چگونه از زمین دیم محصول بیشتری برداشت کنیم

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، بهبود در کشاورزی دیم وابسته به تأمین آب کافی برای رشد گیاهان است، در این راستا اگرچه بارندگی دارای اهمیت فراوانی برای کشت است اما ارتقاء و حفظ رطوبت در خاک گامی ضروری در بهبود کشت دیم به‌شمار می‌رود که منجر به افزایش تاثیر بارندگی‌ها می‌شود. لذا اولین گام برای مدیریت مطلوب و حفظ رطوبت خاک، استفاده بهینه از بارندگی­‌های قابل‌دسترس است. این امر از طریق به حداقل رساندن میزان تبخیر غیرمفید آب، افزایش درصد ماده آلی خاک و به حداقل رساندن میزان شخم خوردگی خاک است که مجموعه این اقدامات با بکارگیری روش­های مناسب از جمله کشاورزی حفاظتی حاصل می‌شود.

کشاورزی غیراصولی بر روی اراضی دارای شیب­ از جمله مواردی است که باعث از دست رفتن رطوبت خاک می‌شود. متاسفانه در اراضی شیب‌دار اصول صحیح و مناسب کشاورزی رعایت نمی‌شود که این موضوع منجر به از دست رفتن سریع رطوبت پروفیل خاک شده و فرسایش ناشی از رواناب را نیز به همراه دارد. روش­های سازه­‌ای و بیولوژیکی بسیاری برای حفظ آب‌وخاک بر روی اراضی شیب‌دار توصیه شده است، از جمله این که می­‌توان با احداث نوارهای گیاهی بر روی خطوط تراز، برای حفظ رطوبت و جلوگیری از فرسایش، و انجام روش تراس­بندی و خاک­ریزهایی که مانند مانع سازه­ا عمل می‌­کنند، بر این مشکل فائق آمد.

معمولاً روش­های بیولوژیکی به سرمایه­‌گذاری کمتری نیاز دارد و به‌­سادگی ایجاد می‌­شود و کشاورزان به این روش‌ها اولویت بیشتری نسبت به روش­های سازه­ای پرزحمت‌­تر می‌­دهند. این روش­ها باید در جایی ترویج شوند که روش­های بیولوژیکی به‌تنهایی کافی نباشد همانند شیب‌­های بسیار تند و فرسایش­پذیر. در حالت ایده‌­آل، می‌­توان از تراکتورهایی که عمود بر شیب شخم می­زنند در جهت حفاظت و بهبود حاصل­خیزی خاک و مدیریت آب استفاده کرد.

در نواحی پرباران، مدیریت رطوبت خاک از طریق سامانه­‌های مختلف جمع­‌آوری آب از جمله تراس­بندی و انحراف رواناب انجام می­‌شود. در این روش، رواناب از مناطق مدیریت شده حوضه آبخیز جمع‌­آوری و در محل‌های ذخیره آب و یا در پروفیل خاک ذخیره می‌­شود. در این راه­کار، فناوری‌­ها شامل سازه‌­های ساده مزرعه‌­ای برای انحراف آب به گودال کشت، سازه‌­هایی در محل آبخیز برای انحراف رواناب به مخازن یا عرصه‌های پخش سیلاب و تراس‌های دائمی یا سدها هستند. جمع­آوری مؤثر آب باران می­‌تواند عملکرد را در مقایسه با کشت‌­های دیم سنتی دو تا سه برابر افزایش دهد، خصوصاً وقتی با کشت ارقام اصلاح‌شده و کشت مستقیم با استفاده از دستگاه نوتیلیج که آب را حفظ می­‌کند، همراه باشد.

در پایان لازم به ذکر است، یکی از بهترین روش­های مدیریت رطوبت خاک در ایران و جهان استفاده از کشت بدون شخم (نوتیلیج) است که این روش به‌صورت گسترده در طرح جهش تولید در دیمزارهای کشور با همکاری ستاد اجرایی فرمان امام (ره) و وزارت جهاد کشاورزی، اجرا می‌­شود. در این روش که از جمله شیوه‌های نوین کشت محصولات کشاورزی محسوب می­شود به­‌دلیل انجام کمترین عملیات فیزیکی روی خاک و حفظ پوشش گیاهی دیمزارها به مدیریت رطوبت خاک کمک می­کند. همچنین این روش از راهبردهای دستیابی به ثبات عملکرد در شرایط تغییرات آب و هوایی و افزایش عملکرد از طریق بهبود مدیریت خاک، آب و منابع بیولوژیکی است. لذا باید سرمایه­‌گذاری در بهبود مدیریت آب در کشت دیم، بخشی از بسته­ اقداماتی باشد که بهره‌برداری بهینه از منابع خاک، آب و گیاه را توسعه داده و منجر به بهبود معیشت روستایی شود.

مهدی اکبری- سیاست‌پژوه اقتصادکشاورزی

پایان پیام/