زخم معدنکاوی در «تاش» دوباره سر باز می‌کند؟+ عکس و فیلم
خبرگزاری فارس- شاهرود: شاید تا امروز بارها ویدئوها و تصاویر زیبای گله‌های پرجمعیت حیات‌وحش از قوچ و میش‌های جوان و باردار گرفته تا گونه‌های در معرض انقراض را در مناطق منحصربه‌فردی از شهرستان شاهرود در استان سمنان دیده باشید؛ مناظری که هر بیننده‌ای را متحیر می‌سازد.
این روزها اما در کنار این دیدنی‌های بکر، تصاویر غم‌باری از تخریب‌های معدنی در شاهوار پیش روی دوستداران طبیعت و علاقه‌مندان به محیط‌زیست قرار دارد؛ غم بزرگ تخریب محیط‌زیست در حومه شاهوار سال‌هاست خاطر مردم منطقه را آزار می‌دهد.
معدن بوکسیت «تاش» داغی بر دل شاهوار است؛ آنجا که زخم معدن‌کاران بر چهره بلندترین قله البرز شرقی روز به روز بیشتر شده و علی‌رغم پرسش‌های بی‌شمار و البته بی‌پاسخ مردم، گویا این زخم کهنه قرار است دوباره تازه شود.
بازگشایی معدن بوکسیت تاش که زمزمه‌هایش در سخنان برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی شنیده می‌شود، این روزها دغدغه جدی نه‌تنها مردم شاهرود، بلکه کل علاقه‌مندان به طبیعت و محیط‌زیست کشورمان است.
خبرهایی که مبنی بر بلامانع بودن فعالیت معدن بوکسیت تاش در شهرستان شاهرود شنیده می‌شود، مردم را نگران کرده است؛ گرچه مسؤولان استان سمنان مدعی شده‌اند که هیچ مجوزی برای بازگشایی معدن بوکسیت تاش صادر نکرده‌اند؛ اما هنوز پاسخ روشنی به ادعاهای برخی نمایندگان مجلس به‌ویژه در استان همسایه داده نشده است.
در میان همه این‌ها، پرسش اصلی امروز این است که دستگاه‌های مسؤول، مراجع رسمی و نظارتی تاکنون جز سخنرانی و شعار، چقدر به وظایف خود در قبال تخریب‌های گسترده در شاهوار عمل کردهاند؟!
?ویدئویی زیبا از آرامش حیات‌وحش در شاهوار در زمان تعطیلی معدن‌کاوی‌ها
ما تافته جدابافته‌ایم؟!
سال‌هاست نه فقط کنش‌گران و فعالان مدنی و محیط‌زیستی، بلکه عموم مردم و اقشار گوناگون جامعه برای صیانت از زیستگاه حساس کوهستان سترگ شاهوار به میدان آمده و امروز هم پای کار آن ایستاده‌اند.
«ندا شمس»، فعال زیست‌محیطی در شاهرود در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس می‌گوید: بر اساس داده‌های رسانه‌ها، واردات بزرگترین تولیدکننده آلومینیوم در جهان یعنی «چین» فقط در نوامبر ۲۰۲۲، 53 درصد نسبت به سال ۲۰۲۱ افزایش داشته و یکی از دلایل افزایش واردات، قوانین سفت و سخت زیست‌محیطی از سال ۲۰۱۸ تاکنون در آن کشور بوده است.
وی تصریح کرد: کشور امارات متحده عربی نیز پنجمین تولیدکننده بزرگ آلومینیوم جهان است؛ این کشور 100 درصد بوکسیت خود را وارد کرده و با بهره‌وری بسیار بالا، صنعت آلومینیوم خود را ارتقا داده است.
امروز تصاویر غم‌باری از تخریب‌های معدنی در شاهوار پیش روی دوستداران طبیعت قرار دارد
این فعال زیست‌محیطی گفت: در همسایگی ما، امارات با واردات بوکسیت و بهره‌وری بسیار بالا، توسعه پایدار را در این کشور رقم زده؛ اما در کشور ما تاکنون با لطمه زدن به ذخایر استاتیک منابع آب، محیط‌زیست کشور، خاک و فرسایش آن و کاهش جمعیت حیات‌وحش بین 80 تا 90درصد، همچنان بر تخریب محیط‌زیست برای بهره‌برداری از بوکسیت تاش اصرار داریم.
شمس گفت: حذف پوشش گیاهی ارزشمند منطقه (درختان ممنوع‌القطع اورس، گون و… )، حذف فاکتور مهم امنیت گونه‌هایی از قبیل قوچ و میش، کل و بز، خرس، انواع پرندگان و تقلیل ازدیاد نسل این گونه‌ها در زمان آتش‌باری و انفجار و تردد ماشین‌آلات سنگین حفاری و حذف ایمنی راه در جاده‌ای که جان انسان‌های بسیاری را گرفته است، دستاوردهای معدن بوکسیت تاش برای منطقه است.
? معدن بوکسیت تاش، محیط‌زیست منطقه را به‌طور جدی تخریب کرده است
چه انتظاری داشته باشیم؟!
شمس، فعال زیست‌محیطی همچنین می‌گوید: گرد و غبار و تخریب منظر گردشگری در یکی از خوش آب‌وهواترین نقاط کشور در سال‌های اخیر رخ داده و این توجیهی مبتنی بر عقلانیت و خردورزی ندارد. خبرگزاری‌های رسمی از حیات‌وحش کم‌نظیر شاهوار در زمان تعطیلی معدن و در آرامش کامل، صحنه‌های کم‌نظیری را منتشر کردهاند که سابق بر آن، کمتر دیده می‌شد.
این فعال زیست‌محیطی می‌گوید: در شرایطی که تحویل علوفه به محیط‌زیست برابر آسیب جدی و غیرقابل جبران تخریب زیستگاه کوهستان شاهوار (یکی از زیستگاه‌های باارزش حیات وحش استان سمنان) با آتش‌باری و انفجار به‌عنوان اقدام مثبت مخربان محیط‌زیست تلقی می‌شود، انتظار بیشتری جز نابودی محیط‌زیست نمی‌توان داشت.
شمس ادامه داد: تهدید امنیت وحوش و ذخایر ژنتیکی جانوری که حداقل ۳۴ گونه جانوری شامل دارکوب‌ها، پرستوها، جغدها، کبوترها و…، پلنگ، قوچ اوریال، خرس قهوه‌ای، کل و میش و جمعیت گله‌های پرجمعیت باردار را شامل می‌شود که در منطقه زیست و تردد می‌کنند، امروز رهاورد استخراج بوکسیت از تاش است.
? تصاویر ارسالی مردم نشان می‌دهد معدن حتی در زمان ابلاغ رسمی تعطیلی هم تعطیلِ کامل نبوده است!
ادعای آقای نماینده درباره بازگشایی معدن تاش!
جمع کثیری از مردم استان سمنان، ساکنان دشت بسطام و شاهرود و دوستداران میراث طبیعی ایران، معدن بوکسیت تاش را زخمی عمیق و دملی چرکی بر پیکره پرعظمت و جان شاهوار می‌دانند.
امروز بر خلاف همه اسناد بالادستی، گزارشات و اسناد متقن موجود که کارشناسان دلسوز با تلاش تشکل‌ها، اقشار مختلف جامعه و مسؤولان شهرستان و رسانه‌های مدافع حقوق عامه درباره حوضه آبخیز و آبریز شاهوار، جان، سلامت، بهداشت و معیشت مردم، ذخایر ژنتیکی گیاهی و جانوری و منظر گردشگری کم‌نظیر آن تهیه و منتشر کردهاند، برخی زمزمه‌ها از تلاش برای معدنکاوی‌های دوباره در تاش حکایت دارد.
محمد وحیدی، رئیس مجمع نمایندگان خراسان شمالی در مجلس شورای اسلامی در همین زمینه می‌گوید: باید بر اساس ظرفیت قانونی شورای تأمین استان نسبت به صدور مجوز بازگشایی معدن اقدام شود.
غم بزرگ تخریب محیط‌زیست در حومه شاهوار سال‌هاست خاطر مردم منطقه را آزار می‌دهد
وی با اشاره به نامه‌نگاری‌ها و انعقاد تفاهم‌نامه‌های انجام‌شده در این زمینه و پیگیری‌های انجام‌شده پیرو این موضوع افزود: با توجه به نامهای که به وزیر کشور از طریق کمیسیون اصل 90 نوشته‌ایم؛ او در پاسخ نوشته بود که به موجب قانون، دستگاه‌های دولتی و وزارتخانه‌ها موظف‌اند هم پاسخ کمیسیون اصل 90 را یک‌ماهه بدهند و هم اقداماتشان را اعلام کنند.
رئیس مجمع نمایندگان خراسان شمالی در مجلس شورای اسلامی گفت: خوشبختانه پاسخ استانداری سمنان هم به اصل 90 رسیده بود که من آن گزارش را نمی‌خواهم منتشر کنم؛ چون محرمانه بود. هم به وزارت صمت و هم به کمیسیون اصل 90 و هم به استانداری سمنان اعلام شده که فرآیند اجرایی بازگشایی معدن بر اساس مجوزهای دارای فرآیند قانونی شرکت یعنی مجوزی که شرکت آلومینا دارد، باید صورت گیرد و مراجع ذی‌صلاح، بهره‌برداری معدن را بلامانع اعلام کردهاند.
? رئیس مجمع نمایندگان خراسان شمالی در مجلس خواستار بازگشایی سریع مع
ما مجوزی نداده‌ایم!
سیدمحمدرضا هاشمی، استاندار سمنان اما حرف‌های دیگری می‌زند و می‌گوید: هر فردی که به قانون اشراف داشته باشد، می‌داند که مرجع صدور مجوز معادن استانداری‌ها نیستند؛ به عبارتی دیگر، مرجع صدور مجوز معادن نه استانداری و نه وزارت کشور است؛ بلکه مرجع صدور مجوز معادن، وزارت صمت است.
وی دربارهنامه‌ای که به کمیسیون اصل 90 نوشته شده است، گفت: کمیسیون اصل 90 توضیحی از ما خواسته است، ما هم بر اساس قانون وظیفه‌مان بوده پاسخ کمیسیون اصل 90 را بدهیم؛ ما در پاسخ دغدغه مردم شهرستان شاهرود را منعکس کردیم.
استاندار سمنان با اشاره به فضاسازی انجام‌شده در فضای مجازی مبنی بر صدور مجوز معدن بوکسیت شاهرود از سوی استانداری سمنان گفت: استانداری سمنان در مقام صدور مجوز نیست و این را تکذیب می‌کنیم و چنین چیزی اصلاً وجود ندارد و استانداری مجوزی را ابلاغ نکرده است؛ فضاسازی‌ها صحت ندارد و ما این موضوع را کاملاً تکذیب می‌کنیم.
? استاندار سمنان ادعاهای صدور مجوز بازگشایی معدن را تکذیب می‌کند
موضوع اصلاً به وزارت صمت ارتباطی ندارد!
اما ماجرا به همین جا ختم نمی‌شود؛ سیدمحمد پاک‌مهر، نماینده مردم بجنورد، رازو جرگلان، مانه وسملقان، گرمه و جاجرم در مجلس شورای اسلامی هم می‌گوید: گُل بوکسیت معادن جاجرم را که با عیار بالا بوده است، استفاده کرده‌ایم؛ مثل باغی که یک درخت میوه‌هایش واقعاً رسیده و تماشایی و خوب است وآنها را چیده‌ایم و آنهای دیگر که کال و نرسیده هستند را جا گذاشته‌ایم! معدن بوکسیت جاجرم این طور شده است.
او با صراحت می‌گوید: ما باید بوکسیت با عیار بالا بیاوریم تا با بوکسیت با عیار پایین مخلوط کنیم؛ مثلاً بوکسیت با عیار هفت را با بوکسیت سه و چهار ترکیب کنیم تا بوکسیت با عیار پنج داشته باشیم و کارخانه کار کند.
وی با اشاره به اینکه عیار بوکسیت معدن تاش شاهرود بالاست و از سویی بوکسیت فراوان در جاجرم داریم، افزود: یا باید تکنولوژی چین را تبدیل کنیم به تکنولوژی روس‌ها و کارخانه آلومینا با عیار پایین کار کند و تمام بوکسیت معادن خودمان را استفاده کنیم یا بوکسیت با عیار بالا بیاوریم و با بوکسیت خودمان ترکیب کنیم و نهایتاً کارخانه کار کند.
رئیس مجمع نمایندگان خراسان شمالی: باید نسبت به صدور مجوز بازگشایی معدن اقدام شود
این نماینده مجلس با اشاره به چالش ایجاد شده با دوستداران محیط‌زیست گفت: هفت سال است شورای تأمین استان سمنان مصوب کرده است، فعلاً به‌خاطر تنش اجتماعی بوکسیت معدن تاش شاهرود استخراج نشود.
وی با اشاره به اینکه کارخانه آلومینای جاجرم تنها کارخانه آلومینای خاورمیانه است، گفت: 200 صنعت از این محل ارتزاق می‌کنند؛ یعنی وابسته به این کارخانه هستند و چهار هزار و 700 کارگر در این کارخانه کار می‌کنند؛ استاندار سمنان و وزیر کشور باید موضوع را حل کنند، اصلاً به وزارت صمت ارتباطی ندارد؛ وزارت صمت می‌گوید من به دنبال بازگشایی هستم، حتی معادن نیمه‌فعال را هم می‌گوییم فعال کنند.
نماینده مردم بجنورد، رازو جرگلان، مانه وسملقان، گرمه و جاجرم در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه ما نمی‌خواهیم شما آسیبی ببینید؛ چرا که این معدن مایه خیر و برکت است و برای شما اشتغال هم ایجاد می‌کند، گفت: باید فضا را آرام کنیم و مسیر را اشتباه نرویم.
? نماینده جاجرم اذعان می‌کند اتفاقات ناخوشایندی رخ داده!
تهدید آقای نماینده به «برخورد»!
محمد وحیدی، رئیس مجمع نمایندگان استان خراسان شمالی در مجلس شورای اسلامی اما دوباره تأکید می‌کند که موضوع مهم دیگری که در کشور به‌ویژه برای استان خراسان شمالی پیگیری می‌شود و در ارتقای جایگاه صنعت بسیار مهم و استراتژیک آلومینای ایران یا آلومینای جاجرم که در استان خراسان شمالی خط تولید آن شامل معدن، آلومینا و شمش آلومینیوم است، اثر دارد، دریافت اجازه بهره‌برداری از معدن تاش است!
وی گفت: برابر پیگیری‌هایی که انجام شده، خوشبختانه کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی دستورات لازم را صادر کرده و پس از اخذ مجوزات لازم از وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط‌زیست و استانداری‌ها، نهایتا نظرشان این است که شورای تأمین استان سمنان باید بازگرداندن بهره‌برداری از معدن را به‌زودی اعلام کند و اگر این اتفاق نیفتد، خاطیان به کمیسیون اصل 90 احضار می‌شوند و بابت ترک فعل بعضی از مدیران، احتمال برخورد با آنها وجود دارد.
? تلاش‌ها برای بازگشایی معدن جدی‌تر شده است
مگر ما می‌گذاریم؟!
اما شاهرودی‌ها و مردم استان سمنان نیز این روزها بیکار ننشسته‌اند. علی‌اصغر خانی، نماینده مردم شاهرود و میامی در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه 60 درصد منابع آبی شهرستان شاهرود چه در بخش شرب و چه در بخش کشاورزی از شاهوار تأمین می‌شود، گفت: شاهوار تزریق‌کننده آب به 25 منطقه شاهرود است.
وی با بیان اینکه استان سمنان از نظر تنش آبی با استان سیستان و بلوچستان یکی است، اظهار کرد: در حال حاضر، آب از عمق 300 متری تأمین می‌شود؛ این در حالی است که در بعضی از نقاط کشور از عمق 20 یا 30 متری به آب می‌رسند؛ این مهم‌ترین حرفی است که ما به پای آن چه در مجلس چه در دولت محکم ایستاده‌ایم.
نماینده مردم شاهرود و میامی در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه قله شاهوار ثبت ملی شده است، به مباحث مطرح با نمایندگان جاجرم و بجنورد اشاره کرد و گفت: ما پای حیات مردم شاهرود ایستاده‌ایم.
خانی تصریح کرد: آیا کارخانه آلومینای جاجرم سرپا شود، بهتر است یا مردم شهرستان شاهرود فریاد یا حقشان بلند شود؛ کارخانه آلومینا را می‌توانند جای دیگری نیز تأسیس کنند.
وی اظهار کرد: من نماینده مردم هستم؛ مگر من حق دارم که آب را ببخشم؛ مگر من حق دارم که حیاتی‌ترین سرمایه برای مردم شهرستان را ببخشم؛ مگر من حق دارم نسل‌های بعدی در شاهرود آب خوردن نداشته باشند، شاهرودی که در دامنه ارتفاعات مشکل آب دارد؛ امروز در عمق 300 متری باید به آب برسد!
نماینده جاجرم: استاندار سمنان و وزیر کشور باید موضوع را حل کنند
خانی تصریح کرد: مگر شما با مسیری که طی کردید توانسته‌اید به جایی برسید؛ نه شما نه آن مجموعه و نه آن وزارت صمت؛ اخطار هم می‌دهیم به وزارت صمت و می‌گوییم وارد این بازی شوید بازنده‌اید؛ اینجا خط قرمز مردم شاهرود و حیاتی‌ترین سرمایه مردم شاهرود است و تحت هیچ شرایطی نخواهیم گذاشت دوباره لودر و وسایل مهندسی را به شاهوار بیاورید؛ نخواهیم گذاشت که یک کیلوگرم از بوکسیت به هیچ کجا از کشور برود؛ اینکه یک کارخانه است، اگر 10 کارخانه هم بود که ماده تزریق‌کننده آن از بوکسیت بود، هم باز نخواهیم گذاشت.
نماینده مردم شاهرود و میامی در مجلس شورای اسلامی تأکید کرد: بحث شاهوار به هیچ وجه سیاسی نیست؛ بلکه یک مسأله اجتماعی است؛ بنابراین همه ما در کنار هم هستیم.
وی گفت: شاهوار نه مال من است و نه مال شما؛ بلکه متعلق به همه مردم است؛ آب برای همه و آیندگان است؛ تزریق‌کننده آب شربی که باید برای 50 سال و 100 سال دیگر باشد، چه کسی باید وجود آن را تضمین کند؛ بنابراین ما که امروز هستیم باید در یک صف واحد نگاهمان به آینده باشد و می‌گوییم تحت هیچ شرایطی دوستان وارد این بحث‌ها نشوند و مردم هم آن را قبول و باور نمی‌کنند.
نماینده مردم شاهرود و میامی در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: بحث شاهوار ملی، اجتماعی و مردمی است و همه ما از کوچک و بزرگ و با هر نگاه سیاسی، اجتماعی و سلیقه‌ای نسبت به شاهوار مسؤولیت داریم و شاهوار را با همه وجود حفظ خواهیم کرد.
? سخنان تند نماینده شاهرود در دفاع از شاهوار
مگر می‌توانید بگویید اجازه نمی‌دهیم؟
پاک‌مهر، نماینده مردم بجنورد، رازو جرگلان، مانه وسملقان، گرمه و جاجرم در مجلس شورای اسلامی اما در اظهاراتی، با اشاره به پیگیری‌هایی که برای کارخانه آلومینا در دستور کار است، گفت: این معدن سرمایه ملی است و برای کشور باید استفاده شود.
وی می گوید: این‌طور نیست که یک جا بگویند ما اجازه استخراج بوکسیت نمی‌دهیم و جای دیگر بگوید ما اجازه استخراج آهن را نمی‌دهیم و یا جای دیگر اجازه استخراج نفت و گاز را ندهد؛ باید بگویم معادن انفال است، برای کل مردم و برای دولت است و دولت هم متعلق به مردم است و باید در خدمت قرار گیرد.
نماینده مردم بجنورد، رازو جرگلان، مانه وسملقان، گرمه و جاجرم در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه معادن سرمایه ملی هستند، گفت: ما باید هوشمندانه منافع استان خودمان و صنایع استان خودمان را تأمین کنیم.
? نماینده جاجرم اذعان می‌کند که دنبال منافع استان خودش است!
چند پرسش مهم برای امروز
در تیرماه ۱۴۰۲ از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، گزارشی با شماره مسلسل ۱۹۰۲۲ در باب معدن بوکسیت تاش منتشر شد که نکات قابل تأملی داشت.
کارشناسان محیط‌زیست شاهرود خواهان پاسخ به این پرسش هستند که گفته شود در این گزارش، نگاه به سیاست‌های کلی برنامه هفتم توسعه مبنی بر اولویت «پیشرفت اقتصادی توأم با عدالت» تا چه میزان لحاظ شده است؟!
آیا «اعتلای فرهنگ عمومی در جهت تحکیم، تقویت همبستگی و اعتماد به نفس ملی، ارتقای هویت ملی و روحیه مقاومت، کار و تلاش در جامعه با بسیج تمام امکانات و ظرفیت‌های کشور، دستگاه ها و نهادهای دولتی و مردمی و افراد و شخصیت‌های اثرگذار علمی و اجتماعی و حمایت و پشتیبانی مؤثر دولت از آن» در بخش فرهنگی و اجتماعی سیاست‌های کلی برنامه پنج ساله هفتم، در گزارش مذکور دیده شده است؟
نماینده شاهرود: به وزارت صمت اخطار می‌دهیم و می‌گوییم اگر وارد این بازی شوید، بازنده‌اید
در سرفصل امور زیربنایی تأمین امنیت غذایی، حفظ و ارتقای ذخایر ژنتیکی و منابع آبی و افزایش سطح سلامت و ایمنی مواد غذایی مورد تأکید واقع شده است؛ اما پرسش اینجاست که آیا آنچه در اجرای بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی در نامهای به رؤسای قوا برای سیاست‌های کلی محیط‌زیست ابلاغ شده است، مدنظر قرار گرفته است؟
آمایش سرزمین، اقتصاد مقاومتی و الزامات تحقق گام دوم انقلاب و گزارشات پیشین مرکز پژوهش‌ها در بخش آب و محیط‌زیست که یکی از این گزارشات مبتنی بر گزارشات سازمان بازرسی کل کشور نیز بوده است، در گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس دیده و مطالعه شده است؟
قرار است تا چه زمانی و چه آینده‌ای آزمون و خطا کنیم؟ آیا دیگر فرصتی برای آزمون و خطا مانده است؟ آیا با بخشی‌نگری محض و گزینشی عمل کردندر ابراز دغدغه‌ها و چالش‌ها، عدم توجه به تخلفات، عدم تناسب مجازات‌ها با تخلفات و عدم مدیریت تعارض منافع اتفاق مثبتی در تصمیم‌سازی و اتخاذ تصمیم در مراجع رسمی رخ خواهد داد؟!
آیا در گزارش ۱۹۰۲۲ تیرماه ۱۴۰۲ در باب چالش‌های بهره‌برداری معدن بوکسیت تاش کوهستان شاهوار به بحران و جنگ آب کوچک‌ترین توجهی شده است؟!
? تصویری از تجمع‌های مکرر در صیانت از شاهوار که با حضور گسترده مردم برگزار شده است
* برخی منابع مورداستفاده در گزارش:
– ابلاغیه مقام معظم رهبری در باب سند هفتم توسعه و ابلاغیه زیست‌محیطی معظم‌له
– آمایش سرزمین و نیز مطالعات فصل چهارم آمایش استان سمنان
– الزامات تحقق گام دوم انقلاب، بخش آب، مرکز پژوهش‌ها، شماره مسلسل ۱۷۰۴۶
– الزامات تحقق گام دوم انقلاب، بخش محیط‌زیست، شماره مسلسل ۱۷۰۴۸
– بررسی اهمیت و چالش‌های معدن بوکسیت تاش، شماره مسلسل ۱۹۰۲۲
پایان پیام/2249/م/
این خبر در هاب خبری وبانگاه بازنشر شده است
