هدررفت سالانه ۹ میلیارد مترمکعب آب با اتلاف ۳۰ درصد محصولات کشاورزی

به گزارش خبرگزاری تسنیم، موضوع برنامه صف اول به برنامه دولت برای بهبود بهره وری اختصاص داشت که با حضور آقای میرسامان پیشوایی، رئیس سازمان ملی بهره وری ایران بررسی شد.

سؤال: درباره خود مفهوم بهره وری بسیاری از مردم شاید نگاهی ندارند یا درک دقیقی نسبت به آن ندارند. وقتی می‌گوییم بهره وری یعنی چه؟

پیشوایی: بهره وری در نگاه کلان یکی از راه‌های رسیدن به رشد اقتصادی است. رشد اقتصادی از دو مجرا اتفاق می‌افتد. یا از طریق سرمایه گذاری یا از طریق افزایش بهره وری و آن بخشی که مربوط به افزایش بهره وری است به مراتب مهمتر است، چرا، چون آن بخش است که نشان دهنده نفوذ فناوری، نوآوری و تدبیر برای استفاده بهتر از منابع است برای رشد اقتصادی. چون رشد مبتنی بر سرمایه گذاری به این معنا است که ما بالاخره منابع خوبی داریم و می‌توانیم آن را سرمایه گذاری کنیم، ولی رشد مبتنی بر بهره وری کیفیت رشد اقتصادی را نمایندگی می‌کند. در سطح خرد هم من شاید این حدیث زیبا را که در مورد مؤمن است که وصف می‌کند که می‌گوید مؤمن کم خرج است، ولی پربازده است. در زندگی شخصی ما در اداره یک سازمان‌های کوچک هم به این معنا است که آن سازمان بتواند کارایی داشته باشد و اثربخش باشد. پس هم در سطح کلان این معنی دار است نشان دهنده پیشرفت کشور‌ها است آنچه که امروز معروف شده است به نام اقتصاد دانش بنیان پیامد آن بهره وری است. زمانی ما می‌توانیم بگوییم که یک اقتصاد دانش بنیان پایه داری را داریم که بخش قابل توجهی از رشد اقتصادی از محل بهره وری اتفاق می‌افتد.

سؤال: الان شاخص‌های بهره وری در ایران چه حرکتی دارد، رشد دارد، افت دارد، ثبات دارد؟

پیشوایی: خوشبختانه و به لطف خدا ما در دو سال گذشته رشد شاخص بهره وری کل عوامل تولید ما که نسبتی است از تولید ناخالص داخلی کشور به نهاده‌هایی که استفاده کرده ایم رشد خوبی داشته است. علی رغم عملکرد ناگواری که در دهه 90 داشتیم. ما در دو سال اول دولت مردمی سیزدهم 3 و 6 دهم این شاخص رشد کرده است. من برای اینکه برای مردم عزیزمان که این برنامه را می‌بینند این عدد 3 و 6 دهم یک حس دقیق تری داشته باشد این را عرض می‌کنم که ما در دولت دوازدهم این شاخص منهای 6 دهم درصد عملکرد داشته است در طول برنامه ششم توسعه چهار دهم درصد و روند پنجاه ساله این شاخص هم دو دهم درصد بوده است. یعنی پس ما عملکردی که در دو سال اول دولت سیزدهم داشته ایم یک عملکرد خیلی خوب و به رو به جلویی است. در سال 1401 به طور مشخص ما 4 درصد رشد اقتصادی داشته ایم که از این مقدار 3 و 1 دهم آن از محل بهره وری بوده است. به زبان دیگر خدمت شما بگویم یعنی 75 درصد از رشد اقتصادی در سال 1401 از محل ارتقای بهره وری بوده است که عدد قابل توجهی است و مطلق این شاخص هم بالاترین مقدار در ده سال اخیر بوده است در پایان سال 1400. شاید این سؤال برای مردم عزیزمان باشد که علت و ریشه این رشد چیست، ما بررسی‌هایی که در سازمان ملی بهره وری روی این شاخص انجام داده ایم این را نشان می‌دهد که ما در دو حوزه موفق شده ایم که سرمایه‌های راکد، دارایی‌های راکد را در خدمت تولید قرار دهیم و رشد خوبی داشته باشیم. به طور مشخص آن دو حوزه یکی حوزه نفت است که رشد بسیار قابل توجهی داشته است رشد ارزش افزوده حوزه نفت ما در سال 1401 مثبت 10 درصد است در نوع خودش بی نظیر است. در حوزه صنایع و معادن هم رشد خوبی را داشته ایم. مثبت 6 و نیم درصد یعنی این دو حوزه نقش اصلی را داشته اند در آن اتفاق خوبی که در سال 1401 داشته است. اما در دو حوزه خدمات و کشاورزی به نظر می‌رسد که همچنان ما نیازمند توجه بیشتر هستیم برای اینکه بتوانیم در سال آتی در آن حوزه هم عملکرد خوبی را داشته باشیم. یک پیام خیلی مهم هم این رشد دو ساله اخیر داشته است، چون ما در دهه 90 یک رشد نامناسبی چه از نظر اقتصادی و چه از منظر شاخص بهره وری داشته ایم. پیام خوبی که برای مدیران کشور ما برای نخبگان کشور ما دارد این رشد دو سال اخیر این است که می‌شود در شرایط تحریم با تمام سختی‌هایی که است با تدبیر، با استفاده از نوع آوری، با تکیه بر قشر نخبه، با اتکا بر بخش خصوصی و حرکت مردمی و البته یک حکمرانی شایسته بتوانیم یک رشد خوبی را داشته باشیم و متوقف بر این نیست که لزوماً عوامل برون زا تأثیر بگذارد روی رشد اقتصادی کشور.

سؤال: آمار‌هایی که شما اعلام کردید برای اینکه احیاناً تلقی این نشود که یک دولتی دولت دیگری را عملکردش را زیر سؤال ببرد، بر مبنای آمار کجاست و اینکه این آمار آماری که شما دارید اعلام می‌کنید یا مثلاً در خود دولت دوازدهم هم همین آمار را اعلام کرده اند؟

پیشوایی: ببینید داده‌های خامی که استفاده می‌شود برای محاسبه بهره وری، داده‌هایی است که از حساب‌های ملی استخراج می‌شود که بانک مرکزی منتشر می‌کند و بخش دیگری از داده‌ها هم مربوط به پیمایش‌هایی است که مرکز ملی آمار ایران منتشر می‌کند با همان استاندارد‌هایی که در سال‌های گذشته منتشر می‌شده منتشر شده است و محاسبات انجام می‌شود البته سازمان‌های بین المللی مثل بانک جهانی، مثل سازمان بهره وری آسیایی هم محاسبه می‌کنند و منتشر می‌کنند. آن‌ها را هم ما بررسی کردیم عدد آن نزدیک به عدد‌های ما بوده است حالا ممکن است در حد دو دهم سه دهم بالا پایین بود، ولی عمدتاً همبستگی این‌ها نشان می‌دهد که آمار آمار قابل اتکا و متغنی است.
سؤال: یعنی این سازمان‌ها هم بهره وری را در دولت گذشته منفی اعلام می‌کردند و حالا الان ما رسیده ایم به نزدیک 4 درصد؟

پیشوایی: 3 و 6 دهم رشد دو ساله مان بوده است و در سال 1401 هم 3 و 1 دهم که با توجه به اینکه سهم 75 درصدی از رشد اقتصادی داشته است عدد قابل توجه و رو به جلویی است برای کشور.

سؤال: یک مقدار ریزتر در حوزه‌ها وارد بشویم، فرمودید که حوزه صنعت و حوزه نفت حوزه‌هایی بوده اند که ما رشد بیشتری در آن‌ها داشته ایم و در جای دیگر یکی کشاورزی و یکی خدمات، اینجا‌ها ضعیف‌تر هستیم و نیازمند کار بیشتر. علت رشد‌ها در حوزه نفت و حوزه صنایع چه بوده است و باز برویم آن طرف و ببینیم که چرا در حوزه کشاورزی و خدمات ما ضعف داریم؟

پیشوایی: عمده موضوعی که در حوزه نفت و حوزه صنعت و معدن حالا معدن هم جا نیفتد، چون آن هم بخش قابل توجهی داشته است این بوده است که ما بسیاری از سرمایه‌های ما متأسفانه راکد بوده است یعنی در خدمت تولید نبوده است. بخشی اش به علت این بوده است که بالاخره فشار‌های خارجی بوده است و بخشی اش هم بخاطر سوءمدیریتی بوده است که اتفاق افتاده است. الحمدلله این دو حوزه را خیلی خوب توانسته ایم فعال کنیم. حوزه خدمات در آن دورانی که ما درگیر پاندمی کرونا بودیم ضربه بزرگی خورد در حوزه خدمات.

سؤال: مثل همه جای دنیا.

پیشوایی: بله مثل همه جای دنیا. برای اینکه بتواند خودش را احیاء کند برگردد به آن عملکردی که قبل از کرونا داشت همچنان نیازمند زمان بیشتری است. در حوزه کشاورزی هم ما دو مشکل اصلی داریم که شاید این اقداماتی که اخیراً وزارت جهاد کشاورزی کرده است در حوزه الگوی کشت و بحث آمایش کشت و کشت قراردادی بتواند کمک بدهد به این عرصه. مشکل مان چه است، یک مشکل مان سطح پایین نفوذ فناوری است در حوزه کشاورزی که باید حتماً نسبت به آن اقدامات مؤثری انجام شود. البته سازمان ملی بهره وری هم به سهم خودش سال گذشته اقدامی را در این راستا انجام داد و در غالب رویداد‌های نوآوری بهره ور، شرکت‌های دانش بنیان را طی فراخوانی برای حل مسائل نابهره وری حوزه کشاورزی دعوت کرد که خیلی هم مشارکت بیش از انتظاری داشتند و طرح‌های خیلی خوبی را ارائه کردند که داریم دنبال می‌کنیم. مشکل دومی که ما در حوزه کشاورزی داریم و از نظر من یک هشدار است برای سیاستگذارانی که در حوزه کشاورزی کار می‌کنند موضوع نیروی کار حوزه کشاورزی است. متأسفانه متوسط سن کشاورزان ما الان به حدود 50 سال رسیده است کمی هم بیشتر. خب با توجه به اینکه آمار‌ها نشان می‌دهد ورود نیروی کار جوان هم به بخش کشاورزی مثل سایر بخش‌ها اندک است و دارای یک شیب نزولی است، این موضوع هم نگران کننده است یعنی ما حتماً باید تدبیر و سیاست خوبی را اتخاذ کنیم هم برای اینکه نفوذ فناوری ارتقاء پیدا کند و هم نیروی جوان بامهارت دارای دانش مناسب در حوزه کشاورزی بیشتر شود. این دو تا موضوع یا معضل اصلی است که ما در حوزه کشاورزی داریم که طبیعتاً منجر به این می‌شود که ما برای مثال من گندم را عرض می‌کنم بعنوان یکی از محصولات اصلی و کلیدی که روی امنیت غذایی کشور تأثیر بسزایی دارد، ما در مزارع خوب مان در سال گذشته در بهترین مزارع مان کشاورزان نمونه مان حدود 14 و نیم تن بر هکتار، برداشت داشته اند درحالی متوسط آن چیزی حدود 4 و 2 دهم در هکتار است. یعنی این فاصله را اگر دقت بفرمایید این شکاف بهره وری است ما اگر بتوانیم متوسط را حالا نه به میزان 4 دهم، ولی به میزان 2 تن بر هکتار افزایش دهیم نه تنها خودکفایی کامل را برای کشور حاصل می‌کنیم بلکه امکان صادرات هم داریم با توجه به افزایش قیمت نهاده‌های غذایی در دنیا بعد از جنگ اوکراین، می‌دانید الان موضوع امنیت غذایی هم علاوه بر بعد اقتصادی اش یک بعد اجتماعی خیلی مهمی هم پیدا کرده است که حتماً باید در سالجاری و سال آینده و در طول برنامه هفتم ما یک تمرکز خوبی را روی این موضوع داشته باشیم.

سؤال: اگر فناوری به حوزه کشاورزی به قول شما نفوذ کند، ممکن است که نیرو‌های جوان هم راغب‌تر شوند برای حضور در این بخش؟

پیشوایی: حتماً همینطور است اگر شما یک فضای پویای مناسب قشر تحصیلکرده و بامهارت را در حوزه کشاورزی مهیا کنید، کما اینکه الان در کشور ما نمونه‌های موفق هم داریم و کم هم نیستند منتها ترویج آن و همه گیر شدن آن مهم است. من یک نمونه خوب را اگر بخواهم نام ببرم ما در طول برنامه ششم توسعه علی رغم اینکه رشد بهره وری مان در جمع خیلی مناسب نبود قرار بود 2 و 8 دهم رشد اقتصادی از محل بهره وری باشد، متأسفانه 4 دهم درصد محقق شد، اما بخش‌های موفقی داشته ایم. نمونه اش بخش حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات است که رشد بهره وری نزدیک به 30 درصدی داشته است و تمام اهداف اش را هم بیشتر از آن محقق کرده است. علت چه بوده است، فکر می‌کنم که این حتی برای مردم ما هم الان قابل حس و درک است ما یک فضای خوبی را در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات برای شرکت‌های دانش بنیان، برای نخبگان، برای جوانان تحصیلکرده مان مهیا کرده ایم، طبیعتاً هم جذب اشتغال خیلی خوبی داشت و هم رشد شاخص بهره وری را در آن حوزه شاهد بوده ایم. قابل الگوبرداری و ترویج است. در حوزه کشاورزی، در حوزه خدمات، در صنایع مختلف که انشاالله بتوانیم در آن حوزه‌ها هم رشد مشابهی را شاهد باشیم.

سؤال: درباره بخش کشاورزی موضوع آب هم باز خیلی گره خورده است به آن، ما بهره وری آب مان در حوزه کشاورزی چطور است؟

پیشوایی: ما یک چیزی قریب اعداد مختلف است یک چیزی بین 80 تا 90 درصد آب کشور ظاهراً در حوزه کشاورزی صرف می‌شود. البته اینکه بگوییم همه این آب دقیقاً سر زمین است اشتباه است. خیلی از آن در مسیر شبکه توزیع کانال‌های کشاورزی ما تبخیر می‌شود البته که آن هم باید ما برای آن تدبیر کنیم حتماً. اما به هر حا یک بخش قابل توجهی است ما برای این باید برنامه‌های مشخصی داشته باشیم الحمدلله در برنامه هفتم توسعه در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی است، بند‌های متمرکزی بر حوزه بهره وری آب در دست بررسی است موضوع حسابداری آب قطعاً موضوعی است که باید به آن جدی بپردازیم. بحث اتلاف، من فکر می‌کنم در برنامه دیگری در صداوسیما این را عرض کردم خدمت مردم عزیزمان، ما یک بخشی از موضوع مان اصلاً اتلاف است. ما الان در زنجیره تأمین کشاورزی کشور، حدود 25 تا 30 درصد فقط اتلاف محصولات داریم. ما در سال حدود 125 میلیون تن محصول کشاورزی تولید می‌کنیم، 25 تا 30 درصد آن در طول زنجیره حالا بخشی اش روی زمین است، بخشی اش در حین انتقال است، بخشی اش در حین بسته بندی است، بخشی اش در سردخانه‌ها است، بخشی اش در میادین میوه و تره بار است، این‌ها تلف می‌شود. برای این میزان ما 9 میلیارد متر مکعب آب داریم مصرف می‌کنیم درحالیکه آب شرب کشورمان چیزی حدود 10 میلیارد مترمکعب است یعنی ببینید چه میزان ظرفیتی است که اینجا اگر آزاد شود کمک می‌کند به ناترازی حوزه آب ما که بسیار هم قابل توجه است. ما همکاری نزدیکی را امسال با وزارت جهاد کشاورزی ایجاد کرده ایم برای اینکه برنامه‌های ارتقای بهره وری را در سطح مزارع مان و سیاست‌های حوزه کشاورزی داشته باشیم که امیدوارم من در پایان سال اگر عزیزی از سازمان ملی بهره وری در این برنامه حاضر می‌شود و گزارش می‌دهد، مثل حوزه نفت و صنعت که در سال گذشته رشد قابل توجهی داشته اند، حوزه کشاورزی را هم شاهد رشدش باشیم.

سؤال: وارد بهره وری در حوزه صنعت خودرو شویم. اوضاع در صنعت خودرو چگونه است؟

پیشوایی: ما متأسفانه در صنعت خودرو دچار یک خلأ قانونی هستیم الان در حوزه بهره وری، علت آن هم این است که عمده صنعت خودروسازی ما که در دو شرکت متمرکز است، ععلی رغم اینکه در نظر مردم شاید این دو شرکت دولتی به حساب بیایند، ولی به لحاظ قانونی دولتی نیستند. تعریف هم این است که شرکتی را ما به آن می‌گوییم شرکت دولتی که بیش از 50 درصد از سهام آن متعلق به دولت باشد. چون این دو شرکت واجد این شرایط نیستند، در آن تور سنجش بهره وری ما به لحاظ قانونی نمی‌توانند قرار بگیرند. علی اینکه این خلأ قانونی وجود دارد ما سال گذشته هم با این دو شرکت خودروساز و هم با وزارت صنعت، معدن و تجارت مکاتبه‌ای را داشتیم واطلاعاتی را برای محاسبه بهره وری شان طلب کرده ایم. اطلاعاتی که به ما رسید اطلاعات ناقصی بود یعنی امکان محاسبه حذف آن‌ها وجود نداشت. نامه دوم را تنظیم کردیم و باز طلب کردیم که اطلاعات تکمیلی را به ما بدهند هنوز این اطلاعات به دست ما نرسیده است و علت آن هم همین خلأ قانونی است که الزام آور است. اتفاق خوبی که امسال افتاده است این است که با دو آئین نامه‌ای که در هیئت وزیران مصوب شده است الحمدلله آن تور سنجش ما شرکت‌هایی که به نوعی تحت کنترل دولت هستند را هم شامل می‌شود؛ لذا امسال ما امیدواریم که بتوانیم از این دو وشرکت خودروساز هم اطلاعات را دریافت کنیم و بتوانیم سنجش کنیم. اما اگر سنجش جامعی نداشتیم، برخی از شاخص‌هایی که با خودروساز‌های بین المللی قابل محاسبه است نشان می‌دهد که ما بهره وری نیروی کارمان در این دو خودروساز شرایط مطلوبی را ندارد. من نمی‌خواهم نام ببرم، ولی شرکت‌های بین المللی که مشابه هستند، با تعداد نیرو کار کمتری میزان تولید بیشتری را در سال دارند پس این نشان می‌دهد که احتمالاً بهره وری ما در حوزه شرکت‌های خودروسازی مان چندان مطلوب نیست، ولی برای اینکه این را بتوانیم دقیق‌تر مثل سایر شرکت‌ها گزارش کنیم، حتماً نیاز است که اطلاعات تکمیلی را دراختیار سازمان ملی بهره وری قرار دهیم.

سؤال: فکر می‌کنید که با همین آئین نامه‌های جدید یا مصوبات جدیدی که در هیئت دولت اتفاق افتاده است چه زمانی شما موفق شوید؟ از شما نباید پرسید، ولی شاید تخمینی داشته باشید و باید از خودروساز‌ها پرسید.

پیشوایی: بله ما در شرکت‌های دولتی سعی کرده ایم که یک مجرای تنظیم گری بگذاریم که الزام آور بشود این کار را از طریق اتصال پاداش مدیران و اعضای هیئت مدیره این شرکت‌ها به بهره وری ایجاد کرده ایم و اتفاقاً انگیزشی هم یک بخشی اش را دیده ایم. یعنی در دستورالعمل حقوق و دستمزد شرکت‌های دولتی و شرکت‌های تابعه و تحت کنترل دولت که امسال تصویب شد، نه فقط جنبه تنبیهی، جنبه تشویقی را هم دیده ایم. یعنی پاداش آخر سال مدیران شرکت‌های دولتی و شرکت‌های تحت کنترل دولت که حتی می‌تواند تا حداکثرش به میزان سه ماه حقوق و دستمزد حکم است، این متصل شده است به سنجش بهره وری. اتفاق خیلی خوبی است یعنی اگر بالاخره عزیزان ما به هر علتی همکاری لازم را نداشته باشند دراختیار قرار دادن اطلاعات از پاداش مدیران شرکت‌های مرتبط محروم می‌شوند.

سؤال: برای افزایش بهره وری در شرکت‌های دولتی و شبه دولتی، ازجمله خودروسازان برنامه‌های سازمان ملی بهره وری چیست؟

پیشوایی: ما یک تلاشی را از سال گذشته شروع کرده ایم با همین نگاه که منافع و حقوق و دستمزد و پاداش مدیران و کارکنان شرکت‌های دولتی را متصل کنیم به عملکرد بهره وری شان. بالاخره شرکت‌های دولتی نقش قابل توجهی در اقتصاد کشور دارند. 12 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور دارد مستقیماً توسط شرکت‌های دولتی تولید می‌شود. بودجه شرکت‌های دولتی 1 و 4 دهم برابر بودجه عمومی کشور است. یعنی اهمیت قابل توجهی است تازه نقش‌های غیرمستقیمی دارند که زیرساخت‌های اقتصادی را مهیا می‌کنند برای بخش خصوصی. خیلی مغفول بوده است نقش این شرکت‌ها و به یک نوعی در نظام حکمرانی کشور ما هم جعبه سیاه بوده اند این شرکت‌های دولتی اختیارات زیادی هم داشته است. دولت سیزدهم با نگاه مبتنی بر عدالت با نگاه مبتنی بر شفافیت و بهره وری، سعی کرد ابزار‌های تنظیم گری متفاوتی را در مقابل این شرکت‌ها اعمال کند که اولی آن همین بود که در سال گذشته اجرا شد ما از حدود 360 شرکت دولتی 275 شرکت را سال گذشته برای آن‌ها کارنامه بهره وری صادر کردیم با شاخص‌های مشخص و پاداش اعضای هیئت مدیره شان متصل شد و عزیزان مان در سازمان برنامه و بودجه و سازمان اداری استخدامی هم در اعمال این به ما کمک کردند برای مجوز پاداش. برخی از شرکت‌ها البته همکاری نکرده اند حدود 20 و خورده‌ای تا 30 شرکت بودند خیلی شفاف لیست این شرکت‌ها به قوه قضائیه اعلام شد و حسب آن تنبیهی که در قانون پیش بینی شده است باید برخورد لازم صورت بگیرد. متأسفانه همین عملکرد جدی باعث شد که تلاشی صورت گرفت بند واو تبصره 18 از قانون حذف شد در سال گذشته که من واقعاً گله‌مند هستم از عزیزان مان در سازمان برنامه و بودجه حذف شد، ولی خوشبختانه در تبصره 2 بودجه امسال، یک تمهید دیگری بود که ما از آن تمهید امسال استفاده کردیم دو آئین نامه طراحی شد با همکاری عزیزان در وزارت اقتصاد و امور دارایی و سازمان اداری استخدامی کشور، یک آئین نامه اسم اش است آئین نامه انتظام بخشی شرکت‌های دولتی و دومی هم دستورالعمل حقوق و دستمزد مدیران شرکت‌های دولتی و اینجا گسترده‌تر هم شده است، شرکت‌های تابعه و شرکت‌های فرعی و تحت کنترل هم اضافه شده است که یک حوزه وسیعی را برای ما ایجاد می‌کند؛ لذا آن چرخ تنظیم گری آن خط تنظیم گری که دنبال آن بودیم علی رغم یکسری مقاومت‌ها امسال گسترده‌تر شده است و مصمم هستیم که این اتفاق بیفتد. خیلی اتفاق شاید بگویم کم نظیری است در تاریخ کشور ما که همه مردم ما امروز دسترسی دارند و کارنامه شرکت‌های دولتی از طریق سامانه آینه بهره وری ایران، یعنی می‌خواهم بگویم امروز فقط برای سازمان‌های دولتی نیست که ما یک گزارشی را بدهیم، اگر دولت شعارش این است که دولت مردمی است، امروز من می‌خواهم بگویم که همه مردم ما دسترسی دارند به کارنامه شرکت‌های دولتی و علاوه بر آن اتفاقی که در دولت در غالب فرآیند‌های رسمی اتفاق می‌افتد مردم هم می‌توانند امروز مطالبه گری کنند با اطلاعاتی که دولت دراختیار مردم قرار می‌دهد.

سؤال: و این پرداخت پاداش‌ها بر مبنای بهره وری، محقق هم شده است یا فعلاً فقط …

پیشوایی: در سال گذشته بخش خوبی اش محقق شد عزیزان ما کمک کردند هرچند که ما که مقداری اینجا هم همچنان انتظار داریم که عزیزان مان در سازمان برنامه و بودجه کشور با یک جدیت بیشتری اعمال کنند، ولی برای سال اول به نظر من حرکت موفقی بود امسال انشاالله آن را تکمیل‌تر می‌کنیم و با دقت بیشتری هم این موضوع را پیگیری خواهیم کرد. من از همین جایگاه ام استفاده کنم از همه عزیزانی که بعنوان مدیر و اعضای هیئت مدیره در شرکت‌های دولتی مشغول هستند انتظار داریم که امسال اطلاعات شان را بخصوص صورت‌های مالی و اطلاعات تکمیلی را خیلی دقیق و حسب آن انتظاری که سازمان ملی بهره وری دارد دراختیار ما قرار دهند چرا که بالاخره پاداش اعضای هیئت مدیره شرکت‌های دولتی هم حسب این اتفاق مشخص می‌شود.

سؤال: راه‌های گریز و دررو هم دارد باید این‌ها را هم شناخت، چه کسی مسئول این نظارت یا دقت است؟

پیشوایی: هیچ قانونی هیچ فرآیندی هیچ رویه‌ای واقعاً اینجوری نیست که خطاناپذیر باشد حتماً دقت کار‌هایی که انجام می‌شود صد در صد نیست، ولی حرکت رو به جلو است یعنی ما امسال قطعاً در شیوه نامه‌های ارزیابی مان دقت بیشتری را لحاظ می‌کنیم. البته دستگاه‌های دیگر را هم دعوت می‌کنیم که نقش‌های قانونی و وظایف قانونی شان را دقیق انجام دهند. یکی از این سازمان‌ها سازمان حسابرسی است که صورت‌های مالی شرکت‌های دولتی به تأیید حسابرس می‌رسد و دراختیار ما قرار داده می‌شود. طبیعتاً اگر دقت لازم توسط عزیزان مان که کار حسابرسی را انجام می‌دهند صورت نگیرد، داده‌های خامی که ما محاسبات را بر مبنای آن انجام می‌دهیم یک مقداری دچار خدشه خواهد شد؛ لذا درخواست من این است که همه دستگاه‌هایی که در دولت سیزدهم نقش دارند در ایجاد شفافیت در ارتقای بهره وری وظایف قانونی خودشان را انجام دهند البته سازمان ملی بهره وری هم قطعاً بعنوان متولی حوزه بهره وری، مطالبه گری خواهد کرد و در گزارش‌هایی که به هیئت محترم وزیران و هیئت دولت ارائه می‌کند، برخی از کاستی‌ها را حتماً گزارش خواهد کرد که برای آن اتخاذ تصمیم و سیاست انجام شود.

سؤال: انتشار عمومی هم خواهید داشت؟

پیشوایی: انتشار عمومی داشته ایم. یعنی من امروز که اینجا خدمت شما هستم باافتخار اعلام می‌کنم که ما از سال گذشته به تفکیک و با اسم یعنی نه گزارش کلی متوسط به اسم شرکت‌های دولتی، شاخص‌های بهره وری شان را از طریق سامانه آینه بهره وری ایران منتشر کرده ایم حتی متوسط حقوق و دستمزدشان را گزارش کرده ایم و مردم می‌توانند به همه این‌ها دسترسی داشته باشند. یک فضای خیلی خوبی هم برای اساتید دانشگاه ها، دانشجویان الان فراهم شده است که با استفاده از این داده‌ها تحقیقات علمی را انجام دهند و حتی دولت را راهنمایی کنند که کجا‌ها سیاست‌های ما موفق بوده است کجا‌ها می‌توانیم پیشنهاد‌هایی را داشته باشیم از دانشگاه‌ها که سیاستگذاری ما اصلاح شود و بهتر از گذشته بتوانیم عمل کنیم.

سؤال: شرکت‌هایی که در برابر این دستورالعمل‌های جدید مقاومتی احتمالاً نشان دهند یا تخلفی کنند، این‌ها را هم شما معرفی خواهید کرد؟

پیشوایی: ما دو اقدام مشخص برای این کاستی خواهیم داشت و در سال گذشته هم داشته ایم. اولاً شرکت‌هایی که اطلاعات دراختیار ما قرار ندهند در همان آینه بهره وری ایران اعلام شده بود یعنی اسم شرکت را متمرکز شوید آنجا اعلام شده است که این شرکت به وظیفه قانونی اش عمل نکرده است و اطلاعات را دراختیار سازمان ملی بهره وری ایران قرار نداده است و نکته دوم، چون از ما یک تکلیفی را عزیزان در دستگاه قضائی خواسته اند که شرکت‌ها را به آن‌ها معرفی کنیم آن‌هایی که همکاری نداشته اند، این هم طی یک گزارشی خدمت عزیزان اعلام شده است که طبیعتاً حسب قانون باید برخورد لازم صورت بگیرد.

سؤال: وارد حوزه انرژی شویم اوضاع در حوزه انرژی ناترازی داریم چه در برق چه در گاز و شاید امسال سال همینطوری که پارسال سالی بود که بعضی از این موارد به سختی گذشت و باید عبور کنیم از این مرحله، اوضاع در حوزه انرژی چطور است؟

پیشوایی: ما در حوزه انرژی عقب ماندگی تاریخی داریم. هم در حوزه عرضه و هم در حوزه مصرف. هم در حوزه عرضه در دهه گذشته بالاخره به سمت افزایش ظرفیت تولید حرکت نکرده ایم متأسفانه و هم در حوزه مصرف سیاست‌های مدیریت مصرف خوبی را نداشته ایم و حاصل این شده است که ما در شاخص شدت مصرف انرژی جایگاه بسیار نامناسبی را در دنیا داریم به طوری که 2 و نیم برابر متوسط جهانی میزان شاخص شدت مصرف انرژی ما است. من فقط توضیحی را خدمت مردم عزیزمان بدهم این است که، چون می‌بینم در رسانه‌ها بعضاً در آمار‌ها تشکیک می‌شود، ما یک شاخصی داریم به نام سرانه مصرف انرژی که موضوع دیگری است خب در آن یک مقدار وضعیت ما بهتر است، ولی شاخص شدت مصرف انرژی به این معنا است که ما به ازای هر یک واحد ارزش یا تولید چه مقدار انرژی مصرف می‌کنیم، خب در آنن وضعیت مان خیلی ناگوار است امسال، عزیزان ما در وزارت نیرو و وزارت نفت که ارتباط نزدیکی هم ما در سازمان با آن‌ها داریم، طرح‌های خوبی را در دو سال گذشته اجرا کردند که پیامد آن هم این است که ما آن خاموشی‌های گسترده‌ای که در دو سه سال پیش داشتیم کنترل شد حداقل در حوزه شهری که نزدیک به صفر شد در حوزه تولید و صنعت صفر نیست، ولی حداقل این است که برنامه ریزی شده است. الان ما طرح‌های پیشرانی را به کمک عزیزان در آن وزارتخانه و همکاران مان در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری تعریف کرده ایم برای اینکه بتوانیم با یکسری پروژه‌های پیشران این ناترازی‌ها را به حداقل برسانیم. من یک نمونه عرض کنم الان فصل گرما است و طبیعتاً مردم ما از کولر‌های آبی استفاده می‌کنند متأسفانه فناوری که الان در موتور این کولر‌ها استفاده می‌شود یک فناوری کاملاً منسوخ شده است که مصارف بسیار بالایی را دارد. اگر ما بتوانیم از فناوری‌های جدیدی که در حوزه موتور‌های الکتریکی است و به لطف خدا این در داخل کشور به وفور است و اصلاً مشمول هیچ چیزی نمی‌شود که بگوییم تحریم می‌شویم و به ما محدودیت اعمال می‌کنند، همین شرکت‌های دانش بنیان مان که نخبگان عزیزمان و جوانان عزیزمان هستند می‌توانند این موتور‌ها را تولید کنند. اگر بتوانیم این را جایگزین کنیم در سطح ملی، پیش بینی ما این است که نزدیک به 5 هزار مگاوات برق صرفه جویی می‌شود. این یعنی به اندازه 5 نیروگاه اتمی بوشهر. ما نیروگاه‌های مجازی را می‌توانیم با درست مصرف کردن و نفوذ فناوری در حوزه وسایلی که از برق استفاده می‌کند برای کشور به ارمغان بیاوریم. مصمم هستیم اتفاقاً یکی از استان‌های کشور هم پیشگام شده است برای اینکه بعنوان استانی که می‌خواهد کار را شروع کند در این حوزه، کار را جلو ببرد منتها مدل اقتصادی باید طراحی شود. ما یک ضعفی که داریم خیلی جا‌ها مدل اقتصادی خوبی طراحی نکرده ایم مردم و خیلی از صاحبان صنعت ما انگیزه‌ای برای مشارکت بعضاً ندارند به این علت که منافع آن را باید بتوانیم طی سازوکاری به خودشان برگردانیم. این طرحی است که داریم روی آن کار می‌کنیم و امیدواریم که انشاالله مثل آن حرکت خوبی که در حوزه نفت در سال گذشته اتفاق افتاد بتوانیم امسال هم در سایر حوزه‌ها این را ببینیم.

سؤال: آقای رئیس جمهور درباره افزایش بهره وری در نظام اداری هم صحبت کرده اند برای این حوزه چه برنامه‌ای دارید و اوضاع چگونه است؟

پیشوایی: بهره وری در حوزه نظام اداری یا کلان‌تر بگوییم نظام اداره کشور، موضوع بسیار مهمی است چرا، چون متولی ارتقای بهره وری در بخش‌های ما هم بالاخره یک پایش در حوزه نظام حکمران کشور است. ارتباط خیلی نزدیکی را با همکاران مان در سازمان اداری و استخدامی کشور داریم برای تحول در حوزه اداری. به طور مشخص 3 جریان و 3 حوزه را مدنظر قرار داده اند عزیزان و ما هم با آن‌ها داریم همکاری می‌کنیم، حوزه اول حوزه چابکی ساختار دولت است سه طرح عمده الان در این حوزه دارد پیگیری می‌شود یک طرح ما کاهش شورا‌های عالی است. حالا این هم شاید برای بینندگان شما جالب باشد ما بیش از 50 شورای عالی داریم با حضور بالاتری مقام اجرایی کشور. شاید یک سؤال اول باشد این میزان از شورای عالی با این تعدد آیا اصلاً امکانپذیر است که اجرا شود برقرار شود آیا بهره وری دارد تصمیم گیری‌هایی که با این تعدد آیا ما بهره وری سیاستگذاری داریم، طبیعتاً پاسخ منفی است. الان طرح مشخصی را در مصوبه شورای عالی اداری داریم که کاهش این شورا‌های عالی است بعنوان یکی از خط تلاش‌های دولت دارد جلو می‌رود و به زودی هم این ابلاغ خواهد شد. خط تلاش دومی که دارد اتفاق می‌افتد چابکی در استان‌ها است ما بعضی از دستگاه‌های ملی و وزارتخانه‌های ما بعضاً شش هفت اداره کل متناظر در استان دارند اصلاً یک شلختگی را ایجاد کرده ایم. طرح دوم روی آن است که الان برخی از وزارتخانه‌ها پیشگام شده اند که این اتفاق بیفتد و طرح سوم ما که عزیزان در سازمان اداری استخدامی کشور دارند دنبال می‌کنند بحث مجتمع‌های اداری است در شهرستان‌ها به این معنا که دستگاه‌های دولتی جمع شوند در یک منطقه. چه کمکی می‌کند بهره وری، عمده کمکی که می‌کند این است که وقتی این‌ها جدا از هم هستند یک تعداد قابل توجهی ما نیروی پشتیبان برای آن‌ها نیاز داریم از نگهبان و نیرو‌های تدارکات و اینها، اما اگر این‌ها جمع شوند آن نیرو‌های پشتیبانی می‌تواند کاهش پیدا کند. این طرح هم الان دارد اجرا می‌شود دربعضی از شهرستان‌ها اجرا شده است امیدواریم در امسال بشود این همه گیری اتفاق بیفتد. حوزه دوم حوزه سرمایه انسانی است که باز آنجا هم دو خط تلاش اصلی دارد دنبال می‌شود. یک انضباط جذب و بکارگیری، خب قبلاً و در دوره‌های گذشته بعضاً این انضباط نقض می‌شد و در دوره‌هایی حجم زیادی از نیروی انسانی به دولت تحمیل می‌شد با بهره وری پایین. الان این انضباط پیدا کرده است متمرکز شده است در سازمان اداری استخدامی کشور بر حسب نیاز و با رویکرد اینکه در مشاغل اختصاصی و تخصصی جذب افزایش پیدا کند و در مقابل در مشاغل عمومی و پشتیبان کاهش پیدا کند. یعنی دستگاه بیشتر به مأموریت اش بپردازد تا اینکه پشتیبانی بزرگی داشته باشد. موضوع بعدی که در حوزه سرمایه انسانی دارد دنبال می‌شود اتصال حقوق و دستمزد به عملکرد و بهره وری است که من نمونه آن را عرض کردم که در شرکت‌های دولتی و تابعه اجرا شده است در دستگاه‌های اجرایی هم گام‌های خوبی را برداشته ایم و در برنامه هفتم هم پیش بینی شده است که امیدواریم عزیزان در مجلس هم به ما یاری دهند و این مصوب شود؛ و خط تلاش سوم هم بحث هوشمندسازی ارائه خدمات است. اینجا هم باز عزیزان ما در وزارت اطلاعات و ارتباطات و سازمان اداری و استخدامی کشور همکاری نزدیکی دارند برای اینکه از طریق پنجره واحد دولت ما بتوانیم خدمات را در بستر الکترونیک ارائه دهیم طبیعتاً روی شفافیت ارائه خدمات، ردیابی، سهولت استفاده مردم، همه این‌ها کمک می‌دهد که نظام اداری ما با این سه خط تلاش، افزایش بهره وری را نسبت به گذشته داشته باشد.

سؤال:، چون دوباره اشاره‌ای کردید به موضوع پرداخت پاداش‌ها بر مبنای بهره وری آیا در همین مدت و مقداری که اجرایی شده است این دستورالعمل‌ها داشته ایم مدیرانی که از پاداش محروم شوند؟

پیشوایی: بله ما در سال گذشته تعدادی از شرکت‌ها را داشتیم به سبب عملکرد پایین آن‌ها اعطای مجوز صورت نگرفت منتها قطعاً امسال جدی‌تر از سال گذشته خواهد بود به این سبب که ما سال گذشته بالاخره سالی بود که شروع شده بود این فرآیند یک مقداری لازم بود که انعطاف وجود داشته باشد برای اینکه شرکت‌های دولتی با این نظام جدید خودشان را بتوانند وفق بدهند، ولی با این حال در سال گذشته هم داشته ایم تعدادی و در امسال هم با جدیت بیشتری این اتفاق خواهد افتاد.

سؤال: وارد مبحث دانش بنیان‌ها شویم. بفرمایید که چه اتفاقی دارد می‌افتد شما چه کمکی دارید به آن‌ها می‌کنید یا چه سازوکاری برای این قصه می‌چینید؟

پیشوایی: یکی از عارضه‌های جدی نظام ملی بهره وری ایران، سهم پایین دانش بنیان‌ها هسته‌های فناور در ارتقای بهره وری است. این تذکری بود که رهبر معظم انقلاب هم چند وقت پیش دادند که درست است که تعداد شرکت‌های دانش بنیان ما زیاد شده است، اما زمانی می‌شود گفت که به آن هدف دست پیدا کرده ایم که حاصل آن در بهره وری و رشد اقتصادی مشخص شود. ما از ابتدای دولت مردمی یکی از تلاش‌های ما این بود که سازمان‌های دولتی ازجمله سازمان ملی بهره وری خودش خیلی قرار نیست بزرگ شود و تصدی کند باید کار را بسپارد به مردم، به دانش بنیان. دو اقدام خیلی شفاف و مشخص داشته ایم. یکی سلسله رویداد‌های نوآوری بهره ور بود که در همین هفته گذشته ما در حوزه انرژی با یک مشارکت خیلی خوب شرکت‌های دانش بنیان این را داشته ایم در این رویداد چه اتفاقی می‌افتد، دستگاه‌های متولی مثلاً در حوزه انرژی وزارت نیرو و وزارت نفت، مسائل نابهره وری شان را فراخوان می‌کنند شرکت‌های دانش بنیان پاسخ می‌دهند به این مسائل و ما و عزیزان ما در معاونت علمی یک سازوکار ارزیابی و داوری مهیا کرده ایم که طرح‌هایی که قابلیت اجرایی خوبی دارند را از آن حمایت کنیم و به دستگاه متولی بخش برسانیم. این یک اقدام که در سال گذشته این را برای حوزه حمل و نقل و کشاورزی انجام داده ایم 260 طرح مشخص را دریافت کرده ایم و اقدام دوم هم نقش دانشگاه‌ها است طرحی را در سازمان اجرا کرده ایم از سال گذشته که باید امسال تکمیل شود به نام دانشگاه معین کمیته بهره وری در 8 استان الان اجرا شده است یکی از دانشگاه‌های استان بعنوان معین کمیته بهره وری استان تعیین شده است و کمک می‌دهد به حل مسائل نابهره وری استان. امیدوارم که بتوانیم با کمک شما و رسانه‌ها و نخبگان کشور این دو حرکت را امسال هم وسیع‌تر کنیم و هم تکمیل کنیم.

انتهای پیام/