۱1 آیین محرمی مردم اردکان ثبت ملی شده است

مصطفی سپهری، مدیر اداره میراث فرهنگی اردکان در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس، با اشاره به اهمیت ثبت ۱۱ مورد از مراسم سنتی مردم اردکان در ماه محرم، اظهار کرد: این مراسم‌ها که از روز اول محرم شروع می شوند ثبت ملی شدند و ما سعی داریم مراسم‌های دیگری نظیر مراسم رو سیه، جغجغه زنی و محمل برداری را هم معرفی و برای ثبت ملی شدن آنها نیز اقدام کنیم.

وی «جارزدن» ماه محرم و «شب فاتحه خوانی» که روز اول محرم انجام می‌شود، «پوش‌کشی» حسینیه چرخاب و «پامنبری» که در روز دوم محرم اجرا می‌شود، ، «آتش زدن خیمه‌های عاشورا» که در ظهر عاشورا اجرا می‌شود، «پرسه زنی» روز تاسوعا، «بنی اسد» که در روز ۱۳ محرم اجرا می شود، «عشور مسلم» که ویژه عزاداری کودکان است و در وصف دو طفلان مسلم اجرا می‌شود، «شده بندی و شده گردانی» که تا ۱۵ محرم ادامه دارد و برای همدردی با اسرای دشت نینوا اجرا می‌شود و «یارون» را از جمله مراسم‌های عزاداری تاریخی در شهرستان اردکان عنوان کرد.

مدیر میراث فرهنگی اردکان گفت: تعزیه خوانی روستای توت از دیگر آثار ناملموس شهرستان اردکان است که در سال ۸۸ با شماره ۵۱ ثبت ملی شده است.

سپهری تصریح کرد: هر شب یک تعزیه در حسینیّه‌ی بازارنو و یک تعزیه در حسینیّه‌ی کوشکنو برگزار می‌شود و عصر بعضی از روز‌ها نیز تعزیه‌ای در حسینیّه‌ی چرخاب برگزار می‌شد تعزیه‌هایی در وصف حر، مسلم، علی اکبر (ع) و حضرت عباس (ع) که از شب ششم تا شب دهم اجرا می‌شد.

 شَدِّه بندی و شَدِّه گردانی
شَدِّه برداری رسم و سنتی بسیار کهن بوده که از قدیم الایام در ماه محرم انجام می شده؛ این رسم برای برآوردن حاجت عزاداران و ابراز همدری با شهدا و اسرای کربلا انجام می گرفته که البته این رسم در معرض فراموشی است و تنها در احمد آباد اردکان همچنان در حال انجام است.

فلسفه مذهبی اجرای مراسم شَدَّه برداری به دو دسته کلی تقسیم می شود؛ عده ای از متولیان اجرای این آیین معتقدند پارچه های آویزان به شَده نمادی از لباس و البسه به یغما رفته یاران امام حسین (ع) در صحرای کربلا، ازسوی سپاهیان یزید است.

عده ای دیگر معتقدند که پارچه های آویزان نمادی از رخت دامادی علی اکبر فرزند امام حسین (ع) است که در رخت دامادی ایشان را به شهادت رساندند.

باتوجه به اینکه مراسم شَدَّه برداری احمدآباد زمینهای کشاورزی وقفی دارد مستاجر این زمین موظف است همه تدارکات بستن شَدِّه امام حسین (ع) را در روز ششم محرم مهیا کند تا زنان محل بتوانند در آن خانه آیین بستن شَدِّه را به پایان برسانند و روز هفتم محرم با پختن آش امام حسین یا شربت از عزاداران امام حسینه در خانه اش پذیرایی کنند.

 پرسه زنی

به روز تاسوعا در اردکان روز پَرسَه گفته می‌شود و به‌طور کلّی عاشورا و تاسوعا در قدیم به قتل و َپرسه مشهور بوده است. صبح روز تاسوعا از هر محلّه‌ای افرادی پرچم و سنج و طبل برداشته و با خواندن اشعاری به درب منازل محدوده‌ی محلّه‌ی خود می‌روند تا نذورات را از اهالی محل جمع‌آوری کنند.

معمولاً مردم نیز با دادن نذورات، هزینه‌ی عزاداری را تأمین می‌کنند و اگر از خانواده‌های محلّه‌ی مورد نظر کسی فوت کرده باشد، به منزل وی می‌روند و شور می‌گیرند که در اصطلاح محلّی به آن جوش زدن می‌گویند این مراسم در حال حاضر با تغییراتی برگزار می‌شود.

عزاداری بنی‌اسد

سومین روز بعد از واقعه خونین ظهر عاشورای سال ۶۱ هجری قمری در کربلا، قومی مشهور به بنی اسد از فرزندان اسد بن خزیمه بن مدرکه، توفیق و افتخار دفن پیکر مطهر حضرت سید الشهداء (ع) و هفتاد دو تن از یاران با وفایش را پس از آن واقعه‏ تاریخی داشتند.

بنا بر روایات، زنان قوم بنی اسد هنگامی که بر میدان جنگ گذر کرده‏ و اجساد مطهر شهدا را می‌بینند، تحت تاثیر قرار گرفته و به سرزمین خود رفته، مردان را جهت دفن‏ اجساد خبر می‌کنند.

ابتدا زنان بیل و کلنگ به دست گرفته به طرف کربلا می‌روند و پس ازمدتی وجدان مردان بنی اسد نیز بیدار شده و به دنبال زنان خود راه می‌افتند و اجساد امام (ع) و یارانش را دفن می‌کنند.

برخی منابع اظهار می‌کنند که در هنگام دفن اجساد، امام سجاد (ع) به صورت ناشناس در جمع قوم بنی اسد حاضر و یکی یکی بدن‌ها را به آن‌ها معرفی و سپس قوم بنی‌اسد آن بدن‌ها را دفن می‌کنند.

فداکاری افراد این قبیله سبب شهرت آنان شد و از آن پس شیعیان به‏ احترام و محبت به قبیله بنی‌اسد، در روز سوم بعد از واقعه عاشورا به عزاداری می‌پردازند.
این مراسم در ایران نیز به مناسبت سومین روز از شهادت امام حسین (ع) زنده نگه داشته می‌شود که البته در شهر‌های مختلف به گونه‌هایی متفاوت و با مراسم‌هایی خاص برگزار می‌شود.

نادر پیری اردکانی از محققین و پژوهشگران حوزه تاریخ استان یزد در مورد مراسم دسته بنی‌اسد در شهرستان اردکان می‌گوید: عزاداران معمولاً نذر می‌کردند که با حمل پرچم، پوشیدن لباس عربی و با در دست داشتن نقل و شیرینی وارد هیئت بنی اسد می‌شدند و ضمن عزاداری، نقل و شیرینی را توزیع می‌کردند و گروهی هم به صورت نمادین با در دست داشتن بیل و کلنگ، مشک آب و تابوتی از حصیر که نماد تشییع جنازه امام حسین (ع) و شهدای دشت کربلاست و … حمل می‌کردند و آن واقعه تلخ و حزن‌انگیز را یادآور می‌شوند.

پیری اردکانی افزود: از ویژگی‌های این هیات اختصاص نداشتن به یک محله خاص است به نحوی که تمام مردم شهر در این هیات برای عزاداری و برآورده شدن حاجت یا ادای نذر شرکت می‌کنند.

این پژوهشگر اردکانی افزود: بعد از زنده‌سازی حادثه ۱۳ محرم ازسوی دسته‌های بنی اسد در اردکان، هیئت‌های زنجیر‌زنی نیز مراسم خاص زنجیرزنی این روز را برگزار می‌کنند و در پایان مراسم نیز دو هیات بزرگ بازانو و کوشک‌نو اردکان، مراسم نخل‌برداری را برگزار می‌کنند که حسن‌ختام شور عاشورایی در شهر اردکان است.

نادر پیری اردکانی اظهار داشت: پس از مراسم زنجیرزنی و نخل‌برداری دو هیئت بزرگ اردکان، در مراسمی پارچه‌ها و آذین‌بندی‌های ویژه محرم هیئت‌ها و حسینیه‌ها باز می‌شوند ولی مراسم روضه‌خوانی به صورت مداوم تا اربعین امام حسین (ع) و یاران باوفایش در هر مسجد و محله‌ای ادامه می‌یابد.

عزاداری هایی که برای ترویج قیام عاشورا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی رونق ویژه ای گرفته است و باید برای وحدت میان امت مسلمان معرفی اسلام حقیقی به جهانیان و کسب معنویت و تعلیم معارف دینی، حفظ و سینه به سینه منتقل شود.

پایان پیام/الف