آیین سنتی «عمه کبار»؛ تجسم رشادت علمدار کربلا در صفاشهر

به گزارش خبرگزاری فارس از خرم بید، آیین ها ی سنتی-مذهبی استمرار یک خاطره اند و در حقیقت نوعی سنت برگزیده که با برخورداری از قالب مذهبی، فکری و هنری، به عنوان یک تفکر زاینده و پیش برنده از تمام ظرفیت های لازم برای اعتلای جامعه برخوردار هستند و به دلیل تولد بومی در خرده فرهنگ ها و بهره مندی از جوهره ناب اصالت، اسیر کهنگی نمی شوند.

هر ساله در شب دهم ماه محرم آیین سنتی- مذهبی عمه کبار در بخشی از شهر صفاشهر با حضور و حال و هوای خاص عزاداران حسینی، در رسای مقام و رشادت های حضرت اباالفضل العباس (ع) علمدار کربلا برگزار می گردد.

با یک کارشناس تاریخ اسلام، راجع به این آیین سنتی و ابعاد برگزاری آن گفتگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:

حضرت عباس؛ محور آیین بومی عمه کبار

نسیم فرهمند، ابتدا از معرفی شخصیت حضرت ابوالفضل (ع) به عنوان محور اصلی مراسم شروع کرد و گفت:  عباس ابن علی ابی ابی‌طالب (سال ۲۶ قمری- سال ۶۱ قمری) مشهور به ابوالفضل پنجمین پسر امام علی(ع) و اولین فرزند ام‌البنین و مهمترین فراز زندگی او حضور در واقعه کربلا و شهادت در روز عاشورا است.

او در واقعه کربلا فرمانده و پرچمدار سپاه امام حسین(ع) بود و کشته‌ شدن قهرمانانه عباس در نبرد کربلا باعث ایجاد شخصیتی مورد احترام در میان شیعه و سنی گشته است.

وی افزود: شیخ مفید در کتاب الاختصاص عباس ابن علی را با صفت «سقا» به معنی آب‌دهنده توصیف می‌کند. گفته‌ شده‌ است که عباس ابن علی شجاعت و شهامت را از پدرش علی ابن ابی طالب به ارث برده بود و در جنگ‌ها همیشه او علم را با خود حمل می‌کرد و به همین دلیل به «علمدار» مشهور بود.

فرهمند بیان کرد: در واقع به پاس رشادت ها و دلاوری های آن حضرت و بزرگداشت شهادت او، آیین مذهبی عمه کبار با قدمت  150الی 200 ساله در بعضی از روستاها و بخش از شهر صفاشهر شهرستان خرم بید برگزار می شود.

وی گفت: این آیین مذهبی ، یکی از 12 آیین عزاداری استان فارس می باشد که در فهرست آثار معنوی ایران به ثبت رسیده (این آیین در سال ۱۳۹۰ در فهرست آیین معنوی کشور ثبت شد) و شیوه برگزاری مراسم به این گونه می باشد:

این آئین در شب عاشورا در ناحیه دو صفاشهر، با حضور خیل عظیمی از عزاداران حسینی و با نغمه‌های خاص و آئین منحصر به فرد، در مقابل مسجد جامع برگزار می‌شود.

این کارشناس اظهار داشت: در این آئین، حضرت عباس (ع) که علمدار نهضت حسینی بوده با علم بزرگ نشان داده می‌شود و دیگر اهل بیت با علم‌های کوچکتر در پیرامون قرار داده و به آئین عباس خوانی شهرت دارد.

کسانی که این آئین را اجرا می‌کنند، عمه کبار خوان می‌گویند درباره نام عمه کبار می‌گوید: این نام از بیت ” عمه کو یارم عباس، ای شهریارم عباس” گرفته شده در واقع در ابتدا ” عمه کو یار” بوده و در نهایت به شکل ” عمه کبار” درآمده است.

وی گفت: در این آئین که در ردیف هنرهای نمایشی قرار می‌گیرد، مردم با علم‌هایی در دست، گرداگرد قدیمی‌ترین علم منطقه در حالی که کمر یکدیگر را گرفتند حلقه می‌زنند و در این حلقه‌ها ترتیب سنی رعایت می‌شود. این حلقه‌ها نباید گسسته شود و همه با عزاداری در مقابل علم بزرگ تعظیم می‌کنند و در واقع این تعظیم نماد احترام دیگر اهل بیت به حضرت عباس است که علمدار بزرگ کربلا است.

فرهمند خاطرنشان کرد: عمه کبار خوان در کنار علم می‌ایستد و به خواندن اشعاری در مدح و رثای حضرت عباس(ع) و دیگر اهل بیت می‌پردازد و ده‌ها حلقه‌ای که دور تا دور علم شکل گرفته با حرکات دست و پاسخ دادن به خواننده و چرخش به دور علم حرکات زیبایی را ایجاد می‌کنند.

وی اضافه کرد: زمانی که عمه کبار به شهادت حضرت عباس(ع) می‌رسد و علم بزرگ می‌افتد، دیگر علم‌ها به شکل تعظیم در می‌آیند، در واقع در این حرکت نمادین نشان داده می‌شود که با شهادت حضرت عباس(ع) عمود خیمه قیام امام حسین(ع) به زمین می‌افتد و امام تنها می‌شوند.

شعر این آئین که به صورت ترجیع بند است که توسط آخوند ملافتحعلی در اواخر دوران زندیه سروده شده و پس از آن شیخ محمدحسن مهدوی در اواخر دوران قاجار آن را تکمیل کرده است.

نمونه‌ای از اشعار به شرح زیر است:

عمه کوارم عباس ای شهریارم عباس ای تاجدارم عباس 

بنگر سوی سکینه ای شهریار عباس 

بنگر سوی مدینه، تاج سرسکینه، رفتی که آوری آب از بهر طفل بی تاب 

مردم عمو تو دریاب، جان می‌سپارم عباس

طفل دل کبابم، مشتاق روی بابم، از هجر روی بابم، عمه در اضطرابم

جان می‌سپارم عباس

ای شیعیان بگریید، بر حال اکبر من، ای قمریان بنالید بر حال اصغر من

عمه کوارم عباس، ای شهریارم عباس، ای تاجدارم عباس

فرهمند افزود: پس از اتمام مراسم پارچه‌ای را که از قبل تهیه شده و یک‌ بار به کربلا رفته و طواف شده ‌می‌آورند و در روز دهم محرم در تمام هیات‌های عزاداری می‌گردانند و در آخر آن را به علم وصل می‌کنند.

این بانوی صفاشهری گفت: این علم در حدود ۱۴۰ الی 150 تکه پارچه دارد که نشان از قدمت این مراسم است. چون هر سال یک تکه پارچه به آن اضافه شده است، پس از اتمام مراسم علم را به دست علمدارها می‌سپارند. علمدارها طایفه‌ای هستند که فامیل آنها نیز علمدار است و از سال‌ها قبل وظیفه‌ نگهداری و صیانت از علم برعهده آنها بوده است.

فرهمند خاطرنشان کرد: واژه عمه کوار که در واقع عمه کو یار است بنا بر اعتقاد عوام خطاب به حضرت زینب (س) و منظور از یار، یار حضرت امام حسین(ع) یعنی حضرت ابوالفضل العباس(ع) است.

پایان پیام/ن