هدف آمریکا و اروپا از دخالت در مسائل قفقاز، تحت فشار قرار دادن روسیه است/ موضع ایران باید بی‌طرفیِ فعال باشد

محسن پاک‌آیین سفیر پیشین ایران در آذربایجان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، درباره تحولات اخیر بین دو کشور آذربایجان و ارمنستان گفت: تحولات قفقاز، یعنی برخی درگیری‌های پراکنده که بین آذربایجان و ارمنستان رخ می‌دهد، یک موضوع عادی است و تا زمانی که صلح عادلانه و پایدار بین این دو کشور ایجاد نشود، ما شاهد درگیری‌های پراکنده خواهیم بود. البته این درگیری‌ها به جنگ فراگیر مانند جنگ ۴۴ روزه منجر نخواهد شد.

وی افزود: در این میان به چند نکته باید توجه کنیم؛ اول اینکه جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان باید به اصولی که از سوی جامعه بین‌الملل پذیرفته شده پایبند باشند. در وهله اول، بحث احترام به تمامیت ارضی دو کشور است که چنانچه این اتفاق بیفتد، خیلی زود می‌تواند صلح ایجاد شود. با وجود توافق دو کشور برای بازگشایی گذرگاه لاچین مسأله‌ای که در این میان مطرح است این است که دالان لاچین متعلق به جمهوری آذربایجان است و در تمامیت ارضی این کشور قرار دارد و لذا جمهوری آذربایجان این حق را دارد که در این مکان اعمال حاکمیت کند و اگر احساس خطری کند که امنیت او را در معرض آسیب قرار می‌دهد مثل ارسال سلاح برای مردم قره‌باغ، می‌تواند اعمال حاکمیت کرده و انسداد ایجاد کند.

پاک‌آیین تصریح کرد: اگر این انسداد باعث مشکلات معیشتی، پزشکی و در مجموع مشکلات انسانی برای مردم قره‌باغ شود، به طور طبیعی باید جمهوری آذربایجان پاسخگو باشد. در این میان چه کشوری می‌تواند در مناقشات دو کشور داوری کند؟ تنها روس‌ها هستند که به عنوان ناظر و کشوری که براساس توافق مسکو باید بر تمام مسائل حوزه قره‌باغ نظارت داشته باشد، می‌توانند داوری کنند. بنابراین به نظرم روس‌ها باید مسئولیت خودشان را در زمان فعلی اعمال کنند که اگر این مسئولیت اعمال شود، این درگیری‌های پراکنده هم تمام می‌شود.

وی گفت: ناظران مسکو باید صریحا مواضع خود را در این نوع مناقشات اعلام کنند. به اعتقاد من باید کشورهای منطقه و جامعه جهانی از روس‌ها این موضوع را بخواهند. با توجه به اینکه روسیه پذیرفته که ناظر باشند، طبق توافق مسکو باید مسئولیت خود را اعمال کرده و مشخص کند کدام طرف درست می‌گوید، بعد بر اساس آن تصمیم بگیرند و اقدامات لازم را از مسیری که سازمان ملل متحد مشخص می‌کند یا مسیرهای دیگر علیه کشوری که مقصر است پیگیری کنند؛ راه‌حل این است.

سفیر پیشین ایران در باکو تصریح کرد: در ارتباط با جمهوری اسلامی، موضع‌ ما کاملا مشخص است و خواهان این هستیم که طرفین در چارچوب تمامیت ارضی و شناسایی تمامیت ارضی خود، مشکلات فی‌مابین را حل کنند، مرزهای جغرافیایی و بین‌المللی تغییری پیدا نکند و حقوق اقلیت ارامنه توسط آذربایجان تأمین شود. ما اعتقاد داریم در این صورت است که صلح عادلانه می‌تواند در قفقاز مستقر باشد و چنانچه یکی از طرفین بخواهد تمامیت ارضی طرف دیگر را نقض کند، این صلح ایجاد نخواهد شد. به نظرم در مقطع فعلی طرفین سعی دارند با تماس‌های تلفنی یا با اعلام مواضع، ایران و کشورهای پیرامونی را وادار کنند که به نفع خودشان موضع بگیرند. به اعتقاد من بی‌طرفی فعال باید موضع جمهوری اسلامی ایران باشد در عین حال ما باید نظارت کامل بر مرزها داشته باشیم که در زمان لازم اقدامی را انجام دهیم. اما به نظر می‌رسد که در وهله اول، این دو بازیگر هستند که مسئول حل مسأله بوده و دو کشور آذربایجان و ارمنستان باید مشکلات خودشان را حل کنند. امیدواریم مذاکرات دو طرف در چارچوب پذیرش تمامیت ارضی یکدیگر و عدم‌تغییر مرزهای جغرافیایی و احترام به حقوق ارامنه هرچه سریع‌تر حل و فصل شود.

وی تاکید کرد: در رابطه با نقشه آمریکا و کشورهای اروپایی، این کشورها نه طرفدار ارمنستان و نه به دنبال تأمین منافع ارمنستان و آذربایجان هستند؛ بلکه به دنبال آن هستند که این درگیری‌ها کماکان طولانی شده و ادامه پیدا کند تا آنها بتوانند فرصت انزوای روسیه در قفقاز را داشته باشند. یعنی در واقع هدف اصلی اروپا و آمریکا از دخالت در مسائل قفقاز این است که بتوانند روسیه را تحت‌فشار قرار دهند. روسیه‌ای که امروز در اوکراین درگیر است و در قفقاز هم خلع‌سلاح می‌شود. با توجه به این موضوع، اگر روسیه فعال‌تر برخورد کند و وظیفه نظارتی خود را دنبال کرده و از تمامیت ارضی دو کشور ارمنستان و آذربایجان حمایت کند، آمریکا و اروپا بهانه‌ای نخواهند داشت برای اینکه بتوانند در منطقه فعال شوند. به نظرم مهم این است که در این مقطع، روس‌ها در مسیری که آمریکا و اروپا برای آنها ترسیم کرده احساس انزوا نکرده و حرکت نکنند. سعی کنند در همکاری با ایران جلوی انزوای خودشان در قفقاز را بگیرند و کمک کنند که این مناقشه در مسیر استقرار صلح در منطقه که به نفع همه کشورهای منطقه است، حل و فصل شود.