چگونه تقلب در مواد غذایی را تشخیص دهیم؟

خبرگزاری فارس چهارمحال و بختیاری| شاید از اولین داد و ستد که بین ۲ انسان صورت گرفت اندیشه تقلب نیز به ذهن او خطور کرد و به راستی نمی‌توان زمان و مکان دقیقی برای آن مشخص نمود ولی همواره شرایط بد اقتصادی مثل جنگ جهانی اول و دوم زمینه‌ساز به وجود آمدن انواع تقلبات در مواد غذایی بوده‌اند.

تقلبات خطرناک و تقلبات کم‌خطر

به عنوان مثال افزودن نشاسته به ماست یک تقلب است اما خطری برای مصرف‌کننده ندارد در صورتی که استفاده از یک رنگ سبز صنعتی برای زیباساختن محصولی مثل خیارشور مستقیما سلامت مصرف‌کننده را به خطر می‌اندازد.

تقسیم‌بندی دیگر تقلب در مواد غذایی می‌تواند تقلب در حجم و یا وزن محصول باشد شاید این حالت را نتوان مستقیماً در تعریف تقلب قرار داد و واژه کم‌فروشی برای این عمل ناپسند مناسب‌تر است.

یکی از نکاتی که همواره باید بر روی برچسب بسته‌بندی مواد غذایی ذکر شود حجم و وزن خالص محصول است یعنی مصرف‌کننده در ازای پرداخت مبلغی معین یک لیتر شیر که ۲.۵ درصد چربی دارد خریداری می‌کند و در صورتی که به این شیر آب اضافه شده باشد و یا چربی آن بیش از حد گرفته شود مصرف‌کننده همان یک لیتر محصول را می‌خرد ولی این محصول همان شیری که باید باشد نیست.

گاهی اوقات هیچ نوع تقلبی در محتوا صورت نگرفته مثل نوشابه‌های گازدار که فقط حجم آن‌ها در بطری همان مقداری که بر روی بطری آن‌ها ذکر شده نیست بنابراین حالت مورد نظر در اصل کم‌فروشی است و نمی‌توان آن را تقلب به حساب آورد.

در مورد وزن محصول هم شاید بتوان از سنگین‌کردن مواد غذایی گران‌قیمت با محصولات کم‌ارزش‌تر نام برد. گاهی اوقات نیز تقلب نه خطرناک است و نه ذاتاً غیرمجاز ولی هدف از آن فریب مصرف‌کننده است. تمامی افزودنی‌های مجاز در صورتی که جاذبه‌های غیرواقعی برای محصول به وجود بیاورند و رنگ ظاهر محصول را گول‌زننده نشان دهند علیرغم بی‌خطر بودن، حتی مجاز بودن آن‌ها در حالت خاص و در مقادیر مشخص نوعی تقلب است.

نوع دیگر تقلب سوء‌استفاده از نام، آرم، علامت و حتی اعتبار یک محصول شناخته شده است که در اینجا سیستم بسته‌بندی صحیح است که ایمنی لازم در مقابل تقلب را تضمین کند. بنابراین در ظروف دهان گشاد شیشه‌ای باید نوار چسب‌داری آرم و علائم بر روی محل اتصال درب به شیشه وجود داشته باشد تا کسی نتواند قبل از دسترسی مصرف‌کننده به محصول به آن دسترسی داشته باشد و یا در ظروف پلاستیکی حاوی شربت‌های مختلف علاوه بر درجه‌بندی خاص که بر اثر باز کردن آسیب می‌بینند بر روی دهانه ظروف در زیر درب نیز یک لایه از آلومینیوم و پلاستیک وجود دارد که برای دسترسی به محصول باید آن را از دهانه ظرف جدا کرد.

در تمامی موارد مشابه باید ۲ اصل مدنظر قرار گیرد:

۱. محتوای بسته‌بندی به راحتی قابل دسترسی نباشد مثل ظروف فلزی کنسروها

۲. در صورت هرگونه دسترسی به محصول تغییرات برگشت‌ناپذیری در بسته‌بندی به وجود بیاید که مصرف‌کننده نهایی با مشاهده آن از خریداری و مصرف آن اجتناب کند.

پس باید دقت کرد که شباهت شکل، رنگ یا حتی نام محصول ما را به اشتباه نیندازد حتی اگر محصول با نام و رنگ و شکل بسته بندی بسیار مشابه خود محصولی با پروانه‌های لازم و کاملاً مجاز و بهداشتی باشد، ممکن است برای استفاده از یک نام معتبر اقدام به این شبیه‌سازی کرده باشد.

به عنوان مثال:

ممکن است شما آبمیوه‌های مختلف با اسامی مشابه هم در بازار ببینید که همگی با کیفیت و مناسب باشد لذا انتخاب یکی از این نام‌ها به جهت شباهت آن به یکی از نام‌های قدیمی‌تر و معتبرتر است. با اینکه معمولاً کره حیوانی در بسته‌بندی‌های آلومینیومی و مارگارین در بسته‌بندی‌های طلایی رنگ عرضه می‌شود ممکن است یک تولیدکننده مارگارین را در بسته‌بندی آلومینیوم به بازار عرضه کند و تعدادی از مصرف‌کننده‌ها را به اشتباه بیندازد در صورتی که محصول به عنوان مارگارین دارای مشخصات و کیفیت لازم است در حالی که دارای مشخصات کره حیوانی نیست، پس از آن دسته از مواد غذایی که بیشتر در معرض تقلب هستند که فاقد بسته‌بندی صنعتی بوده و در اصل یک فرآورده صنعتی شناسنامه‌دار نیستند چرا که در این محصولات ابتدا فرمول ساخت تهیه و به سازمان‌های کنترل‌کننده مثل وزارت بهداشت یا استاندارد ارائه می‌شود و پس از تایید فرمولاسیون تولید انجام و سازمان کنترل‌کننده محصول را از نظر تطابق با فرمول اولیه مورد نظر و تطابق با فرمول نهایی مورد نمونه‌برداری و آزمایش قرار می‌دهند.

بنابراین در اکثر موارد امکان تقلب در محصولات سنتی فاقد شناسنامه و بسته‌بندی مناسب وجود دارد و تقلب بیشتر مربوط به مواد غذایی فله و فاقد بسته‌بندی است در پایان باید گفت که برای جلوگیری هرچه بیشتر از مصرف محصولات تقلبی باید تا حد امکان از مصرف محصولات غیرصنعتی و بسته‌بندی نشده خودداری کرد.

بعضی از انواع تقلبات مواد غذایی

شیر

تقلبات شیر می‌تواند شامل گرفتن چربی یا اضافه کردن آب یا هر دوی آن‌ها با هم باشد. تقلب دیگر در مورد شیر که آن را نمی‌توان یک تقلب مستقیم به حساب آورد از بین بردن ترشیدگی شیر ناشی از فساد شیر با اضافه کردن جوش شیرین است که فساد شیر را مخفی می‌کند البته شیر ترشی که با وجود جوش شیرین خنثی شده باشد مجدد ترش می‌شود که این یکی از روش‌های شناسایی شیر تقلبی است.

کشک 

اصولا یک محصول سنتی و روستایی است عموما از سطوح روستا جمع‌آوری می‌شود که به همان صورت خشک یا مایع عرضه می‌شود.

تقلب اصلی کشک اضافه کردن آرد به کشک است که در این صورت کشک مایع تولیدشده به اندازه کافی اسید نبوده و یکی از عوامل اصلی ایجاد خطر مسمومیت‌های کشنده بوتولیسم در اثر مصرف این مواد غذایی است.

سرکه

سرکه صنعتی در اصل یک محلول حدود ۵ درصد اسیداستیک است که در انواع تقلبی آن ممکن است از اسیدهای غیرمجاز و یا رنگ‌های غیرمجاز برای ساخت یک محصول اسیدی مشابه استفاده شده باشد.

ماست

در مورد ماست علاوه بر احتمال تقلب در شیر مورد استفاده برای ماست، امکان اضافه‌کردن نشاسته برای افزایش قوام است که با اضافه‌کردن ید نشان دادن رنگ آبی می‌توان در برخی موارد این تقلب را مورد شناسایی قرار داد. گاهی اوقات هم چنانچه شایع است برای نشان دادن چربی ماست ممکن است از انداختن یک دستمال کاغذی بر روی سطح کاسه یا سطل ماست استفاده شود.

کره

همانطور که می‌دانیم چربی لااقل در کشور ما گران‌ترین قسمت شیر است که به صورت کره مصرف شده و در میان تمام محصولات تولید شده از شیر از همه گران‌تر است. بنابراین وسوسه را به تقلب برمی‌گرداند. یکی از تقلبات احتمالی کره مخلوط کردن آن با روغن‌های نباتی است که البته نیاز به تجربه و دقت بیشتری نسبت به سایر تقلبات دارد ولی به علت اختلاف قیمت و شباهت ماهیت کاملا امکان‌پذیر است.

زعفران

قسمت‌های مختلف خود زعفران (جام گل، خود گل) به علاوه مخلوط کردن با گلرنگ، گل کاجیره، گل همیشه بهار، شقایق، کلاله ذرت، خاک سرخ، زردچوبه، میخک، ریشه گندم زنگ زده که ممکن است با رنگ‌های مجاز یا غیرمجاز نیز رنگ‌آمیزی شوند یا با رطوبت یا اضافه کردن عسل یا گلیسرین سنگین شوند حتی از نشاسته، شکر، فیبرهای گوشت و گلوکز نیز استفاده شوند.

راه ساده و بدون استفاده از روش‌های آزمایشگاهی برای تشخیص تقلب زعفران وجود دارد:

۱. مزه زعفران تقلبی نامطبوع و مقداری تلخ است.

۲. علاوه بر اینکه با فشار دادن آن بین انگشتان چربی محصول به دست منتقل شده این نشان‌دهنده تقلبی بودن زعفران است.

چای

تفاله‌های خشک چای قهوه‌خانه جمع‌آوری شده با رنگ و طعم مصنوعی و غیرمجاز به لحاظ ظاهری تغییر کرده و به نام چای مرغوب به دست مصرف‌کننده بی‌اطلاع عرضه می‌گردد یا ممکن است قسمت‌های با کیفیت کمتر گیاه یعنی ساقه و برگ‌های بزرگ و پایینی گیاه و یا هر نوع آلودگی ناشی از ضایعات گیاهی و یا حتی گرد و خاک به نحوی وزن محصول را بالا ببرند که همگی از انواع تقلب به حساب می‌آیند.

بهترین آزمون برای تشخیص چای تقلبی ریختن آن در مقداری آب سرد است جای طبیعی و مرغوب در آب سرد رنگی ندارد و طعم آن را چندان تغییر نمی‌دهد.

پایان پیام/ ۶۸۰۳۵