مرثیه لارستان برای امام حسین؛ از خروش شیعیان تا حماسه‌سرایی در اشعار شاعران اهل سنت
به گزارش خبرگزاری فارس از لارستان، هزار و چهارصد سال از آن واقعه سترگ در دل تاریخ می گذرد اما این واقعه نه از یاد رفته و نه از سنخ آن حکایت هایی ست که نام آنچه گذشت را بر آن نهاد، هنوز هم صدای فریاد «هل من ناصر ینصرنی» حسین(ع) به گوش می رسد، هنوز هم که محرم از راه می رسد نوای «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» در ذهن ها تداعی می شود به یاد حسین و برای حسین.
حماسه حسین و محشر کربلای حسین حقیقت است حقیقتی سراسر نور که در تمام جهان شعله برکشیده است و همه را به سوی خود فراخوانده است از چارلز دیکنز نویسنده معروف انگلیسی که می گوید:«اگر منظور امام حسین جنگ در راه خواسته های دنیایی بود، من نمی فهمم چرا خواهران و زنان و اطفالش به همراه او بودند؟ پس عقل چنین حکم می‌نماید که او فقط به خاطر اسلام، فداکاری خویش را انجام داد.» تا ادوارد براون مستشرق معروف انگلیسی که اظهار می کند:«آیا قلبی پیدا می‌شود که وقتی درباره کربلا سخن می‌شنود، آغشته با حزن و درد نگردد؟! حتی غیر مسلمانان نیز نمی‌توانند پاکی روحی را که در این جنگ اسلامی در تحت لوای آن انجام گرفت انکار کنند.»
محرم برای مردم لارستان همراه با آداب و رسوم خاص متناسب با فرهنگ این منطقه است به طوری که مردم این دیار از دیرباز در دسته‌های عزاداری به هم می پیوندند و با‌شکوه‌ترین جلوه‌های عشق به سالار شهیدان را به نمایش می‌گذارند.
در کنار شیعیان اهل سنت قرار دارند اهل سنتی که اظهار ارادتشان به امام حسین (ع) در اشعار شاعران نامی و احترامی که برای سبط نبی اکرم(ص) قائل هستند، نمایان است.
آیین عزاداری ماه محرم در لارستان قدمت بسیار طولانی دارد که در دالان تاریخ از سکوت و خفقان دوران پهلوی اول و دوم گرفته تا دوران فریاد رسای عاشورا در انقلاب اسلامی همیشه پر جوش و خروش بوده است، همه به عشق حسین گرد هم می آیند و از مرد و زن تا پیر و جوان و کودک، از شیعیان گرفته تا اهل سنت و همه تجسم‌گر «حب الحسین یجمعنا» هستند.
«صمد کامجو» فعال فرهنگی و محقق لارستانی از کهن مردانی است که سینه اش مالامال روایت آیین های محرم در لارستان است، روایت هایی از سینه زنی سنتی لار که ثبت ملی گشته تا زنانی که نقششان در محرم کمتر از مردان نیست؛ حکایت این آیین ها را در گفتگوی خبرنگار فارس با کامجو در ادامه می‌خوانید.
شکستن سکوت تاریخ با برپایی عزا
عزاداران حسینی در شهرستان لارستان با فرا رسیدن ماه محرم، دوباره سکوت تاریخ را در هم می شکنند و بغض ناله ها را با برپایی مراسم عزاداری، سینه زنی و زنجیر زنی از تنگنای حنجره ها آزاد می کنند.
عاشقان و دلدادگان امام حسین در لارستان با فرا رسیدن اول محرم نسبت به تهیه لباس سیاه، زنجیر، وسایل صوتی و علم ها و…اقدام می نمایند، جوانانی که درخارج از منطقه به سرمی برند برنامه های کاری خود را به طور دقیق تنظیم نموده و آمادگی خود را برای شرکت در هیئت عزاداری به سایر همولایتی‌ها اعلام می کنند.
همچنین بسیاری مسائل که مربوط به ماه محرم می باشد درهر محله ای طی چند جلسه مورد بررسی قرار می گیرد و در باره ی آن تصمیم گرفته می شود و تصمیمات آن به دقت عمل می شود تا هیچ گونه خللی در ایام عزاداری به وجود نیاید.
یکی از قدیمی ترین و باشکوه ترین عزاداری در لارستان مربوط به سینه زنی سنتی می باشد، این عزاداری به مدت 10 شب ادامه دارد، سینه زنان در شب ها، عصر تاسوعا و صبح عاشورا به سینه زنی می پردازند. سینه زنی سنتی لار از حسینیه های محلات شروع و در کوچه وخیابان ادامه پیدا می کند و در پایان در مکانی که از قبل مشخص شده است ختم می شود.
در ماه صفر در روز اربعین حسینی و در روز 28 صفر وفات پیامبر اکرم(ص) و شهادت امام حسن مجتبی(ع) و شهادت امام رضا (ع) نیز عزاداری و سینه زنی سنتی لاری برگزار می شود. طی دو ماه محرم و صفر در حسینیه ها و خانه هایی که نذر داشتند روضه برقرار بود، بعد از اتمام روضه پا منبری و به جواب ذاکر اهل بیت مصیبتی به صورت شعر می خواندند و مردم همانطور که نشسته بودند سینه زنی می کردند.
روضه‌خوانی در مساجد، حسینیه‌ها و خانه‌ها
همزمان با ماه محرم جلسات سخنرانی با حضور مبلغان در مساجد، حسینیه ها و خانه ها برگزار می گردد و پس از آن آیین عزاداری به شکل سینه زنی سنتی داخل حسینیه ها و مساجد و مدارس، زنجیرزنی، سینه زنی به صورت دو دستی، عزاداری و سینه زنی واحد و مراسم عزاداری به سبک اهوازی برگزار می شود.
تعزیه در لار
در لار از زمانهای دور، مراسم تعزیه خوانی جزء جدانشدنی آیین عزاداری محرم بوده است، بعد از اتفاق نادری که منجر به کشته شدن شخصی که نقش حضرت زین العابدین (ع) بازی می کرده، تعزیه رنگ کمتری به خود گرفت و در روز عاشورا تعزیه صرفا به تعدادی کودکانی که با لباس عربی و با در دست داشتن کوزه و کوزه شوبراتی بدون آب در جلو سینه زن حرکت می کردند، اکتفا می شد.
چند سالی است که مجدد اسب ها و شتر ها در معرض دید مردم قرار می گیرد،ولی خبری از نقش امام بازی کردن نیست.برای کودکان اینگونه مراسم تعجب برانگیز است و آنها را سوار بر اسب می کنند.
سینه‌زنی سنتی، آیین منحصر به فرد لارستان
مراسم سینه زنی سنتی لارستان بسیار جالب و تماشایی است نحوه اجرایی سینه زنی سنتی لارستان از این رو منحصر به فرد می باشد که تا به حال اطلاعاتی از این نحوه سینه زنی در شهرهای دیگر نه شنیده ایم و نه دیده ایم.
نحوه زدن سینه زنی با یک سبک خاص است، نوحه هایی که خوانده می شود حتما باید به سبک مخصوص نوشته شوند، کوچکترین مکث یا اشتباهی از نظر آوایی که در نوحه خوان یا در بلندگو حاصل شود ریتم سینه زنی را خراب می کند.
در هنگام شروع مراسم، عزاداران با گرفتن شال کمر فرد بغل دستی خود با دست چپ، حلقه ای تشکیل می دهند و با دست راست سینه می زنند، نحوه قدم برداشتن سینه زن نیز شیوه خاص خود را دارد که بدون تمرین و ممارست قبلی مقدور نیست.
سینه زنی سنتی لاری چنین است که پای چپ جلو و پای راست درست پشت پای چپ قرار دارد، برای حرکت، پای چپ را از زمین بلند می کنند و با ضربه ملایمی فرود می آوردند. در این حالت هر دو پا به سمت چپ با آهنگ نوحه خوان پیش می روند. روی این اسلوب، حرکت دسته با آرامی صورت میگیرد.
سینه زنی با دست راست صورت می گیرد و با دست چپ نیز کمربند یا دستمال بزرگی که به آن شال می گویند را می گیرند و به صورت زنجیر وار تا آخرین نفرات ادامه پیدا می کند، نحوه زدن سینه طوری است که معمولا افراد غیربومی، که سابقه انجام این نوع سینه زنی نداشته اند، سریع شناسایی می شوند!
بعضی از بچه ها سینه زنی همراه با جماعت را نمی توانند انجام دهند عامیانه آن به طرف می گویند سینه را «مشکن» یا سنگین سینه بزنید، به همین منظور غیر از بومی های لارستان کسان دیگر نمی توانند در این مراسم سینه زنی شرکت کنند.
هر 2 دسته بزرگ شب ها و عصر تاسوعا و صبح و ظهر عاشورا به عزاداری و سینه زنی می پردازند، سینه زنی سنتی لارستان به صورت مستطیل شکل می باشد که نحوه قرار گفتن افراد با نظم خاصی همراه است عرض مستطیل که به طرف جلو حرکت می کنند «سَردَسَّگَه» می نامند معمولا آدم های ریش سفید، تنومند، وارد به نحوه زدن سینه و با تجربه و بزرگ محله قرار می گرفتند که باید به صورت عقب عقب تمام مسیر حرکت کنند و همانطور به ترتیب افراد میانسال، جوانان و خردسالان نیز در آخر سینه می زنند.
به علت کثرت دسته‌های سینه زنی و به علت سهولت و زودتر به پایان رسیدن مراسم، 10محله بزرگ در شهر قدیم لار در قالب دو دسته بزرگ حیدری و نعمتی درمسیرهای معین شده و مکان ختم مشخص به عزاداری می پردازند و در بعضی از شب ها به دعوت همدیگر به محلات متقابل رفته و در آنجا ضمن پذیرایی، ختم را نیز در یکی از حسینیه ها انجام می دهند.
یکی از شاخصه‌های مهم در سینه زنی سنتی لارستان این است که از زمان قدیم، سینه زنان یک محله بعد از حرکت به طرف محلات دیگر رفته و محلات دیگر نیز ضمن احترام به سینه زن جلو خودشان صبر می کردند تا آنها به محل مورد نظر برسند و بعد حرکت کنند، 10محله در قالب دو دسته جداگانه به نام حیدری و نعمتی در مسیری مشخص حرکت کنند همچنین در یک مکان مشخص مراسم ختم را به پایان برسانند.
هر سینه زنی سنتی لار را از حسینیه محله خود شروع می کردند. در مسیر کوچه وخیابان برنامه ریزی شده ادامه پیدا می کرد و در حسینیه یکی از محلات که از قبل برنامه ریزی شده است، مراسم ختم را انجام می دادند.
محلاتی که متعلق به حیدری می باشند، به ترتیب حرکت سینه زنان: کوی گاله (دُمِ گاله) محله سبز کوه (محله سُزَ کوه، آقا، تنگسیر، کُرُش، سابات حاج خواجه فضل الله) پیرغیب کوریچان(کورچُو) قنبربیگی.
محلاتی که متعلق به نعمتی می باشند: آرد فروشان (آُو فروشو) محله نو، محله رویشان، گردان، کهویه (کُوو) ، پا قلعه (گنبذ سبز).
سَردَسّگه در سینه زنی سنتی لار
در این سینه زنی نقش سردسگه‌ها بسیار اهمیت دارند. به همین منظور سردسته‌ها باید خصوصیات زیادی داشته باشند از نظر سنی افراد میانسال باشند، بدنی تنومند داشته باشند، قد و وزن مناسب و توان سینه زنی طولانی و مداوم را داشته باشند و از نظر شناختی آدم مشهور و موجهی باشند یا حداقل در محله خودشان فردی مفید باشند، بتوانند خوب و بلند جواب نوحه خوان را بدهند، نحوه عقب عقب رفتن همراه با سینه زدن آموخته باشند و در مجموع خادم وعاشق امام حسین(ع) باشند.
سینه زنی سنتی لاری آنقدر به مرحله شهرت رسیده است که در تهران، مرکز فارس و هرمزگان، در کشورهای خلیج فارس
و حتی توسط برادران اهل تسنن منطقه اجرا می شود، این سینه زنی سنتی لاری( لارستانی) در سال 1394 به ثبت آثار ناملموس ملی کشور رسیده است.
عشق به امام حسین در دالان تاریخ
در دوران پهلوی اول، حکومت وقت لارستان به مردم اجازه عزاداری را نمی داد و مردان برای عزاداری و سینه زنی مجبور بودند که با پای پیاده به گراش بروند و بعد از ختم مراسم سینه زنی حوالی بامداد به لار برمی گشتند.
قبل از انقلاب اسلامی در سال 1357 هم عزاداران اجازه نداشتند سینه زنی سنتی لاری را تا قبل از شب هفتم در کوچه ها و خیابان ها انجام دهند و تنها سه شب مجوز داشتند که عزاداری کنند و حتی در زمان شاه روز تاسوعا مدارس و ادارات تعطیل نبود.
نقش زنان و کودکان در مراسم محرم و صفر لارستان
در لارستان نقش زنان در مراسم عزاداری محرم کمتر از نقش مردان نیست، چرا که عشق حسین زن و مرد و پیر وجوان نمی شناسد، از گذشته تاکنون زنان لارستانی نقش های مهمی در مراسم ماه محرم داشته اند از جمله نقش زنان در جهت شناسایی هرچه بیشتر عزادری و مراسم و وقایع عاشورای لار و محرم و صفر در لارستان که در قدیم و هم اکنون صورت گرفته است، نقش آفرینان زنان لارستان در مراسم و مجلس هایی که مخصوص زنان در لارستان برگزار می شود، همچنین حضور در مراسم پخت وپز که در لارستان انجام می شود.
همزمان با ایام ماه محرم زنان لارستانی با هدف ترویج فلسفه عاشورا، جلسات تبیین فلسفه عاشورا را با دعوت از مبلغه مربوطه برگزار می نمایند، در این جلسات علاوه بر تبیین، به خواندن زیارت عاشورا و عزاداری و روضه مبادرت می ورزند.
نقش کودکان و نوجوانان اینچنین است که سینه زنی سنتی لاری با بچه ها شروع می شود و تعدادی از نوجوانان وجوانان مبادرت به برداشت علم و بیرق می کنند.
نماز ظهر عاشورا، جلوه زیباترین عبودیت حسینی
امام حسین(ع) ظهر عاشورا در میدان جنگ نماز خواندند، نمازی که در اصطلاح فقه اسلامی «نماز خوف» نامیده می‌شود، نمازی که اوج بندگی خدا و اخلاص را به نمایش گذاشت.
عزاداران وسینه زنان دسته‌های لاری هنگام اذان ظهر روز عاشورا دست از سینه زنی کشیده و اذان می گویند، اذان ظهر عاشورا بسیار حزن انگیز است، سپس مردم در خیابان یا مساجد نزدیک به عزاداری نماز بر پا می دارند، تعدادی از دسته‌ها نیز بعد از اینکه به محل ختم رسیدند نماز جماعت برگزار می کنند.
بعد از اینکه دسته‌های سینه زنی مسیر خودرا در کوچه ها وخیابان ها طی نمودند به مکانی می رفتند و مراسم ختم انجام می دهند، به محلی که مراسم سینه زنی تمام می شود محل ختم می گویند.
مکان ختم در دوره معاصر معمولا در حسینیه اعظم، میر عبدالعظیم، نی شکری، امامزاده میر علی ابن الحسین و یک شب در حسینیه استوار است.
شاخصه‌های سینه زنی سنتی لارستان شامل انداختن سر بیرق، سلام دادن با علم، عبور از زیر بیرق، آویزان کردن دستمال واسکناس به عَلَم است.
یکی از رسم هایی که از قدیم در لار هنوز برجای مانده است پخت خورشت قیمه لاری در ظهر عاشورا و حلیم در شب رحلت حضرت محمد(ص) و شهادت امام حسن مجتبی(ع) است.
کربلا در اشعار شاعران اهل سنت
جنوب فارس از لارستان گرفته تا مرزهای بستک در استان هرمزگان همجوار فارس، پیشینه و قدمت فرهنگی، مذهبی و و رنگین کمان اقوام مختلف شیعه و سنی است سالها است که شیعیان و اهل سنت در این خطه در کنار هم زندگی مسالمت‌آمیزی دارند و اصل وحدت و همدلی بین تشیع و تسنن را به منصه ظهور گذاشته اند.
نصرالله کریمی از پژوهشگران شهرستان پارسیان درباره آیین عزاداری اهل سنت برای امام حسین می گوید: از سالیان پیش نقش برادران و خواهران اهل سنت این منطقه در برپایی مراسم عزاداری امام حسین(ع) چشمگیر بوده است، به‌طوری‌که جمعی از اهداکنندگان زمین برای ساخت حسینیه، نوحه سرایان، پیش خوانان و پذیرایی کنندگان از معتمدین و بعضا از بزرگان اهل سنت منطقه بوده‌اند.
زنان و مردان اهل سنت هم‌دوش با شیعیان در تهیه غذا در ایام تاسوعا و عاشورا نقش فعالی داشتند. حرمت این ماه را پاس می‌داشتند و مراسم ازدواج و عروسی در ماه‌های محرم و صفر برپا نمی‌کردند. برای شفای فرزندان خردسال خود به سادات روضه‌خوان مراجعه می‌کردند و نفس و حتی آب دهان ذریه رسول خدا را شفابخش می‌دانستند.
یکی از جلوه های این اتحاد در مراسم عزاداری ماه محرم است که همه در سوگ شهادت امام حسین(ع) به سوگ می‌نشینند، اهل سنت این منطقه پیروان امام شافعی هستند، کسانی که ارادتشان به پیامبر و خاندان آن حضرت ارادتی ویژه است و مصداقش را می‌توان در شعر شاعران اهل سنت مشاهده کرد.
مظلوم خنجی، سخنور عاشورایی
«مظلوم خنجی» از عارفان وارسته اهل سنت، قرن ۱۳ هجری قمری می گوید: «مظلوم مانند پیشوای خویش محب خاندان نبوت و امامت است.»
مخمس پرسوز و گداز او در ذکر وقایع کربلا نام مظلوم را در زمره سخنوران عاشورایی به ثبت رسانده است.
مخمس مرثیه امام حسین(ع) من کلام مظلوم خنجی:
نوح و خلیل و هر دو پسر گریه می‌کنند
زین هم و غم، قضا و قدر گریه می‌کنند
حور و ملک، پری و بشر گریه می‌کنند
مور و ملخ، وحوش طیر گریه می‌کنند
یاران عزای کیست که هستید در فغان
یا رب به خون ریخته سلطان کربلا
یا رب به سوز و درد شهیدان کربلا
یا رب به اهل بزم ماتم سلطان کربلا
عصیان جمله بخش، به سلیمان کربلا
مقصودشان بر آر ز دنیا یکان یکان
به گزارش فارس، نام امام حسین(ع) را مشعل راهمان می‌کنیم تا در بیراهه‌های پرپیچ و خم گمراهی گم نشویم، راه حسین کوتاه‌ترین راه رسیدن به بهشت است.
پایان پیام/ س
این خبر در هاب خبری وبانگاه بازنشر شده است
