کشت دیم کاملینا ضرورتی برای افزایش تولید دانه‌­های روغنی در کشور

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، توجه به تولید روغن در کشور از اهداف مهم اقتصادی است و در تمامی دولت­ها برای آن برنامه‌هایی ارائه شده است. در شرایط فعلی حدود 95 درصد مصرف دانه‌های روغنی کشور وارداتی است و سالانه حدود ۳.۳ میلیون تن روغن و دانه‌های روغنی وارد که از این مقدار حدود ۱.۲ میلیارد دلار صرف واردات دانه‌های روغنی می­شود. یعنی تنها پنج درصد از نیاز کشور به روغن در داخل تولید می‌شود و بخش اعظم آن از خارج تأمین می‌گردد. لیکن به‌منظور دستیابی به امنیت غذایی و همچنین برای پاسخگویی به مطالبه و انتظار مردم برای تولید پایدار روغن کشور بایستی همه عوامل اثرگذار از قبیل فنی و علمی، بازرگانی و حمایتی را مدنظر قرار داد تا همواره توجیه اقتصادی برای کشت محصولات کشاورزی توسط زارع برقرار باشد.

گیاه روغنی کاملینا از منظر اینکه کشت یک گیاه روغنی را در شرایط نامساعد دیم فراهم می‌کند و این امکان را به زارع می­دهد تا در مناطقی که شرایط کشت کلزا فراهم نیست بتوان زراعت گیاه روغنی انجام داد، اهمیت دارد. در شرایط مناسب و مطلوب در کشت دیم، کاشت گیاه کلزا و در شرایط نامساعد دیم، کاشت کاملینا زراعت پایداری را فراهم می­‌کند.

کاملینا گیاه روغنی پاییزه و هم‌خانواده کلزا است. این گیاه بومی اروپا و آسیای جنوبی است که دارای نیاز آبی بسیار کم، مقاومت خوب نسبت به سرما، تحمل بالا به خشکی و عموم آفات و بیماری­ها و با سیستم‌های بدون خاک­ورزی و کم خاک­ورزی سازگار است. کشت این محصول در انواع خاک­ها حتی خاک­های سبک و شنی و حتی خاک­های فقیر و دارای مواد مغذی پایین به‌خوبی امکان‌پذیر است.کشت کاملینا در زمین­های پست و حاشیه‌ای هم قابل انجام است. این محصول دارای ۲۸ درصد روغن و حاوی ۲۷ تا ۳۲ درصد پروتئین است.

کشت این گیاه در تناوب با گندم و غلات موجب افزایش کیفیت خاک نیز می‌شود. روغن آن از امگا ۳ برخوردار است که باعث پیشگیری از چاقی و سرطان می‌شود. روغن کاملینا به دلیل برخورداری از الفاتوکوفرول و ویتامین E بالا که خود آنتی‌اکسیدان قوی هستند نیاز به هیچ‌گونه افزودنی برای افزایش ماندگاری ندارد.

کاملینا در دهه اخیر وارد کشور شد و آزمایش‌های مکان­‌یابی‌­های علمی و فنی برای آن انجام شده است. کشت در ابعاد محدود به‌صورت پایلوت در استان­ها انجام و از دو سال پیش تاکنون در به‌صورت وسیع­تر در زمین‌های دیم  تحت عنوان طرح بزرگ جهش تولید در دیمزارهای کشور، انجام شده و همچنان به‌عنوان ریه توسعه بخش کشاورزی شناخته می­شود. کشت این محصول در سال گذشته حدود سه هزار هکتار بوده که در سال جاری به بیش از چهارده هزار هکتار افزایش یافته است. عملکرد گیاه کاملینا در شرایط مطلوب دیم بین 1.5 تا 2 تن در هر هکتار است و در شرایط آب و هوایی نامساعد نیز تا 500 کیلوگرم محصول تولید می­‌کند که با توجه سطح زیر کشت 14000 هکتاری این محصول می­‌توان بین 28000 تا 7000 تن محصول تولید کرد و می‌­توان با حمایت از این محصول بخشی از نیاز کشور به دانه­‌های روغنی را کاهش داد و از خروج ارز از کشور جلوگیری کرد.

اما در شرایط فعلی محصول تولید شده کشاورزان برای فروش و تحویل متولی مشخصی ندارد و بخش دولتی برای خرید آن اقدام نمی‌کند. در تجربه اخیر یعنی سال گذشته بخش خصوصی نیز مطالبات مردم را به‌سختی و با تأخیر پرداخت کرده است. لیکن در حال حاضر، موضوع اصلی خرید محصول زارعان است که تولید شده و بلاتکلیف است که باید هرچه سریع­تر فکری برای آن کرد که نه موجب از بین رفتن هزینه زارعین و نه از بین رفتن محصول گردد.

در این رابطه دو مسیر باید پیگیری شود. در مسیر اول، ورود بخش دولتی با تکلیف به شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی همانند سایر گیاهان روغنی راه‌حلی پایدار برای زراعت کاملینا است و در این راستا مقدمات لازم نیز صورت گرفته و قیمت کاملینا در شورای قیمت­‌گذاری تعیین و تصویب شده و در انتظار امضای وزیر و اعلام به دستگاه مربوطه است که بهتر است هرچه سریع­تر این امر صورت پذیرد. مسیر دوم، ورود بخش خصوصی است که در حال حاضر، پیگیری و رایزنی­های آن در حال انجام است.

اما در صورت تداوم وضعیت فعلی، مسلماً کشاورزان رویکرد خود را تغییر خواهند داد و کشت­های دیگر را در اولویت قرار می‌دهند و کارهای زیربنایی که این چندساله برای تشویق کشاورزان به این کشت این محصول صورت گرفته بود از بین خواهد رفت و بازگرداندن دوباره کشاورزان به کشت کاملینا بسیار دشوار خواهد بود.

مهدی اکبری- سیاست‌پژوه اقتصاد کشاورزی

پایان پیام/