پای باغ‌شهرها بر گلوی امنیت غذایی و فرهنگی استان فارس

به گزارش وبانگاه به نقل از خبرگزاری فارس از شیراز، گفته می‌شود اولین باغ شهرهای شیراز در دهه ۶۰ شکل گرفت و فارس از این جهت پیشتاز احداث باغ شهر در کشور است، اما شروع رسمی این پدیده در کل کشور به سال ۸۶ با اصرار رییس جمهور وقت بر می گردد‌.

سال ۱۳۸۷ بود که معاون عمرانی وزیر کشور اعلام کرد: «بیش از یک میلیون و 500هزار هکتار از مرغوبترین منابع طبیعی کشور برای خانه سازی در نظر گرفته شده و در مرحله نخست 24 هزار هکتار که حدود 3 هزار هکتار آن مربوط به تهران است، واگذار می شود» به این ترتیب کشور با سونامی ساخت باغ شهر روبرو شد.

طرح اسلامی احیای اراضی موات با توجه به تبدیل شدن زمین به کالای سرمایه‌ای و ثروت آوری برای مالکان از مسیر خود خارج و دست اندازی به اراضی کشاورزی آغاز شد.

هشدارهای مکرر رهبر معظم انقلاب

رهبر معظم انقلاب از همان ابتدا بر امکان سوءاستفاده از این پروژه هشدار دادند. ایشان 17 اسفندماه 1389 (روز درختکاری) در جمع مسئولان بخشهای مختلف منابع طبیعی، محیط زیست، شهرداری تهران و اعضای شورای اسلامی شهر تهران با توصیه مؤکد به دولت و مجلس برای در اولویت قرار دادن مسائل محیط زیست و حفظ منابع طبیعی در برنامه ریزی ها، از طرح باغ شهرها اظهار نگرانی جدی کردند و افزودند: این موضوع که اخیراً مطرح شده است، زمینه را برای ورود افراد سوءاستفاده کننده و تخریب جنگلها و منابع طبیعی فراهم خواهد کرد.

ایشان در این جلسه گفتند: «آقاى رئیس جمهور هم چند بار با من مطرح کردند، به ایشان هم گفتم. من نمی دانم چه پیش می آید، سوءاستفاده چی ها چه کار خواهند کرد. با این دید نگاه کنید که راه را باز نکنید. یک عدهاى سوءاستفاده چى اند. هرجا که براى یک کار عام المنفعه اى در نظر گرفته می شود – همین آمارهائى که آقاى شهردار محترم دادند – من می دانم و مطمئنم که یک عدهاى نشسته اند و کمین گرفته اند ببینند چطور می توانند این طعمه را بربایند.»

دامنه هشدارهای رهبر معظم انقلاب به آن سال محدود نماند، سال ۹۳ در دیدار رمضانیه با هیئت دولت ایشان به اهمیت بخش کشاورزی اشاره کردند و با اظهار نگرانی از تبدیل و تغییر کاربری زمینهای کشاورزی گفتند: «نابودی زمینهای کشاورزی یک خسارت غیرقابل جبران است و باید وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت از محیط زیست بطور جدی با این پدیده برخورد کنند.»

آخرین هشدار رسانه ای شده رهبر معظم انقلاب به روز درختکاری سال ۱۴۰۰  برمی گردد. ایشان فرمودند: «یک نکته‌ دیگری که باز آن هم مربوط به سازمان حفاظت محیط زیست است، جلوگیری از تبدیل زمین‌های کشاورزی است که شنفته می‌شود در یک موارد زیادی زمین‌های کشاورزی را در اطراف شهرها، در نزدیکی شهرها، در بعضی از دشت‌ها تبدیل می‌کنند به بناهای دیگری؛ جلوی این [کار] باید گرفته بشود، این قطعاً به زیان منافع ملّی است. باید زمین‌های کشاورزی توسعه داده بشود که این البتّه فقط کار [سازمان حفاظت] محیط زیست نیست؛ وزارت کشاورزی و بعضی دستگاه‌های دیگر هم در این [قضیّه] تأثیر دارند.»

ایده انگلیسی

باغ شهر نخستین بار توسط ابنزر هاوارد انگلیسی با توجه به شرایط روز جامعه انگلستان و با در نظر گرفتن ده شرط که نخستین  مورد آن مولد بودن این اماکن است مطرح شد.

این نظریه با گذشت بیش از صد سال از شکل گیری آن در خاستگاه خود نیز کارآیی خود را از دست داده و با وجود رعایت همه شرایط در کشور انگلستان نیز به تعداد اندک وجود دارد. به طوری که گفته می‌شود در انگلستان از سال 1945 تا بحال تعداد 33 شهر احداث شده اند. با این وجود پس از گذشت ۱۰۰ سال نسخه معیوب آن در جامعه ایرانی به اجرا درآمد و اکنون پس از  سپری شدن قریب به دو دهه، این پدیده به محلی برای سوداگری، دلال بازی، تهدید امنیت غذایی و ترویج فرهنگ غرب بدل شده است.

باغ شهر با هویت تمدنی ما سازگار نیست

سفر هیئت  دولت به استان فارس برکات فراوانی داشت که از جمله آن روشن شدن موضع حاکمیت در خصوص پدیده باغ شهر هاست.

رئیس جمهور در حالی که برای افتتاح آزادراه شیراز اصفهان رفته بود در بازدیدی که از اراضی جدا افتاده بمو و مجموعه باغ شهرهای اهل بیت شهر صدرا به قصد باز کردن گره دو سه ساله این اراضی به مالکیت سازمان حفظ محیط زیست داشت، در گفتگو با رییس شورای شهر صدرا گفت: باغشهرهای اطراف شیراز، شکل تمدنی شیراز را تغییر دادهند و با نگاه ملی ما جور در نمی آیند.

بیش از ۳۴۳ هزار هکتار باغ شهر در فارس

آمارهای موجود در خصوص باغ شهرها ثابت نبوده و مداوم در حال تغییرند، مسئولان امر در هنگام ارائه آمار از عنوان «باغ شهر شناخته شده» یاد می کنند، به این معنا که در پهنه استان امکان شناسایی همه باغ شهرهای به وجود آمده فراهم نیست و آنچه ذکر می‌شود ویلا باغ هایی است که از وجود آن ها باخبر هستیم. در سال ۱۴۰۱ بیش از ۳۴۳ هزار و ۳۲۶ هکتار از اراضی استان فارس باغ شهر بوده اند که بجز بخشی از آنها که در دهه هفتاد مجوز ساخت در اراضی ملی را دریافت کرده اند، مابقی در زمین های مستثنیات و زمین های کشاورزی ایجاد شده اند.

این میزان شامل  ۱۸۵ هزار و ۷۲۳ قطعه باغ شهر شناسایی شده  می شوند و از تفکیک ریز به ریز اراضی کشاورزی علیرغم  دو قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغات و جلوگیری از خرد شدن اراضی کشاورزی حکایت دارند.

این موضوع وقتی وخیم تر میشود که بدانیم در استان پهناور فارس با اقتصاد متکی بر صنعت کشاورزی و یکی از قطب های کشت و زرع کشور تنها یک میلیون هکتار زمین کشاورزی وجود دارد که چیزی معادل یک درصد مساحت استان می‌شود و همین میزان نیز هر روز در معرض تغییر کاربری است.

طرح الحاق به شهر، استانداری فارس قانون را چپ و راست می کند؟

 حفظ کاربری اراضی زراعی و باغات و جلوگیری از خرد شدن اراضی کشاورزی عنوان دو قانون قوی است که در صورت اجرای کامل، موجودیت و تمامیت زمین های کشاورزی حفظ خواهد شد. محدوده اعمال این قانون اراضی خارج از حریم شهر است.

در مقابل ماده ۱۴ زمین شهری امکان ساخت و ساز در اراضی باغی موجود در محدوده شهر را به رسمیت می شناسد. با در نظر گرفتن این تفاوت استانداری فارس طرحی تحت عنوان «ساماندهی باغ شهرها» تنظیم نموده و بر اساس آن قرار است باغ شهرها با شرایط نه چندان پیچیده و دشواری به شهر یا روستای  مجاور خود الحاق شوند و به این ترتیب از دایره شمول یک قانون سلبی به یک قانون ایجابی وارد شوند تا تا به قول برنامه ریزان آن این گره کور باز شود.

آخرین اقدام در راستای این ایده، تقدیم نامه ای با امضای پنج شخصیت اصلی و سیاست گذار استان از جمله استاندار فارس، رییس کل دادگستری فارس، نماینده ولی فقیه در فارس به رییس قوه قضاییه در سفر تابستان گذشته به استان فارس بود.

نامه ای که گرچه هنوز تعیین تکلیف نشده اما حوزه عمرانی استانداری با ارسال بخشنامه‌ به شهرستان ها دستور آماده کردن مقدمات الحاق را صادر نموده و همچنین در پیش قراول آن منطقه گود گویم که از مرغوب ترین زمین های شهرستان شیراز است و کلونی باغ شهرها در آن شکل گرفته، به کلان شهر شیراز الحاق شد.

برای درک بهتر موضوع ذکر این نکته کافی است که سالهاست با الحاق چندین روستا در اطراف شهر شیراز که سر ریز جمعیتی این کلانشهر را پوشش داده اند مخالفت می‌شود اما منطقه گویم به سادگی الحاق شد.

کنترل، وظیفه اولی که همه روی آن تاکید دارند

امیرحسین جمشیدی، مدیر کل دفتر فنی استانداری، در خصوص برنامه استان برای باغ شهرها با تأکید بر کنترل ساخت و ساز های غیر مجاز  گفت:  قانون حفظ اراضی زراعی و باغات است باید رعایت شود و وظیفه اولی که همه روی آن تاکید دارند این است که کنترل شود تا بیشتر از این گسترش پیدا نکند.

وی افزود: در مورد باغ شهرهای جدید الاحداث نسبتا تخریب‌ها بد نیست و جلوی ساخت و ساز جدید را تقریباً گرفته اند. در دو سه ماه اخیر چند تخریب از جمله در کدیون داشته ایم.  در فسا و جهرم نیز در حال تخریب هستند.

جمشیدی گفت: آب منطقه ای فارس هم چاه هایی که بصورت غیرمجاز برای تامین آب باغ شهرها استفاده میشود به دادگاه ارجاع می دهد که عموما دستور پلمب صادر شده است.

الحاق باغ شهرها به شهر چیز عجیب و غریبی نیست

وی در مورد وضع موجود نیز اعلام کرد: طرحی جهت ساماندهی باغ شهرهای مجاز  تهیه شده که تلاش می کنیم موافقت همه را بگیریم تا مشکل اجرایی شدن نداشته باشیم.

مدیرکل دفتر فنی استانداری فارس گفت: این طرح در شورای برنامه‌ ریزی استان تایید شد و برای اینکه حمایت دستگاه قضایی را هم داشته باشیم، تصمیم بر این شد حتما  تایید دو شورای حفظ حقوق بیت المال و حقوق عامه را هم داشته باشد که پس از مطرح شدن در این شوراها مقرر شد با قوه قضاییه هماهنگ شود.

به گفته جمشیدی نظر ریاست دادگستری این بود که توسط معاون اول قوه قضاییه نیز بررسی و تایید شود. در سفر ریاست قوه قضاییه به شیراز شیوه نام به ایشان تحویل داده شد که در صورت تایید برای اجرا اقدام شود اما همچنان تایید نهایی نشده است.

وی در پاسخ به این پرسش که وقتی هنوز شیوه  نامه نهایی نشده چرا به فرمانداران و بخشداران ابلاغ شده مقدمات  الحاق باغ شهر ها به محدوده خدماتی شهر یا روستای مجاور خود فراهم شود؟ گفت: آیین نامه اجرایی ابلاغ شده بود که چیز عجیب غریبی نیست در حالت عادی هم گاهی پیشنهاد داده می‌شود که یک زمین به محدوده شهر الحاق شود.

جمشیدی بیان کرد: بحث گسترش  و افزایش محدوده قانونی شهر : در شهرهای زیر ۵۰ هزار نفر تفویض اختیار شده و زیر نظر شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان است اما برای شهرهای بیش از ۵۰ هزار نفر جمعیت باید در شورای عالی شهرسازی مطرح شود.

مدیرکل دفتر فنی استانداری فارس افزود: قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغات برای خارج از محدوده شهر است، ما این مناطق را وارد محدوده شهر می کنیم تا مشمول قانون نشود.

در واقع این شیوه نامه در راستای قوانین موجود و با استفاده از پتانسیل آنها تنظیم شده است.

تعدی به اراضی ملی چندان انجام نشده است

جمشیدی در پاسخ به این پرسش که اراضی ملی چقدر قربانی ویلا باغ ها شده اند، گفت: ما اراضی ملی واقعا در مجموعه باغ شهرها نداریم. تنها یک سری اراضی ملی در دهه هفتاد بوده  که بر اساس مجوز استانی برای احداث باغ و باغشهر واگذار شد و غالبا باغات فلاحت در فراغت شامل این مجوزها هستند.

باغاتی که در سمت سیاخ دارنگون، ملوسجان، بعضا اطراف جهرم و فسا هستند تحت عنوان فلاحت در فراغت از اراضی منابع طبیعی توسط دولت واگذار شدند و روال قانونی آن ها تحت عنوان  واگذاری  جهت باغ طی شده است.

وی افزود: اما تعدی به اراضی دولتی خیلی کم رخ داده و فکر نکنم بیشتر از ۲۰۰ هکتار باشد. یک مقدار سمت قلات و مقداری هم سمت داریون، جاده خرامه رخ داده که حکم خلع ید گرفته شده است.

جمشیدی در این باره که حکم گرفته شده یا اجرا شده؟ با بیان اینکه پیش از اینکه سند کاداستر شود، اسناد کاغذی و سیم سرب بود و حدود و ثغور زمین واقعا مشخص نبود، گفت:  در قلات خلع ید انجام شده و ساخت و ساز هایی که در اراضی منابع ملی بود تخریب شدند.

در داریون هم همین اتفاق افتاد اما ایرادی که دارد این است که  به حالت اولیه بر نمی گردد و دیگر هیچ وقت زمینی که روی آن ساخت و ساز شده است به حالت طبیعی خودش باز نمی‌گردد.

همچنان با زایش باغ شهر روبرو هستیم ؟

مدیرکل دفتر فنی استانداری فارس در پاسخ به این پرسش که آیا ما همچنان با زایش باغ شهر روبرو هستیم، گفت: منکر نمی‌شوم که احداث های جدید وجود دارد، اما واقعا حرکتش خیلی کند شده است هم کنترل ها شدید تر شده و هم اینکه از رونق باغ شهر ها کاسته شده و از لحاظ اقتصادی هم دیگر  برایشان نمی صرفد.

وی در خصوص باغ شهر های صدرا با بیان اینکه مشکل مجموعه باغ شهرهای اهل بیت در حال حل شدن است، گفت: صدرا تنها شهری است که از همان ابتدا در محدوده شهر کاربری باغ شهری تعریف شده بود. در طرح جامع صدرا که در سال ۷۴  تهیه شد چیزی به عنوان باغشهر در آن وجود داشت اما بعد از مدتی شورای عالی شهرسازی آن را ممنوع اعلام کرد. در طرح تفصیلی  جدید عنوانش را مسکونی با تراکم بسیار کم گذاشته اند و تقریبا چیزی شببه ماده ۱۴ زمین شهری است که در صدرا ۱۰۰ متر طبقه همکف و ۵۰ متر بالای آن مجوز می دهند.

تحت عنوان اتاقک نگهبانی و آلاچیق مجوز گرفتند اما هزار متر ساخت و ساز انجام دادند

جمشیدی از  وجود یکسری از مجوزها تحت عناوین دیگر خبر داد و گفت: یکسری مجوزها هست که در گذشته تحت عنوان مجوز باغ داده شد و بعد در کارگروه امور زیربنایی مثلا با ۵۰ متر به عنوان نگهبانی یا انباری در هر قطعه موافقت شده مثل منطقه ملوسجان، یا در صدرا تحت عنوان آلاچیق و سرویس بهداشتی مجوز گرفته شده است. در واقع از پتانسیل قانون استفاده کرده و مجوزهایی تحت عناوین انباری، اتاقک نگهبانی، آلاچیق، سرویس بهداشتی و … گرفته اند، اما بعد بجای ۵۰ متر مثلا هزار متر ساخته اند.

پایان پیام/ن