کودتای ۲۸ مرداد ۳۲، تجربه دیروز اندوخته امروز
به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، مردادماه از گرم‌ترین ماه‌های سال است و عرق از سر و روی آدم می‌ریزد، اما دفتر تاریخ ایران را که ورق بزنیم، دقیقا ۷۰ سال باید به عقب برگردیم، خاطره آخرین روزهای این ماه گرم بدن انسان را می‌لرزاند، یخ می‌کند و عرق سرد بر پیشانی می‌نشیند، سرفصل این برگه‌های دفتر تاریخ ما هست «کودتای بیست و هشت مرداد سال ۱۳۳۲»، هنوز سومین سال شادی پیروزی ملی شدن صنعت نفت پس از وقایعی همچون لغو قرارداد نفتی ننگین دارسی و عدم تصویب قرارداد استعماری گس – گلشاییان، دولت مصدق ساقط و حکومت سلطنت پادشاهی ایران مستقر شد.
از طراحی سرمایه گذاری به دست غرب تا اجرا کودتا به دست ارازل و نظامیان شاه
احمد خلیل الله مقدم در کتاب «پژوهش در کودتای سیاه» از دخالت مستقیم آمریکا در این کودتا سخن می‌گوید و چکی که ۲۷ مرداد از سفارت آمریکا صادر و با آن تدارک کودتا در تهران چیده شد و وجوهی بین اراذل اوباش و سردسته‌های آنان همچون شعبان بی‌مخ و طیب پخش شده بود، همچنین مار گازیوروسکی استاد علوم سیاسی دانشگاه لویزیانا آمریکا هم در کتاب خود با نام «کودتای ۲۸ مرداد» خبر از تلاش انگلیس برای متقاعد کردن آمریکا جهت کودتا علیه دولت مصدق می‌دهد که به دلیل سیاست‌های ترومن رییس جمهور وقت آمریکا به نتیجه نرسید، اما با انتخاب آیزنهاور به ریاست جمهوری و راهبرد دولت آمریکا در مقابل دولت مصدق با عنوان «انتقام گسترده»، کودتای انگلیسی آمریکایی ۲۸ مرداد کلید خورد.
حوادث و وقایع این دو سه سال بسیار و پر فراز و نشیب و عبرت آموز است، صنعت نفت با تلاش دولت و شخص نخست وزیر و البته روشنگری و حمایت و هدایت و حضور در وسط میدان آیت الله کاشانی از چنگال انگلیس بیرون کشیده شد که ملی شود، قطعا انگلیس آرام ننشست و برای بهره‌مندی و استعمار تمام و کمال دست به اقداماتی زد که در حوزه حکمرانی و میدانی، طرح ریزی اجرای کودتای ۲۸ مرداد بود.
چه شد که کودتای ۲۸ مرداد اتفاق افتاد
اینجا اصفهان، ۲۸ مرداد۱۳۳۲
اصفهان در آن سال‌ها و روزهای پرتب و تاب فعال و اثرگذار بود به طوری که جمعیتی مخفی با محوریت روحانیون و شخص آیت‌الله خادمی که مرتبط با آیت الله کاشانی و شهید نواب صفوی بودند، فعالیت کرده و حوزه اثرگذاری آن تا نجف آباد و خمینی شهر و شهرضا هم ادامه داشت.
آفتاب ۲۸ مرداد ۳۲ که بالای سر اصفهان آمد، خبر کودتا رسید و با تعطیلی کارخانه‌ها، حرکت در خیابان چهارباغ شروع شد، شهربانی و نیروهای دولتی هم چندان پای دولت نبودند اما سران کمونیست در اصفهان موافق تظاهرات نبوده و دستور به متفرق کردن مردم داده بودند و با شایعه به رگبار بستن مردم سعی در متفرق کردن آن‌ها داشتند، همزمان با حرکت شعبان بی‌مخ‌ها در تهران، گروه‌هایی در اصفهان هم به حمایت از شاه برخواستند.
البته بحث خطر کمونیست‌ها بیشتر برای جلب کمک و مشارکت آمریکا در این کودتا بود چراکه آن‌ها به کمونیسم بسیار حساس بودند، ریچارد کاتم، مامور سازمان جاسوسی آمریکا در ایران و از طراحان اصلی کودتا می‌گوید: «احساس من در آن موقع این بود و هنوز هم هست که انگلیس از میزان ترس بیمارگونه آمریکاییان از کمونیسم آگاه بود، انگلیسی‌ها زیرکانه از این ترس برای ترغیب ما به درگیر کردن خودمان در کودتا سوء استفاده کردند.»
اصفهانی‌ها در نهضت ملی نفت و حمایت از دولت مصدق نقش اساسی داشتند، از تظاهرات و اعتصاب و انحلال کنسولگری انگلیس گرفته تا پایین کشیدن تابلوی شرکت نفت انگلیس و نام گذاری خیابانی به نام مصدق اما شاید بتوان یکی از پر سر و صداترین حرکات را خرید اوراق قرضه دولتی توسط اصفهانی‌ها دانست که یکی از صنعتگران اصفهانی در آن روز یک میلیون تومان اوراق قرضه در حمایت از دولت مصدق خرید و لقب قهرمان خرید اوراق قرضه در ایران را از آن خود کرد.
بازار، روحانیت، دولت مصدق و ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در جغرافیای اصفهان
با حمایت علما و بازاری‌های اصفهان از نهضت نفت و شخص آیت الله کاشانی و مصدق، مردم اصفهان قطعنامه‌ای با ۱۰۰ هزار امضا در حمایت از نهضت نوشتند و این درحالی بود که اصفهان بنابر اسناد تاریخی ۲۱۰ هزار نفر جمعیت داشته و براین اساس نیمی از مردم پای کار و در میدان حمایت از دولت و نهضت بودند.
درماجرای کودتای ۲۸ مرداد ۳۲ همانطور که گفته شد مردم، روحانیون و بازاریان اصفهان به خیابان آمدند اما اختلاف با مجلس و آزاد کردن زاهدی و جدایی از آیت الله کاشانی و نشنیدن نصیحت‌های وی شکافی ایجاد کرده و حمایت مردم را سرد کرد که زاهدی بتواند حکومت استبدادی شاه را دست‌نشانده‌تر و وابسته‌تر از گذشته سر کار بیاورد و نفت بیرون کشیده شده از چنگال انگلیس را به طور نامحسوس به دامان آمریکا سوق دهد.
مشت پولادی برای مردم، دست دوستی برای دشمن
نکته قابل تامل این وقایل، عدم استقلال و قدرت بسیار ضعیف حکومت شاهنشاهی ایران دربرابر فشارهای داخلی و خارجی علیرغم مشت پولادین در برابر مردم خودش بود، شاه را مجبور به سفر از کشور می‌کنند و علیرغم مقبولیت داخلی با کودتا و به زور اسلحه او را بازمی‌گردانند و مجبور به عزل نخست وزیر و پذیرش نخست وزیری دیگری می‌کنند و نظر خود او هم اصلا مهم نیست که به این امر راضی هست یا نه.
حکومتی که زمانی سران متفقین در تهران جلسه می‌گذارند و نه تنها شاه مملکت خبر ندارد بلکه اجازه ورود به جلسه را هم ندارد و جالب تر اینکه همین‌ها در دوران ما نسخه حکومت‌داری و آزادی مردم را می‌پیچند و با پروپاگاندای عظیم خود در شیپور طرفداری مردم و مملکت می‌دمند.
۲۸ مرداد ۳۲ تجربه دیروز اندوخته امروز
برخی معتقدند که تاریخ مدام درحال تکرار است و اساسا مطالعه تاریخ از این جهت سودمند است، فارغ از این ادعا، چقدر ماجرای کودتا و نهضت ملی شدن نفت برای این نسل آشنا است! طی این ۷۰ سال همواره افراد و جریاناتی به دنبال متهم کردم مرحوم آیت الله کاشانی بوده‌اند که اگر مصدق را رها نمی‌کرد چنین و چنان نمی‌شد! این‌ها با تکیه بر ناآگاهی مردم قصد به فراموشی سپردن تاریخ و به سبب آن اشتباهات فاحش مصدق را دارند چراکه همواره استکبار و استعمار به دنبال نفوذ و بهره‌کشی از کشور و ملت ایران بوده و هست و در این مسیر غربگرایان و غربزده‌ها بهترین مهره‌ها هستند و با استفاده از نام زیبا و موفقیت افتخار آمیز نهضت صنعت نفت، هرکه در این راستا قدم برمی‌دارد را مصدق دوران می‌نامند.
خواندن نامه آیت الله کاشانی در واپسین ساعات فرصت برای نجات کشور از استبدادی ۲۵ ساله که علیرغم تمام کارهای ناصواب مصدق و بی‌توجهی‌ها به نظرات ایشان تا آخرین لحظات آماده و در میدان کمک حاضر بودند، خواندنی و واجب است چراکه در دوران ما هم عده‌ای معاهده‌ای را علیرغم تذکر و تاکید رهبر معظم انقلاب پیش بردند و قدم به قدم هرچه تذکر دادند را نادیده گرفتند و هنگامی که به نتیجه مورد ادعای خود نرسیدند، گناه را بر گردن دیگران انداختند که «نگذاشتند و نخواستند و نشد».
بی‌اعتنایی آقای نخست وزیر به پیش‌بینی کودتا
متن نامه آیت الله کاشانی یک روز قبل از کودتا که صراحتا کودتا توسط زاهدی را می‌دهد:
«حضرت نخست وزیر معظم جناب آقای دکتر مصدق دامت اقباله گرچه امکانی برای عرایضم باقی نمانده است ولی صلاح دین و ملت برای این خادم اسلام بالاتر از احساسات شخصی است…. خودتان بهتر از هر کسی می‌دانید که تمام همّ و غمم در نگهداری دولت جنابعالی است که خودتان به بقای آن مایل نیستید از تجربیات روی کار آمدن قوام و لجبازی‌های اخیر بر من مسلّم است که می‌خواهید مانند سی‌ام تیر کذائی یک‌بار دیگر ملت را تنها گذاشته و قهرمانانه بروید، حرف این‌جانب را در خصوص اصرارم در عدم اجرای رفراندوم نشنیدید، مرا لکه حیض کردید خانه‌ام را سنگ‌باران و یاران و فرزندانم را زندانی فرمودید و مجلس را که ترس داشتید شما را ببرد بستید حالا نه مجلسی هست و نه تکیه گاهی برای این ملت گذاشته‌اید، زاهدی را که من با زحمت در مجلس تحت نظر و قابل کنترل نگه داشته بودم با لطایف الحیل خارج کردید و حالا همانطور که واضح بود درصدد به اصطلاح کودتا است، اگر نقشه شما نیست که مانند سی‌ام تیرماه عقب نشینی کنید و به ظاهر قهرمان بمانید… همانطور که گفتم آمریکا ما را در گرفتن نفت از انگلیسی‌ها کمک کرد حالا به صورت ملی و دنیاپسندی می‌خواهد به دست جنابعالی این ثروت ما را به چنگ آورد و اگر واقعاً با دیپلماسی نمی‌خواهید کنار بروید این نامه من سندی است در تاریخ ملت ایران که من شما را با وجود همه بدی‌های خصوصی‌تان نسبت به خودم از وقوع حتمی یک کودتا توسط زاهدی که مطابق با نقشه‌های خود شماست، آگاه کردم که فردا جای هیچ‌گونه عذری نباشد اگر به‌راستی در این فکر اشتباه می‌کند با اظهار تمایل شما، سید مصطفی و ناصر خان قشقایی را برای مذاکره، خدمت می‌فرستم. سیدابوالقاسم کاشانی»
و پاسخ مصدق به نامه آیت الله کاشانی:
«۲۷ مردادماه مرقومه حضرت آقا توسط آقای حسن سالمی زیارت شد، این‌جانب مستظهر به پشتیبانی ملت ایران هستم. والسلام. دکتر محمد مصدق»
پایان پیام/۶۳۱۰۶
این خبر در هاب خبری وبانگاه بازنشر شده است
