گل مالی سنتی ترین عزاداری امام حسین در لرستان

همزمان با دهمین روز محرم و فرارسیدن عاشورای حسینی، مردم لرستان با برگزاری سنت “گِل مالی” و نواختن ساز “چَمَرونه”، اوج غم و اندوه خود را در عزای از دست دادن حسین(ع) به نمایش می گذارند تا نشان دهند ۱۴۰۰ سال گذر زمان هم نتوانسته است اندکی از رنج و اندوه مسلمانان را در مصیبت حسین(ع) بکاهد.
“چَمَر” در زبان لری به معنای عزا و غم اندوه بزرگ از دست دادن عزیزان است و آهنگی که توسط طبل ها و سرناها نواخته می شود نیز به “چمرونه” معروف است که از دیرباز در اغلب شهرهای لرستان رسم بر این بوده که هنگام از دست دادن عزیزان هم زمان با نواختن آن، گِل ماتم به سر و سینه می زده و با همین گِل در مراسم عزاداری حضور می یافته اند.

صبح عاشورا همه جای شهر را حزنی عظیم فرا گرفته است و نوازندگان ساز “چَمَری” با استقرار در هیات های مذهبی عزاداری و نواختن “چمرونه” مردم را به حضور در سوگ حسین(ع) فرا می خوانند، دسته های زنجیرزنی و سینه زنی از همان ساعات نخستین صبح تمامی لباس های خود را آغشته به گِل می کنند تا در غم عزای حسین و یاران باوفایش، خاکی ترین عزاداری تاریخ را به نمایش بگذارند.

مالیدن “گِل” به شانه ها در مراسم عزای لرستانی ها رسم بوده و اوج اندوه افراد را در غم از دست دادن عزیز خود نشان می داده که امروزه این رسم کماکان در میان مردم برخی روستاها و شهرهای آن از جمله خرم آباد، دلفان، پلدختر،کوهدشت و سلسله همچنان پابرجا است.

تاسوعا و عاشورا که فرامی رسد، هیچ غمی بزرگتر از غم از دست دادن سقای دشت کربلا و سرور و سالار شهیدان نیست و عزاداران لرستانی نه تنها خود را به گِل آغشته می کنند بلکه کودکان و نوجوانان خود را نیز به پای حوضچه های گِل آورده و با “گِل مالی” کردن آنها، این رسم ماندگار را سینه به سینه به آیندگان منتقل می کنند تا همچنان در میان مردم استان پابرجا و جاودانه بماند.

زنان لرستانی نیز اغلب با کشیدن نقش پنجه گِلی به یاد دست های قطع شده علمدار کربلا بر روی چادرهای خود در این سنت معنوی شرکت کرده و گاه تمامی چادرهای خود را به گِل آغشته می کنند چرا که معتقدند هیچ مصیبتی بالاتر از مصیبت از دست دادن حسین(ع) نیست.

هیات ها و خیمه های عزادارن حسینی لرستان در عصر تاسوعا با درست کردن حوضچه هایی بزرگ و فراهم آوردن خاک رس نرم به شکل گنبدی در این حوضچه ها، خود را آماده برگزاری آیین “گِل مالی” می نمایند و خانواده های عزادار نیز با خریداری گلاب های نذری و گذاشتن آنها در حوضچه ها برای مخلوط کردن با خاک رس، هیات ها را در برگزاری باشکوه آیین یاری می دهند.

همزمان با طلوع آفتاب، مردان عزادار لرستانی و جوانان و نوجوانان در کنار حوضچه ها جمع می شوند و به نوبت در گِل به عمل آمده و معطر شده با گلاب وارد می شوند و تمامی لباس های خود را به گِل آغشته می کنند، برخی نیز با ماندن در این حوضچه ها سایرین خصوصا کودکان را در گل مالی کردن لباس های خود یاری می دهند تا اجتماع بزرگترین عزاداری خاکی تاریخ شکل گیرد و نشان دهند که داغ حسین تنها داغی است که تا قیام قیامت در دل ارادتمندان به اهل بیت(ع) خاموش نمی شود.

امروزه برخی از افراد ماشین های خود را نیز گِل اندود می کنند و برخی از بانوان نیز مقداری از گِل را با خود به تبرک به خانه می برند و با کشیدن آن بر چهار گوشه خانه معتقدند حسین(ع) اهل منزل را تا عاشورای دیگر از بلایا ایمن می کند، خطاطان نیز با استفاده از گِل رس نام های علمدار دشت کربلا، سالار شهیدان و حضرت زینب(س) را بر پشت لباس های مشکی کودکان، نوجوانان، جوانان و چادرهای مشکی بانوان می نویسند و هرکسی در این روز سعی می کند با هنری که دارد نذری را ادا کند و سهمی از این ره توشه آخرت برگیرد.

اینک دسته ها و هیات های عزادار، گِل ماتم بر سر گرفته اند و با راه افتادن در خیابان ها و نوحه سرایی، سینه زنی و زنجیرزنی به عزاداری می پردازند و با همین لباس های گِل اندود نماز ظهر عاشورای خود را با سایر عزاداران حسینی در معابر و خیابان های شهر اقامه می کنند تا همچنان مصیبت عزای حسین(ع) بر دل های شیعیان تازه بماند.

۲ هزار و ۵۰۰ هیات مذهبی در عزاداری های ایام محرم و صفر میزبان مردم لرستان هستند که یکهزار و ۸۷۰ هیات از این تعداد دارای مجوز رسمی و مابقی نیز زیرمجموعه هیات های دارای مجوز می باشند

۴۶