سوگواری حزین محرم در خوزستان
به گزارش خبرگزاری فارس از آبادان، مواکب حسینی، هوسه، لطمه (سینه‌زنی زنان)، چلاب (سینه‌زنی مردان)، چفیه، قهوه تلخ، چای لیمو، دارچین و زعفران و اسپند و بخور، خبر از آغاز ماهی می‌دهد که نور حسین بر امت حقش تابیدن گرفته است.
آداب دهه عاشورا شاید در اولین نظر متفاوت به نظر بیاید، از سینه‌زنی بوشهری تا چلاب عربی، از لطمه‌زنان تا سنج و دمام جنوبی و همه این آیین‌ها اما نقطه اشتراکی دارند که همنوایی با حماسه عاشورا و همدردی با وقایع کربلا در آن نهفته است.
سطح این سوگواری حزین در بین مردم جنوب خوزستان به حدی بالاست که روزهای زیادی از زندگی مردم این خطه را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد، به گونه‌ای که خانه‌ها و البسه مردم سیاه‌پوش می‌شود و سنگینی معناداری چهره و پیرامون این سرزمین را دربر می‌گیرد.
مراسم‌های تعزیه و شبیه‌خوانی در بیت آیت‌الله عدنانی در خرمشهر و حسینیه سیدعلوی آبادان و بسیاری از نقاط خوزستان به عربی برگزار می‌شود و برای عزاداران در سایر استان‌ها جاذبه خاصی ایجاد می‌کند که نیازمند معرفی هرچه بیشتر این ظرفیت عظیم فرهنگی و مذهبی است.
مردم عرب خوزستان پیش از محرم حسینیه‌ها، مساجد و تکایای خود را برای استقبال از این ماه آماده می‌کنند و با خرید پارچه‌های رنگارنگ، سبز، مشکی و …، همچنین خرید مایحتاج برای پذیرایی از میهمانان و سوگواران ابا عبدالله الحسین (ع) و نیز هماهنگی با دوست و آشنا برای مشارکت در مراسم حسینی از جمله برنامه‌های قبل از محرم است.
محرم در بازار
بازارهایی نظیر احمدآباد در آبادان و صفا در خرمشهر در این ایام کاملاً رنگ و بوی محرم به خود گرفته، ضمن اینکه صدای نوحه حتی لحظه‌ای در این اسواق (بازار‌ها) قطع نمی‌شود، دیوار و سردرب همه مغازه‌ها سیاه‌پوش است و هر کدام ضمن خدمت‌رسانی به مردم عزادار، سعی در تهیه اقلام مورد نیاز مردم از جمله مواد غذایی جهت پذیرایی در حسینیه‌ها و مواکب، همچنین عرضه مواد غذایی برای پخت و پز نذری دارند.
لطمه‌ها در تکایا و حسینیه‌ها
جوانان عرب منطقه بیشتر تمایل به سینه‌زنی به سبک چلاب دارند، جوانان چفیه بر کمر و گردن، دسته دسته از محله‌های مختلف به مواکب حسینی می‌روند تا خود را برای چلاب‌زنی آماده کنند.
حسینیه مرحوم سید علی عدنانی که از قدیمی‌ترین حسینیه‌های این شهر به شمار می‌رود، سال‌ها علامه مرحوم سید علی عدنانی را به عنوان خطیب بر سر خود داشت تا اینکه این عالم گرانقدر در سال ۸۵ دار فانی را وداع گفت و شهر خرمشهر پدری مهربان، دانا و دلسوز را از دست داد.
پس از آن جوانان خرمشهری هیچ‌گاه از منزل و مأوای حسینی خود پا پس نکشیده و سعی در ترویج آداب حسینی خود کردند و امروزه مشاهده می‌شود مراسم سید و سالار شهیدان در این حسینیه با شکوه هرچه تمام‌تر برگزار می‌شود.
جوانان خرمشهری دوشادوش هم در صف واحد می‌ایستند و به شیوه سینه‌زنان شهر کربلا دودست خود را بالا برده و در پس زدن به سینه کمی خم شده تا با در آوردن مجدد دست‌ها به بالا با توان بیشتری بر سینه بکوبند.
همچنین این نوع سینه‌زنی در اواخر هر نوحه، آب و تاب بیشتری به خود گرفته و جوانان با جمع شدن در گود میانی به صورت مستمر و سریع همنوا با نوحه‌خوان بر سینه می‌زنند.
اغلب جوانان حاضر در این حسینیه در طول سینه‌زنی پیراهن خود را از تن برکنده و با حفظ شئونات و تنها سعی دارند تا به مولای خویش عنوان کنند که ما امت سینه سرخ تو هستیم که بدین گونه در عزای تو محزونیم.
رسوم عزاداری زنان عرب در دهه عاشورا
زنان عرب نیز شیوه‌های متفاوتی برای سوگواری و سینه‌زنی دارند، «ملایه» نام مداحی است که برای زنان عرب می‌خواند و شیون می‌کند و وقتی که «ملایه» شروع به روضه‌خوانی می‌کند زنان نیز که اغلب «ثوب»های عربی می‌پوشند چهار زانو دور تا دور اتاق را پرمی‌کنند و «شیله»های مشکی (روسری عربی) خود را جلوی چشمانشان می‌آورند.
بعد از روضه‌خوانی نوبت به سینه‌زنی می‌رسد، ابتدا زنان دست‌ها را بر پا‌هایشان می‌زنند، گاهی ملایه ریتم را تغییر می‌دهد و عزاداران باید با دست راست بر سینه بزنند و دست چپشان را بر پای چپ بکوبند.
یکی دیگر از سبک‌های سینه‌زنی زنان، سینه‌زنی ایستاده است که دست‌ها را به صورت ضربدر کرده بر سینه می‌زنند و با ریتمی کُند سینه‌زنی را ادامه می‌دهند، تا جایی که برای لحظاتی این ریتم تند‌تر می‌شود و زنان با «آ‌ها، آ‌ها» گفتن، ملایه را همراهی می‌کنند. به این نوع سینه‌زنی که زنان با سرعت دست‌ها را بر سینه می‌زنند «رشگ» گفته می‌شود.
پس از رشگ، روضه‌خوانی وارد ریتم و مرحله دیگری می‌شود، این بار زن‌های سیاه‌پوش که برخی «عبا»های (چادر عربی) خود را دور کمر می‌بندند گرد هم جمع می‌شوند، یکی از ملایه‌ها اشعاری را در وصف یکی از شهدای کربلا می‌خواند و به مصراع آخر که می‌رسد زنان به صورت پرشی در جهت راست و چپ به صورت هماهنگ پایکوبی می‌کنند و مصرع آخر را با مُلایه تکرار می‌کنند، زنان خرمشهری و آبادانی به این مراسم «وسط المیدان» نیز می‌گویند، انتهای هر مراسم «یزله» انجام می‌شود که در آن زنان نیم‌خیز پایین می‌آیند و برمی‌خیزند، عقب می‌روند و جای خود را به گروه‌های عزادار بعدی می‌دهند.
هوسه
«هوسه» یک چهار بیتی است که بیت آخر آن کوبنده‌تر و بلند‌تر خوانده می‌شود و مردان و زنان حاضر در مجلس، آن را چند بار تکرار می‌کنند، به بیت آخر «ردادیه» گفته می‌شود. مردان و زنان هنگام خواندن ردادیه در وسط میدان «یزله» می‌کنند.
این شیوه از قدیم‌الأیام در میان زنان و مردان عرب رواج داشته است و از پرشور‌ترین مراسم عزاداری به شمار می‌رود، یزله به این صورت است که تعدادی از مردان و زنان در وسط میدان در حالی که بر پیشانی خود می‌زنند، جولان می‌کنند که این اوج ناراحتی آنان را می‌رساند.
از روز پنجم محرم به بعد مراسم عزاداری در جنوب خوزستان شکل دیگری برای زنان به خود می‌گیرد، چرا که در پایان روضه، زنان ایستاده به عزاداری می‌پردازند آنان دایره وار گرداگرد مجلس حلقه می‌زنند و مُلایه در بالای مجلس به نوحه خوانی مشغول می‌شود و‌گاه ابیات را با سرعت می‌خواند و صدایش لحنی حماسی به خود می‌گیرد.
کلمات کوبنده و رسا ادا می‌شوند، به این شیوه «فزاعیه» می‌گویند، گاه نیز با آرامش روضه خوانده می‌شود که با غم و اندوه بسیار همراه است که به این شیوه «رجالیه» می‌گویند.
عرس القاسم
«عرس القاسم» که در شب هشتم محرم برگزار می‌شود، یادآور نو داماد کربلا، حضرت قاسم فرزند امام حسن (ع) است که صحنه‌های کم‌نظیری در این شب به وقوع می‌پیوندد.
اعراب جنوب خوزستان همواره جوانان را فرزندان رشید و امید آینده عشایر خود می‌دانند و از همین روی، شب هشتم که مزین است به نام یکی از شهدای جوان کربلا، با سوز و حزن وصف‌ناپذیری انجام می‌پذیرد.
در مراسم «عرس القاسم» یا عروسی حضرت قاسم(ع) که یکی از خانه‌ها به صورت نذری میزبانی آن را بر عهده می‌گیرد «کله» (هجله)در آن نصب می‌شود و هنگام مراسم زنان عرب سینی‌های پر از شیرینی و میوه خود را در تاریکی مطلق که فقط شمع‌های سینی روشن هستند به دور «کله» می‌چرخانند و سایر زنان با سینه‌زنی و «کل زدن» آنها را همراهی می‌کنند.
برخی از زنها که باردار نمی‌شوند یا برخی دختران برای باز شدن بختشان برای لحظاتی در «کله» می‌نشینند تا به مرادشان برسند، بعضی زنان نیز طوری که میزبان عزاداری متوجه نشود از آن خانه وسیله ای مثل فنجان یا نعلبکی را می‌برند تا اگر سال آینده به مرادشان برسند تعداد بیشتری فنجان برای خانه میزبان عزاداری هدیه بگیرند.
«عرس القاسم» در بین مراسمات ماه محرم، از سوزناک‌ترین مراسم‌ها و شب‌های دهه عاشورا است و اعراب سعی در بازسازی تازه دامادی می‌کنند که برای حفظ دین و کیان خود به جنگ کفر می‌رود و جوانی خود را فدای اسلام و امام خویش می‌کند، این صحنه‌ها غالباً بی‌اختیار اشک از دیده حضار جاری می‌کند و مظلومیت امام مظلوم شیعیان و یاران باوفاش را یادآور می‌شود.
در شب نهم که متعلق به «علی اکبر» جوان رعنای اباعبدالله است نیز شور خاصی برپاست و عزاداران و بازسازی نمادین جوانی جنگجو شجاع، یاد و خاطره جوان دلاور کربلا را گرامی می‌دارند.
و در شب عاشورا که جوی سنگین مراسم عزاداری اباعبدالله(ع) را فرا گرفته است، متعلق به سردار دلاور کربلا، حضرت ابوالفضل‌العباس (ع)، ساقی تشنه کام کربلاست که با بیرق‌های سبز، حسینیه‌ها و تکایا سبزپوش می‌شود و اعراب منطقه در وصف «ابا فاضل» مدح می‌سرایند و بر سینه می‌زنند.
و روز عاشورا، که متعلق به سالار شهیدان حضرت امام حسین(ع) است، ضمن پخش نذری و اوج کار دسته‌های عزاداری، شبیه‌خوانی، مقتل‌خوانی و تعزیه است، صحنه نبرد کربلا در هر کوی برزنی به نمایش گذاشته می‌شود و داغ داغداران اهل بیت(ع) در ظهر عاشورا تازه می‌شود.
در آبادان طبق رسم هر ساله، برای اینکه شیعیان علی، به حضرت فاطمه زهرا(س) اطمینان دهند، حسین تو تنها نیست و از یاد ما نمی‌رود، بعدازظهر عاشورا با تجمع در گلزار شهدای آبادان و زیارتگاه سید عباس، خیل عظیمی را تشکیل می‌دهند و دهه عاشورا را با عزمت خاصی به پایان می‌برند.
همچنین در خرمشهر، همه تکایا در خیابان مسجد جامع گرد هم می‌آیند و هر کدام با یک دو بیتی هوسه اقدام به راهپیمایی می‌کنند و تا غروب این پیاده‌روی همراه با عزاداری ادامه دارد.
بدین ترتیب، عاشورا برای مردمان عرب خوزستان معنی و مفهوم دیگری دارد و این ایام ضمن احترام از جایگاه والایی نزد این مردمان برخوردار است.
امید که عزاداری‌های این مردم حسینی مورد قبول درگاه حضرتش قرار گیرد و راه آن امام همام، آویزه فکر و هدف امت شهیدپرور ایران قرار گیرد. ان شاالله.
گزارش: علی دایلی
پایان پیام/
این خبر در هاب خبری وبانگاه بازنشر شده است
