دومین دیوار بزرگ جهان زیرِ پای مردم گلستان! + فیلم

گلستان – فاطمه عبدی: دیوار بزرگ گرگان موسوم به دیوار سرخ، سدسکندر، سدفیروز، سدانوشیروان و قزل‌آلان(مارسرخ) پس از دیوار بزرگ چین بزرگترین دیوار دفاعی جهان شناخته شده‌است.

دیوار بزرگ گرگان به همراه تاسیسات وابسته به عنوان شاخص‌ترین استحکامات دفاعی گرگان از کرانه شرقی دریای کاسپین در منطقه‌گمیشان آغاز و تا کوه‌های گلیداغ در شمال‌شرقی کلاله امتداد دارد.

این دیوار تاریخی بیش از ۲۰۰ کیلومتر طول و بین دو الی پنج متر ارتفاع و حدود ۱۰ متر عرض دارد.در طول مسیر این دیوار تاریخی حدود ۴۰ قلعه با مساحت‌های پنج تا ۲۰ هکتار، سه برج نگهبانی با پلان‌های مربع و مستطیل وجود داشته و این قلعه‌ها در سمت جنوب دیوار با اندازه‌های متفاوت احداث شده که نقش حفاظت از مرزها را دارند.

تاریخ احداث این اثر تاریخی به قرن پنج و یا ۶ میلادی به دستور انوشیروان ساسانی برمی‌گردد و دلیل ساخت آن نیز به خاطر دشمنی‌ پادشاهان ساسانی با امپراطور روم‌شرقی بوده است.

این دیوار طولانی‌ترین اثر معماری ایران باستان بعد از دیوار بزرگ چین بوده و به عنوان دومین دیوار بزرگ دنیا محسوب می‌شود.

این دیواربا دارا بودن قلعه، خندق، سیستم آبرسانی و کوره‌های آجرپزی شاهکاری از هوش ایرانیان محسوب می‌شده که در تاریخ ۲۹ تیرماه سال ۷۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است.

بقایای امروزی دیوار بزرگ گرگان تنها بخش کوچکی از آن است که با کاوش‌های باستان‌شناسان از زیر خاک بیرون آمده و به عقیده کارشناسان سازمان میراث فرهنگی یکی از آثار شگفت‌انگیز معماری پیش از اسلام بوده که می‌توان به عنوان یکی از گزینه‌های ثبت در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو به حساب آورد.

بررسی کتب تاریخی نشان می‌دهد این دیوار در دوره‌های ساسانی به ویژه دوره حکمرانی ساسانیان و اشکانیان، گرگان منطقه‌ای برای درگیری با دشمنان بوده به گونه‌ای که مقاومت تعدادی از سلاطین بزرگ دو سلسله در گرگان کنونی کاملا مشهود است.

“اریک‌اشمیت” باستان‌شناس آمریکایی در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی زمانی که با هواپیمای خود اقدام به تهیه عکس‌هوایی از نقاط باستانی ایران می‌کرد به طور تصادفی در منطقه گرگان متوجه دیوار سرخی شد که از دریای خزر تا کوه‌های گلیداغ امتداد داشت.

 

 

در حال حاضر به دلیل تغییراتی که توسط ساکنان در ساختار و تاسیسات آن ایجاد شده و همچنین فرسایش ناشی از آب‌وهوا بخش زیادی از این دیوار نابود و یا زیرخاک مدفون شده است. از سوی دیگر به خاطر وجود روستاها در مسیر دیوار و همچنین اراضی کشاورزی روی آن، میراث فرهنگی عملا با چالش جدی برای ثبت‌جهانی این میراث عظیم روبرو است.

* ثبت جهانی دیوار بزرگ گرگان نیاز به مرمت و احیا دارد

این شاهکار معماری ایران باستان نیاز به ثبت جهانی دارد و برای قرارگرفتن در فهرست میراث جهانی یونسکو می‌بایست مرمت و بازسازی شود.

مدیرپایگاه ملی دیوار بزرگ گرگان دراین رابطه می‌گوید: دیوار بزرگ گرگان از جمله مکان‌های تاریخی شمال کشور بوده که تاریخ بسیار غنی در خود جای داده و به عنوان دومین دیوار طولانی جهان قدمتی به بلندای تاریخ دارد.

وی تصریح کرد: در ضلع جنوبی دیوار دفاعی گرگان، خندق‌هایی از کوره آجرپزی با عمق دو متر در زمین ‌های این منطقه ساخته شده و با توجه به اینکه این خندق‌ها در خلاف جهت وزش باداحداث شده،خبر از نبوغ مهندسین در حدود یکهزارو ۵۰۰ سال پیش را می‌دهد. در این خندق‌ها، سکوهایی برای نگهداری‌ خشت‌های تولید در ۱۱ ردیف با فاصله تقریبی ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر از یکدیگر ساخته شده تا عبور جریان هوا،گرما و حرارت حاصل از مواد سوختی داخل کوره را ممکن می‌سازد.

* دیوار بزرگ گرگان دومین سازه دفاعی جهان

مدیرپایگاه ملی دیوار بزرگ گرگان خاطرنشان کرد: از آنجایی که این دیوار نیز مانند دیوار چین برای دفاع ساخته شده، آن را به عنوان دومین سازه دفاعی دنیا می‌شناسند.اگر طول تقریبی این دیوار را همان ۲۰۰ کیلومتر بدانیم و به امکان قرارگیری ۳۰هزار سرباز پشت این دیوار فکر کنیم، بی‌شک از کار معماران چنین سازه‌ای شگفت‌زده خواهیم شد.

وی ادامه داد: وجود جنگ برسرآب در تمام طول تاریخ و در جوامع مختلف توجه بسیاری را به خود جلب کرده و در سرزمین ایران و در زمان گذشته، رودخانه گرگانرود مهمترین منبع تامین آب و فعالیت‌های کشاورزی و اقتصادی مردمان گرگان و یکی از عوامل توجه گروه‌های انسانی مستقر در مراتع و دشت‌های وسیع به شمار می‌رفت.

عمرانی رکاوندی گفت: وجود این رودخانه نقش بسزایی در احداث دیوار سرخ در راستای حفظ امنیت منطقه داشته‌است.این دیوار بهترین موقعیت برای بهره‌وری از آب گرگانرود را دارد.

* طراحی سیستم آبرسانی در کنار این دیوار بسیار دقیق و بی‌نظیر است

وی بیان کرد: طراحی سیستم آبرسانی در حفر کانال برای تامین آب شرب ساکنین و حیوانات، آبیاری اراضی کشاورزی، کاربری نظامی و آبگیری خندق‌ها در مواقع جنگ، تهیه و تولید خشت جهت ساخت دیوار چنان دقیق است که امروزه برای هدایت آب مورداستفاده قرار می‌گیرد.

مدیرپایگاه ملی دیوار بزرگ گرگان ابراز کرد: برای ثبت‌جهانی این اثر تاریخی برنامه‌هایی چون ساماندهی، حفاظت، مرمت و احیا و از همه مهمتر تدوین پلان مدیریتی و تکمیل پایگاه اطلاع‌رسانی دیوارنیاز  بوده که با توجه به افزایش هزینه‌ها بنا داریم در سفر دوم رئیس جمهور به استان گلستان مبلغ ۵۰ میلیارد تومان را برای این پروژه و اثر تاریخی مصوب کنیم.

وی اظهار کرد: از سال ۱۳۷۷ تاکنون برای مطالعات باستان‌شناسی،حفاظت اضطراری، پایش میدانی و معرفی حدود ۱۲ میلیارد تومان هزینه شده و در اسفند ۱۴۰۰ در سفر رئیس جمهور به استان گلستان مبلغ هفت میلیارد تومان مصوب شد که تاکنون تامین اعتبار نشده است.

* دیوار بزرگ گرگان محور توسعه گردشگری

مدیرپایگاه ملی دیوار بزرگ گرگان خاطرنشان کرد: در چشم‌انداز توسعه گردشگری، دیوار بزرگ گرگان محور توسعه گردشگری قرار گرفته که در راستای ملی و استانی، تعامل دستگاه‌های اجرایی در این چشم‌انداز باید مورد توجه قرار گیرد.

وی ادامه داد: اگر دیوار بزرگ گرگان، به عنوان هدف و اولویت محور توسعه در استان باشد باید به حوزه‌های پیرامون آن و ظرفیت‌های دیگر استان مانند تنوع زیستی و تنوع اقوام نیز توجه شود.

عمرانی رکاوندی ابراز کرد: هرکشوری سالانه سهمیه‌ای برای ثبت اثر‌جهانی در یونسکو دارد و پرونده ثبت جهانی دیوار بزرگ گرگان به همراه چند اثر دیگر از کشورمان به دبیرخانه یونسکو ارسال شده که پس از تایید اولیه در حال تکمیل پرونده هستیم.

*رفع موانع و ایجاد زیرساخت مناسب برای آثار ارزشمند تاریخی از وظایف ما است

هر اثر تاریخی ارزشمند می‌بایست زیرساخت‌های اولیه را داشته تا بتواند در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت‌جهانی شود.

مدیرکل امور پایگاه‌های میراث ملی‌و جهانی وزارت میراث فرهنگی در سفر خود به استان گلستان در فروردین ماه امسال درباره دیوار تاریخی گرگان گفت: دیوار بزرگ گرگان طولانی‌ترین اثر تاریخی کشور بوده و احیای این دیوار جزو اولویت‌های وزارتخانه است و قطعا امسال برای احیا و مرمت این اثر ارزشمند اعتباراتی در نظر گرفته خواهد شد.

رضا سامه اظهار کرد: یکی از وظایف مهم امور پایگاه‌های میراث ملی و جهانی، حمایت از پروژه‌های بزرگ و ارزشمند تاریخی همچون دیوار بزرگ گرگان و میراث جهانی گنبدقابوس بوده و در این راستا موانع موجود را رفع و زیرساخت‌های مناسب را ایجاد خواهیم کرد‌.

* قوانین حوزه میراث فرهنگی در راستای حراست از دیوار بزرگ گرگان بازنگری و تسهیل‌گری شود

با توجه به اینکه دیوار بزرگ گرگان به طول ۲۰۰ کیلومتر است قطعا در مسیر این دیوار شهرها و روستاهایی وجود دارد که حفاظت، حراست و مرمت این بنای تاریخی را دچار مشکل خواهد کرد.

مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری گلستان گفت: با توجه به اینکه قوانین میراث فرهنگی در طول ۸۰ سال گذشته بازنگری نشده متاسفانه مشکلات بسیاری در حوزه میراث فرهنگی برای مردم و همچنین حفظ و حراست از آثار تاریخی در سطح استان ایجاد کرده است.

محمدجواد ساوری اظهار کرد: یکی از موارد مهمی که نیازمند بازنگری و تسهیل‌گری دارد، قوانین حوزه میراث فرهنگی در حفاظت و حراست از دیوار بزرگ گرگان است. در طول دیوار بزرگ گرگان تعداد ۳۲ روستا و دو شهر درگیر تعیین عرصه و حریم بوده که با بازنگری و تسهیل‌گری در حوزه قانون میراث‌فرهنگی، مشکلات و مسائل عرصه و حریم این اثر تاریخی برای ثبت جهانی رفع خواهد شد.

* پرونده ثبت‌جهانی دیواربزرگ گرگان تا سه‌سال آینده تکمیل می‌شود

مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری گلستان خاطرنشان کرد: ثبت جهانی دیوار بزرگ گرگان از اولویت‌های مهم و محوری اداره کل و علاقمندان به میراث فرهنگی بوده که گام‌به‌گام در مسیر جهانی شدن این مهم تلاش خواهیم کرد.

ساوری گفت: با توجه به برنامه‌ریزی انجام شده، پرونده ثبت جهانی دیوار بزرگ گرگان در سه سال آینده تکمیل و برای ثبت جهانی به یونسکو ارسال خواهد شد.

دیوار بزرگ گرگان یک اثر تاریخی و یکی از جاذبه‌های گردشگری گلستان است که به دلیل امتداد از شرق به غرب استان و عبور از هفت شهرستان در طول مسیر ظرفیت خوبی برای مطرح شدن به عنوان محور توسعه استان گلستان دارد.

این دیوار یکی از مهم ترین و با ارزش ترین مناطق تاریخی و گردشگری جهان محسوب می‌شود و نیاز است تا وزارت میراث فرهنگی و گردشگری توجه ویژه ای به این جاذبه فرهنگی تاریخی و گردشگری داشته باشد.

با ایجاد زیرساخت‌های لازم گردشگری، گردشگران و توریست‌ها می توانند بعد از بازدید از دیوار تاریخی گرگان در طول مسیر با ظرفیت‌ها و جاذبه‌های طبیعی و تاریخی دیگر استان گلستان مانند صنایع دستی، غذاهای محلی، آداب و رسوم اقوام مختلف آشنا شوند.

همچنین کشاورزی، پرورش شتر، سوارکاری از دیگر ظرفیت‌های اقتصادی استان بوده که در طول مسیر دیوار بزرگ گرگان وجود دارد و اگر به درستی معرفی و شناسانده شوند می تواند در جذب گردشگر و توسعه گردشگری استان تاثیر بسزایی داشته‌باشد.

پایان پیام/۸۳۰۲۱