رسم خاص نصف‌جهان در امتداد عزاداری محرم/ برپایی روضه‌های ۱۰۰ ساله تا «نخل‌گردانی» ۹۰۰ ساله
خبرآنلاین اصفهان- فاطمه کازرونی: یک بار دیگر شور و نوای محرم از سرتاسر استان به گوش می‌رسد، بیش از یک هزار و ۴۰۰ سال است شور و عزای حسینی در محرم و صفر در جهان برپاست و نصف جهان دراین میان همواره طلایه‌دار نوای طبل‌ها، سنج‌ها و شور وعزای محرم در گوش تاریخ بوده است، از نخستین روزهایی که اسلام و عشق به اهل بیت (ع) به این سرزمین وارد شد، سپس در دوران تاریک تاریخ درست دور از چشم طاغوتیانی که جهل پرده ظلمت بر چشمانشان کشیده بود در قالب روضه های خانگی و با زبان نمادین تعزیه ادامه یافت و این سالها نیز هرگز تبلیغات کورکورانه و ظاهرسازی های طاغوت مدرن غربی نتوانسته کوچک‌ترین خدشه‌ای بر اصالت آن وارد کند.
هنوز مردم بسیاری از شهرستان‌های مختلف استان رسوم مختلف خود در ماه محرم را به خوبی حفظ کرده‌اند، از نقش‌جهانی که یکپارچه سیاه‌پوش می‌شود تا نطنز که با نامی تاریخی به معنای «شهری با آبهای فراوان» از قدیم‌الایام با عزاداری‌های جانسوز هفت هیئت مذهبی خود در سوگ لب‌های تشنه پسر پیامبر اکرم (ص) شهرت دارد.
مردم استان اصفهان آیینهای مختلف عزاداری را در طول این ایام دنیال می کنند، نخل کشی کاشی ها و اجرای تعزیه با قدمت ۵۰۰ ساله در کاشان و چاووش عزا شهرهای کویری استان دنبال می شود؛ سادات خوانساری این روزها شال عزا بر کمر بسته اند و نخل گردانی با قدمت ۹ قرن در نطنز بدون تحریف دنبال می شود.
تاریخ عظیم نصف‌جهان در پرورش شاگردان مکتب اهل‌بیت و امام صادق (ع) موجب شده است تا اصفهان نام نیمی از جهان را نه تنها در هنر و تاریخ بلکه در علم و فضیلت نیز بر پیشانی پرافتخار خویش حک کند و شاید مهم‌ترین رسم اصفهانی‌ها نیز از این تاریخ گسترده سرچشمه گرفته است.
به طور معمول برپایی مجالس عزاداری اباعبدالله الحسین (ع) تا پایان ماه صفر در بسیاری از شهرستانها ادامه دارد و روضه‌های خانگی در روزهای پایان هفته در اغلب شهرهای کشور دنبال می شود اما رسم قدیمی نصف جهان دراین مورد نیز فرق دارد، در حقیقت شاید بزرگ‌ترین سنت اصفهانی‌ها در سوگواری برای حضرت اباعبدالله الحسین را در امتداد عرض ارادت مردم این استان به سید و سالار شهیدان در طول سال باید جست‌وجو کرد چراکه دهه هاست که پس از پایان ماه محرم و صفر نیز رسم برپایی مجلس ۱۰ روزه یاد سیدالشهدا و اهل بیت عصمت و طهارت در جای جای اصفهان درست تا محرم سال بعد ادامه دارد.
در واقع هر ده روز از یک ماه قمری به نام یک خانواده برای برپایی این رسم در محلات اصفهان معروف است؛ رسمی که از پدربزرگها و اجداد مردم نصف جهان به جای مانده است، تنها برای زنده نگهداشتن راه و رسم ائمه اطهار در یادها و مانوس کردن بیشتر کودکان و نوجوانان با راه دین در طول سال، همان کودکانی که هر ساله مردم کشورمان با عشق در مرسم شیرخوارگان حسینی آنها را وقف قیام امام زمان می کنند.
رسمی به یاد گذشتگان؛ امتداد یاد سیدالشهدا در طول سال
و اما مهم ترین پیشینه این رسم به کمک به نیازمندان در طول سال برمی گردد و در زمانهایی که چندان مراسم جشن و عزایی برپا نیست، شاید این رسم کهن از روحیه مهربانی و مهمان نوازی مردم اصفهان سرچشمه می گیرد، مردمی که به دست و دل بازی در حق یکدیگر به ویژه درگذشته های دور که اصفهان بافت یکدست تری داشته است، معروف هستند و مردم نصف جهان هنوز می کوشند تا این رسم را به یاد گذشتگان خود زنده نگه دارند.
برخی مراسم‌های عزاداری اصفهان شهرت تاریخی خاصی دارند چراکه از بیش ازصدها سال است دراصفهان برپا می شود و جالب اینکه مردم نصف جهان به حتی یک بار حضور در این مجالس در طول دهه نخست محرم پایبند هستند که از جمله این موارد روضه حاج زرگرباشی در خیابان طالقانی، بانک‌دار معروف به بنک دار در خیابان چهارباغ پایین و روضه شهید مظلوم آیت الله شمس‌آبادی است.
خمینی شهر مشهور به حسینیه ایران است بیش از سه دهه است که با برپایی کاروان هشتم محرم و یادآوری ورود کاروان امام حسین به کربلا به سوگ می‌نشیند و برپایی این کاروان الگویی برای راه‌اندازی کاروان‌های مشابه در دیگر نقاط کشور بوده است
قافله های یکدست عزاداری تاسوعا و عاشورا در میدان نقش جهان
مراسم های سوگواری به طور معمول در روزهای تاسوعا و عاشورا به اوج خود می‌رسد، به طور معمول از صبح زود آغاز می‌شود و در پایان مراسم پس از اقامه نماز ظهر از عزاداران پذیرایی می‌شود، روز عاشورا نیز قافله های عزاداری در سرتاسر شهر برپا می شود و هیئت های مختلف عزادار در قالب قافله های سوگوار پیاده از زن و مرد از سرتاسر شهرستان برای عزاداری دسته جمعی و نماز ظهر عاشورا در میدان امام خمینی (ره) و سپس مسجد امام جمع می شوند، پذیرایی از این هیئات سوگوار از قدیم الایام برعده هیئت رزمنگان اسلام (محبان حضرت زهرا (س)) بوده است که این رسم همچنان ادامه دارد.
کاروان هشتم محرم خمینی شهر
خمینی شهر مشهور به حسینیه ایران است بیش از سه دهه است که با برپایی کاروان هشتم محرم و یادآوری ورود کاروان امام حسین به کربلا به سوگ می‌نشیند و برپایی این کاروان الگویی برای راه‌اندازی کاروان‌های مشابه در دیگر نقاط کشور بوده است.
این قافله به طول چندین کیلومتر شامل شترسوار و اسب‌سوارانی است که در صف نخست این قافله انبیای الهی همچون آدم، نوح، سلیمان و غیره قرار دارند و در ادامه نیز سپاه امام حسین (ع) و عمر بنی سعد هرکدام با پوشش ویژه خود حرکت می‌کنند.
«دودمه خوانی» یکی از رسوم خمینی شهری است.در دودمه خوانی خمینی‌شهر عزاداران به دو دسته تقسیم می‌شوند. دسته اول یک مصرع از شعر را می‌خوانند و به سینه می‌زنند و با گفتن کلمه مقدس حسین (ع) ساکت می‌شوند و دسته دوم که در حال حرکت هستند می‌ایستند و مصرع دوم را می‌خوانند، در حالی که دسته اول در حال حرکت و سکوت است و مجددا این کار تکرار می‌شود.
غذای نذری اصلی در خمینی‌شهردر این روز برخلاف غذای معمول اصفهان آبگوشت است و آش نذری نیز در در نقاط مختلف شهر درمیان مردم پخش می‌شود.
سنگ تمام دارالمومنین کاشان در محرم
کاشی‌ها با برپایی آیین وداع‌خوانی که از سوزناک‌ترین بخش‌های تعزیه سنتی این شهرستان محسوب می‌شود و نخل‌گردانی به عنوان نمادی از تشییع پیکر سیدالشهدا در ماه محرم به سوگ می‌نشینند.
مردم شهرستان کاشان معروف به دارالمومنین که از زمان‌های قدیم به حفظ دین‌داری و ولایت‌مداری در کشور شهره هستند، برای عزاداری ماه محرم نیز سنگ تمام می‌گذارند.
در کاشان هر شب از محرم به نام هیئت خاصی است و مردم کاشان با حضور یکپارچه در هیئت مذکور شور عزاداری را با شعور مذهبی خود می‌آمیزند؛ حرکت هیئت‌های مختلف در کاشان از مرکز هیئت تا بازار انجام و سپس مراسم عزاداری در این مکان برپا می‌شود.
رسم «چاووش‌عزا» ویژه در مناطق خشک و کویری استان
رسم «چاووش‌عزا»به ویژه در مناطق خشک کویری استان مرسوم است، در این آیین خواننده اشعاری را می‌خواند که واقعه غم انگیز کربلا را در ذهن تجسم می‌کند.
از روز ششم محرم شهر خوانسار حالت عزای عمومی به خود می‌گیرد به شکلی که فعالیت‌های اقتصادی و تجاری نیز از این روز کمرنگ می‌شود، از روز ششم کار مدارس و ادارات نیز تحت‌الشعاع محرم قرار می‌گیرد به گونه‌ای که برخی ادارات نیمه وقت هستند و یا کارکنان آن در این ایام مرخصی می گیرند.
تعزیه‌خوانی در شهرستان کاشان به شکل سنتی برگزار می‌شود که روستای نشلج از مشهورترین مکان‌های برگزاری این آیین است، وداع‌خوانی از سوزناک‌ترین قسمت‌های تعزیه سنتی کاشان است که به صورت گروه‌خوانی برای عزاداری امام حسین (ع) و برادر بزرگوارش حضرت ابوالفضل (ع)اجرا می‌شود.
متن تعزیه‌های کاشان بیش از ۵۰۰ سال است که تغییر نداشته و تحریف در آن کمتر راه یافته است.
نطنز، شهری که نام آن تداعی‌گر معنای «شهری با آبهای فراوان» است ، با آداب خاصی به عزاداری برای امام حسین (ع) و یارانش می‌پردازند که این عزاداری‌ها به ویژه در ابیانه و بادرود معروف است.
جغجغه‌زنی، نخل‌گردانی و طلوع‌خوانی
جغجغه‌زنی، نخل‌گردانی و طلوع‌خوانی از جمله رسومات قدیمی است که عزاداران حسینی در روستای تاریخی ابیانه سالی‌های سال است این رسوم را در ماه عزای سیدالشهدا اجرا می‌کنند.
در رسم سنتی جغجغه‌زنی ابیانه عزاداران به جای سینه زدن در زمان مداحی، دو چوب خراطی شده را به یکدیگر می‌کوبند و نکته بسیار مهم اینکه نوحه‌های عزاداری اصیل و خاص هستند.
جغجغه‌زنی به طور معمول در روز تاسوعا و طلوع‌خوانی در عاشورا انجام می‌شوددر روز عاشورا مراسم عزاداری از ابتدای صبح تا انتهای شب ادامه دارد و بر این اساس رسمی به نام طلوع خوانی شکل گرفته است.
آیینی بدون تحریف با قدمت ۹ قرن در نطنز
آیین نخل گردانی با قدمت ۹۰۰ ساله که در تمام شهرهای این شهرستان و در روزهای تاسوعا و عاشورا انجام می‌شود، این آیین با گذشت ۹ قرن هنوز نیز به همان شیوه قدیمی انجام می‌شود و عزاداران هنوز از همان کوچه پس کوچه‌های قدیمی و مسیرهای سخت عبور می‌کنند.
قدمت برگزاری نمایش آیینی تعزیه در حسینیه مرکز شهر نطنز نزدیک به ۵۰۰ سال است و در چهار حسینیه مرکز شهر، ارشاد علیا، افوشه و سرشک برگزار می‌شود.
مراسم جاروکشی پیرغلامان حسینی را از دیگر رسوم قدیمی ایام ماه محرم در نطنز برشمرد که در حسینیه ارشاد علیا برگزار می‌شود، بازسازی ورود کاروان امام حسین (ع) به کربلا با حرکت کاروان‌های حسینی از جمله بادرود و خالدآباد، همراهی مداحان با نوحه‌های حزن انگیز با این کاروان و سپس به نمایش گذاشتن حرکت قافله اسرا از رسوم ویژه نطنز در این ایام است.
آیین «جوش» و عزاداری شب «بنی‌اسد» در هیئت چهل دختران و کلوان عزاداری خاص و سنتی هفت هیئت قدیمی نائین در ایام محرم از دیگر رسوم نایینی ها درمحرم است.
مراسم شبیه خوانی و تعزیه خوانی در روستای بافران نائین در نوع خود بی نظیر و دیدنی است، این مراسم که در روز عاشورا برگزار می شود بسیار حزن انگیز است و مردمی که وسیله نقلیه دارند در روز عاشورا از شهرها و روستاهای اطراف برای مشاهده این مراسم باشکوه خود را به بافران می رسانند.
از روز ششم محرم شهر خوانسار حالت عزای عمومی به خود می‌گیرد به شکلی که فعالیت‌های اقتصادی و تجاری نیز از این روز کمرنگ می‌شود، از روز ششم کار مدارس و ادارات نیز تحت‌الشعاع محرم قرار می‌گیرد به گونه‌ای که برخی ادارات نیمه وقت هستند و یا کارکنان آن در این ایام مرخصی می گیرند
مراسم «چق چقی زنی» یکی از آیین های قدیمی جذاب، و منحصر به فرد نایینی‌ها است که در طول ماه های عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین (ع) توسط هیئت کوی سنگ و محمدیه در امامزاده سلطان سیدعلی این شهرستان برگزار می شود.
رسم شال عزای سادات خوانساری
خوانسار شهری است که سابقه آن به پیش از اسلام برمی‌گردد اما قرن‌ها سابقه دین‌داری و ولایت‌داری را بر پیشانی‌نوشت پرافتخار تاریخ خود دارد و نوای تعزیه سوگواری این باغ شهر ایرانی آوازه جهانی و بین‌المللی دارد.
از روز ششم محرم شهر خوانسار حالت عزای عمومی به خود می‌گیرد به شکلی که فعالیت‌های اقتصادی و تجاری نیز از این روز کمرنگ می‌شود، از روز ششم کار مدارس و ادارات نیز تحت‌الشعاع محرم قرار می‌گیرد به گونه‌ای که برخی ادارات نیمه وقت هستند و یا کارکنان آن در این ایام مرخصی می گیرند.
تعزیه گردانان سرتاسر کشور در قودجان
برپایی تعزیه نیز از مهم‌ترین آیینهای سنتی خوانسار است که قدمت آن به سال‌هایی بسی دور می‌رسد؛ تعزیه قودجان شهرتی جهانی و بین‌المللی دارد و در این ایام پذیرای تعزیه‌گردانانی از سرتاسر کشور است.همچنین چندین تعزیه فعال در خوانسار طول ماه محرم بعد از ظهرها به اجرای مراسم می‌پردازند.
سینه‌زنی در این شهر به همان شیوه سنتی و با مداحی‌های سوزناک و اشعار پرمعنای سوگوارانه انجام می‌شود و گذر زمان نتونسته بر این آیین قدیمی اثر بگذرد.
خوانساری‌ها برای سادات احترام ویژه‌ای قائل هستند و از قدیم‌الایام، سادات این شهر در ماه محرم با انداحتن شال سبز به هیئت‌های عزاداری وارد می‌شوند و این نوع پوشش شور خاصی به عزاداری می‌بخشد.
حرکت دسته‌های شترسوار و اسب‌سوار به یاد عبور کاروان اهل‌بیتِ امام حسین (ع)
حرکت دسته‌های عزاداری در قالب هیئت‌های سینه‌زنی یا زنجیرزنی راه اندازی سفره‌های نذری که از عزاداران پس از هر برنامه و گاه در هر سه نوبت پذیرایی می‌شود از دیگر رسوم عزاداری خوانساری‌هاست.
این خبر در هاب خبری وبانگاه بازنشر شده است
