منتظرقائم؛ نیروگاه مهمی که وزارت نیرو به آن توجهی ندارد

خبرگزاری فارس- مریم آقانوری؛ وقتی در شهریور سال ۵۰ واحدهای ۱ و ۲ نیروگاه شهریار(منتظرقائم) در کیلومتر ۷ جاده ملارد به بهره برداری رسید، اطرافش جز باغ و درخت هیچ چیز نبود. سال‌های بعد خانه‌هایی کوچک و ساده در روبروی نیروگاه برای کارکنانش ساخته شد و چراغ فردیس را در کنار آن روشن کرد. نیروگاه شد قلب تپنده و فردیس از بیخ گلویش شروع کرد به تشکیل شدن؛ آن هم بدون رعایت حریم نیروگاه.  

فردیس، شهری که رشد جمعیتش گوی سبقت را ازامکانات و دیگر شاخصه‌های شهری ربود و ترافیک و آلودگی هوا دامنش را گرفت. حالا دیگر نیروگاه که به نام نامی یکی از کارکنانش، شهید محمد منتظر قائم مزین شده بود، در وسط شهر قرار گرفت اما دیگر قلب تپنده شهر نبود و شد عامل دردسرهای گاه و بیگاه شهر. 

سوخت نیروگاه و آلودگی هوا 

در ابتدای دهه ۹۰، به ویژه پس از شهرستان شدن فردیس، نیروگاه منبع آلاینده این شهر پرتراکم و پرجمعیت معرفی شد. به گفته مسوولان وقت، نیروگاه منتظرقائم روزانه یک میلیون و ۱۰۰ لیتر مازوت می‌سوزاند و دود سیاهش به حلق شهروندان می‌رفت. بالاخره در سال ۹۴ با مطالبه مردم وتلاش مسؤولان شهر، لوله‌های مازوت نیروگاه منتظر قائم پلمب شد. از دو سال قبل اما با افزایش مصرف گاز و کمبود آن در فصل زمستان باز هم مردم فردیس شاهد خروج دود سیاه از دودکش‌های غول پیکر نیروگاه منتظر قائم هستند.  

ابر سفید و دود سیاه 

گرشاسب جمشید نژاد مدیرعامل نیروگاه منتظر قائم فردیس در مورد سوخت مصرفی نیروگاه، می‌گوید:   

سوخت مصرفی نیروگاه منتظرقائم در تمام ایام سال گاز است؛ مگر در موارد استثتایی. انتخاب نوع سوخت کلا در اختیار نیروگاه نیست و ما فقط تبدیل سوخت را انجام می‌دهیم. با توجه به کمبود گاز که معمولا در روزهای خیلی سرد سال اتفاق می‌افتد ،وزارت نیرو بر اساس شرایط کشور و به منظور پایداری شبکه گاز خانگی مشخص می کند که چه نوع سوختی) گاز یا مازوت) مصرف کنیم. 

شاید بتوان گفت؛ به صورت میانگین درکل ایام سال حدود یک ماه، آن هم به صورت ناپیوسته در نیروگاه منتظرقائم مازوت مصرف می‌شود. حدود دو سال است که این اتفاق می‌افتد و پیش از آن حدود ۶ سال، لوله‌های مازوت نیروگاه منتظرقائم پلمب بوده است. 

 با توجه به وجود گوگرد در ترکیب مازوت که موجب خوردگی و آسیب به تجهیزات نیروگاه می‌شود، ماهم مایل به استفاده از مازوت نیستیم. ضمن اینکه کل مخازن مازوت موجود در نیروگاه منتظرقائم ۱۲۰ میلیون متر مکعب است که این میزان، حتی برای مصرف مداوم در طول یک ماه کافی نیست. نیروگاه یک صنعت تبدیلی است که انرژی مایع را به انرژی الکتریکی تبدیل می‌کند و هیچ اختیاری در انتخاب کیفیت سوخت ندارد. ما فقط تولید می‌کنیم و سیاست‌گذار نیستیم.  

همه فکر می‌کنند ابر سفید حاصل از توربین‌های بخار، دود حاصل از سوخت مازوت است؛ در حالیکه این ابرسفید بخار آب بوده و هوای شهر را تلطیف می‌کند. ضمن اینکه بیش‌از ۹۰ درصد از کارکنان نیروگاه در فردیس ساکن هستند و اگر مشکلی باشد اول متوجه خانواده‌های خودمان است. ما تلاش می‌کنیم که اثرات محیطی و آلایندگی را تا حد امکان کاهش دهیم.  

بحران آب در فردیس و آبی که نیروگاه را خنک می‌کند  

اما این پایان دردسرهای همجواری فردیس و نیروگاه نبود. البته همجواری که نه، نیروگاه منتظر قائم در دل فردیس قرار گرفته و بخشی از بدنه شهر در بخش شرقی است.   

شهر پرجمعیت فردیس که تا امسال هیچ منبع تامین آبی جز ۶۰ حلقه چاه نداشت، در سال‌های اخیر به ویژه تابستان امسال با بحران کم‌آبی مواجه شد. از سویی نیروگاه منتظر قائم ۱۰ حلقه چاه برای خنک کردن توربین‌های بخارش دارد که به گفته عباسی نماینده البرز در مجلس سالانه ۱۰ میلیون متر مکعب آب مصرف می‌کند و با تغییر نیروگاه بخار به سیکل ترکیبی، ۸۰ درصد این مقدار صرفه جویی می‌ ‌شود. 

با وجود ۱۰ حلقه چاه در نیروگاه منتظرقائم ، مصرف حدود یک ششم آب فردیس، موضوعی است که در شرایط بحران کم‌آبی، مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است.‌

نیروگاه منتظر قائم مقصر کم‌آبی فردیس نیست 

مدیر عامل نیروگاه منتظرقائم می‌گوید: این نیروگاه ۱۰ حلقه چاه آب دارد که چاه شماره ۶ عملا قابل استفاده نیست. چاه شماره ۸ هم غلظت بالایی دارد و کمتر استفاده می‌شود. معمولا در تابستان برای خنک کردن توربین‌ها از آب ۸حلقه چاه استفاده می‌کنیم. در زمستان مصرف آب کمتر است و از ۴-۵ حلقه چاه استفاده می‌کنیم.  

علیرغم اینکه چاه‌های بدون مجوز در فردیس زیاد است و طبق آمارهای غیر رسمی به بیش از ۳۰۰ حلقه می‌رسد، همه نیروگاه منتظر قائم را مقصر کم‌آبی فردیس جلوه می‌دهند. در حالیکه ۹ حلقه چاه آبِ فعال موجود در نیروگاه در قبال چاه‌های غیرمجاز در شهرستان، تعداد قابل توجهی نیست.  

راهکارهای متفاوتی برای کاهش مصرف آب در نیروگاه وجود دارد که همه مستلزم هزینه است. تغییر بُرج ها از برجِ تَر به برج خشک و تبدیل نیروگاه بخار به سیکل ترکیبی، بازچرخانی پساب و برگرداندن آن به سیستم و استفاده از پساب فاضلاب شهری از جمله راهکارهای کاهش مصرف آب در نیروگاه است. اما فردیس سیستم فاضلاب شهری ندارد و البته برای هر کدام از این راهکارها صنایع تبدیلی نیاز است که هر کدام هزینه بالایی مورد نیاز است. البته ما آمادگی داریم در صورت ایجاد شبکه فاضلاب شهری از پساب آن استفاده کنیم.   

راهکارهای نیروگاهی کاهش مصرف آب 

جمشید نژاد می‌گوید: بیشتر کارکنان نیروگاه در فردیس زندگی می کنند و خودمان با مشکلات شهر درگیر هستیم. برای مدیریت کمبود آب در فردیس باید همه دستگاه‌های مرتبط پای کار باشن، نه اینکه فقط از نیروگاه توقع کمک داشته باشند. اما ما حاضریم هر کمکی که در توانمان باشد انجام دهیم.  

پساب حاصل از نیروگاه برای شُرب مناسب نیست.اما شهرداری می‌تواند از پساب نیروگاه برای آبیاری فضای سبز شهری استفاده کند و چاه‌های شرب خود را در اختیار شبکه آب شرب شهری قرار دهد. اگرچه تردد وسایل نقلیه سنگین در نیروگاه محدودیت دارد، اما ما می‌توانیم امکاناتی ایجاد کنیم که از پساب نیروگاه برای کارهای ساختمانی و کشاورزی هم استفاده‌شود. پساب نیروگاه سیکوله می شود و به فضای سبز محوطه نیروگاه برمی‌گردد. مازاد آن هم به کانال کشاورزی فردیس می رود. پساب نیروگاه ۲۴ ساعته تست می‌شود حتی درختان مثمری مثل گردو و زیتون در محوطه نیروگاه وجود دارد که از آن استفاده می‌کنیم. ۶۲ آزمایش روی پساب نیروگاه انجام شده و مشکلی ندارد. البته ما توصیه به کشاورزی نمی‌کنیم چون دانش این کار را هم نداریم. 

سرو صدایی که صدای مردم را درآورد 

و اما شهریور امسال بود که تعدادی از شهروندان ساکن در روبروی نیروگاه از افزایش سرو صدای نیروگاه گلایه کردند. پیرزنی می‌گفت: من سال‌هاست خانه ام در همین خیابان است و به صدای نیروگاه عادت دارم. اما این یکی دو ماهه آنقدر صدا زیاد شده که شب تا صبح نمی‌توانم بخوابم. مهمانی که می‌روم خدا خدا می کنم شب برای خواب تعارفم کنند، تا بتوانم یک شب را راحت بخوابم.‌ 

زن جوانی از بیدار ماندن بچه‌هایش شب تا صبح گلایه می‌کرد و پیرمردی از سردردهای شبانه‌اش‌ و دیگری از بهم ریختن اعصاب زن و بچه‌اش. همه درمانده شده بودند اما با توضیحات یکی از مدیران نیروگاه که در پیک مصرف برق امکان تعمیرات وجود ندارد و چاره‌ای جز صبوری تا پایان تابستان نیست، قانع شدند و رفتند. 

نیروگاه اختیار قطع واحدها را ندارد 

جمشید نژاد در مورد سرو صدای نیروگاه می‌گوید: وقتی نیروگاه استارت می خورد سرو صدا زیاد است و صدایی که در داخل نیروگاه توسط پرسنل تحمل می‌شود چندین برابر صدایی است که خارج از محوطه به گوش می‌رسد. البته تلاش کردیم با رفع ایرادات تا حد امکان این صدا کنترل شود. ضمن اینکه اگر اشکالی در هر یک از واحدها باشد، ما نمی‌توانیم صرفا برای تعمیرات به راحتی واحد مربوطه را از مدار خارج کنیم. این کار نیاز به مجوز وزارت نیرو دارد و حتی اگر اتفاق خاصی هم بی‌اُفتد، به ویژه در فصل تابستان و در شرایط پیک مصرف برق، به ما مجوز این کار را نمی‌دهند.  

به صورت کلی تصمیم‌گیری و مدیریت جامع در مورد تقسیم سوخت و تولید برق برعهده وزارت نیرو است و ما فقط بر اساس دستورات و برنامه‌ریزی‌های اعلام شده از سوی وزارت نیرو عمل می‌کنیم.  

سرو صدایی که در تابستان امسال ایجاد شد، مربوط به بخش کندانسور و خرابی اِجِکتور بود که برای ایجاد خلا و عبور بخار از توربین‌ها استفاده می‌شود. در اولین فرصت که به ما مجوز داده شد، واحد مربوطه را از مدار خارج کردیم و ایرادات آن تا حدودی‌ برطرف و سرو صدا کنترل شد.

تیرآخر؛ جابجایی نیروگاه 

این درست است که اول نیروگاه در منطقه ایجاد شده و پس از آن شهر به حریم نیروگاه تجاوز کرده و حالا همه چشم‌ها نیروگاه با آن عظمتش را مثل وصله ناجور در شهر نگاه می‌کنند؛ اما اهمیت حفظ سلامت و جان انسان‌ها تا جایی است که موضوع جابجایی نیروگاه منتظر قائم از منطقه مطرح می‌شود.‌ 

در این شرایط عباسی نماینده مجلس پیشنهاد جابجائی نیروگاه منتظر قائم به وزیر نیرو را مطرح می‌کند و معتقد است که علیرغم اهمیت و ارزشمندی نیروگاه منتظرقائم و هزینه‌های جابجایی، مردم گناهی ندارند که چوب اشتباهات گذشتگان را بخورند. ضمن اینکه مشکلات وجود صنعتی به بزرگی نیروگاه در وسط شهر هرروز بیشتر می شود و در نهایت جابجایی نیروگاه، چاره کار است.  

 عباسی در گفتگویی اشاره می‌کند که؛ در جلسات متعددی با مسولان مربوطه، پیشنهاد بنده این بود که نیروگاه برآورد هزینه را انجام دهد و برای ایجاد سیستم فاضلاب فردیس هزینه کند و به جای آن از پساب فاضلاب برای خنک کردن توربین‌ها استفاده کند تا چاه‌های نیروگاه بسته و وارد شبکه آب فردیس شود. در این صورت هم به تامین آب فردیس کمک می‌شود وهم نیروگاه آب مورد نیاز خود را تهیه می‌کند. همچنین این موضوع را مطرح کردم که تغییر داحدهای بخار به سیکل ترکیبی در نیروگاه منتظرقائم مصرف آب را حدود ده برابر کمتر می‌کند.  

بنابراین برای حل مشکل چند راه وجود دارد؛ یا نیروگاه کلا از این مکان جابجا شود؛ یا تصفیه خانه بزندو از پساب فاضلاب فردیس استفاده کند؛ یا سیکل ترکیبی را تغییر دهد. همچنین نیروگاه در تابستان و زمانی که مصرف گاز کم است، باید گاز ذخیره کند که در زمستان مجبور به استفاده از سوخت مازوت و آلودگی هوا نشود. در خصوص نیروگاه متتظر قائم مکاتبات با وزیر نیرو انجام شد و قول دادند که موضوع نیروگاه منتظرقائم را در اولویت کاری خود قرار دهند. 

حالا باید دید آیا جابجایی نیروگاهی با آن عظمت امکان دارد یا خیر؟ مهمترین مشکل فردیس برای ایجاد سیستم فاضلاب تامین زمین است. آیا نیروگاه منتظر قائم با توجه به وسعت موجود، می تواند زمینی را در اختیار شبکه فاضلاب شهری قرار دهد یا به قول آقای نماینده در تامین هزینه کمک کند یا خیر؟ 

مدیرعامل نیروگاه منتظر قائم می‌گوید: نیروگاه زمینی برای اختصاص دادن به شبکه فاضلاب شهری ندارد. مجموع محدوده نیروگاه منتظرقائم ۹۰ هکتار است که ۵۷ هکتار آن در اختیار نیروگاه است. از این میزان ۱۲.۲هکتار را فضای سبز تشکیل می‌دهد و بزرگترین فضای سبز شهرستان مربوط به نیروگاه است. ‌ضمن اینکه مالکیت نیروگاه مربوط به بخش خصوصی است و ما اختیاری برای تصمیم‌گیری در این خصوص نداریم. در حالیکه افکار عمومی نیروگاه را از جمله صنایع آلاینده می دانند، فضای سبز موجود و بخار حاصل از نیروگاه به تلطیف هوای منطقه کمک می‌کند.   

اگر نیروگاه جابجا شود  

جمشید نژاد در مورد جابجایی نیروگاه می‌گوید: اگرچه جابجایی نیروگاه منتظر قائم در حوزه سیاست‌گذاری است و ما دخیل نیستیم. اما با توجه به شرایط استراتژیک و اهمیت نیروگاه منتظرقائم در منطقه، احتمال جابجایی آن تقریبا بعید است. نیروگاه منتظر قائم از معدود نیروگاه‌هایی است که برق تولیدی آن مستقیما به خانه‌ها می‌رود. با توجه به نزدیکی به پایتخت، سوخت رسانی به این نیروگاه از طریق لوله انجام می شود و جابجایی آن هزینه بسیار بالایی دارد. ضمن اینکه نیر‌وگاه منتظر قائم ۱۰۰ درصد برق فردیس، ۲۰ درصد برق استان‌های البرز و تهران و ۳ درصد برق کشور را تامین می‌کند. 

البته امکان تبدیل نیروگاه به احسن وجود دارد. وزارت نیرو می‌تواند تسهیلاتی را در اختیار مالک قرار دهد تا نیروگاه بخار به سیکل ترکیبی تبدیل شود که این امر مصرف آب در نیروگاه را تا حد بسیاری کاهش می‌دهد. نصب نیروگاه جدید هم حدود ۲ سال زمان می‌برد و باید نیروگاه فعلی از مدار خارج شود. با توجه به کنترل ولتاژ و فرکانس برق و فاکتورهایی که در نیروگاه منتظر قائم وجود دارد، جایگزینی نیروگاه هم دشوار خواهد بود.  

جانمایی نیروگاه‌ها بر اساس توزیع بار انجام می‌شود. اگر در منطقه ای مصرف برق زیاد باشد، برای جلوگیری از افت ولتاژ به وجود نیروگاه نیاز است. بنابراین با توجه به وجود مناطق صنعتی اطراف فردیس، مصرف برق در این منطقه بالاست و نبود نیروگاه می‌تواند مشکل‌ساز شود. ضمن اینکه جابجایی نیروگاه رقمی بیش از ۱.۲ میلیارد یورو نیاز دارد و اصلا مقرون به صرفه نیست. بنابراین جابجایی و خاموشی نیروگاه منتظر قائم چاره کار نیست و بعید به نظر می‌رسد.

مهمترین مشکل در خصوص همجواری نیروگاه با فردیس، بحث مصرف آب است. باید این نگرانی که دائما در رسانه‌ها از مصرف آب در نیروگاه مطرح است، رفع شود. اگرچه امور آب کمبود آب شهرستان را به گردن نیروگاه می‌اندازد، اما اینطور نیست. ما از هر چاه ۵۰ لیتر بر ثانیه آب می کشیم و میزان آبی را که برداشت می کنیم، مشخص است. عمق چاه‌های ما به ۸۸ متر نمی رسد درحالیکه عمق چاه‌های فردیس به ۳۰۰ متر هم می‌رسد. وجود چاه‌های غیر مجاز، در کمبود آب شهر تاثیرگذار است. 

مشکل کمبود آب فردیس از نیروگاه نیست. اما آمادگی همکاری داریم و در شرایط اضطراری هم اگر نیاز باشد، اولویت را به آب مورد نیاز مردم می‌دهیم. ما انتظار داریم خبرنگاران و رسانه‌ها وضعیت نیروگاه راهم در نظر بگیرند و با رعایت حق و انصاف و با توجه به اهمیت نیروگاه منتظر قائم و شرایط کشور، مصرف آب و آلایندگی نیروگاه را مورد انتفاد قرار دهند. 

ضرورت حمایت وزارت نیرو  

مدیر عامل نیروگاه با اشاره به ضرورت حمایت وزارت نیرو از نیروگاه به عنوان صنعت تولید انرژی برق، می‌گوید: از چند سال گذشته تا کنون وزارت نیرو ۹۰۰ میلیارد تومان به نیروگاه منتظرقائم بدهکار است. متاسفانه مطالبات ما هنوز پرداخت نشده و پولی که شاید می توانست برای تغییر و به روزرسانی چند نیروگاه استفاده شود، حالا به تغییر یک واحد هم نمی‌رسد. اما حداقل وزارت نیرو می‌تواند با پرداخت تسهیلات، زمینه تغییر نیروگاه را فراهم و به کاهش مصرف آب در نیروگاه منتظر قائم کمک کند. به نظر من بعید است منتظرقائم روزی خاموش شود اما اگر امکانش فراهم شود، می تواتد واحدهای بخارش جایگزین شود. 

اهمیت نیروگاه منتظر قائم 

نیروگاه منتظر قائم از یک نیروگاه حرارتی بخار و یک نیروگاه حرارتی سیکل ترکیبی تشکیل شده که نیروگاه حرارتی شامل ۴ واحد بخار و نیروگاه سیکل ترکیبی شامل ۶ واحد گازی و سه واحد بخار سیکل ترکیبی است.‌ نیروگاه منتظر قائم از جمله بزرگترین صنایع استان البرز است که برای ۷۰۰ نفر به صورت مستقیم و برای ۲۳۰۰نفر به صورت غیر مستقیم اشتغال ایجاد کرده است. ظرفیت اسمی تولید برق نیروگاه منتظرقائم ۱۶۰۰ مگاوات است و برق مراکز مهمی از جمله مترو را تأمین می‌کند. 

علیرغم اهمیت نیروگاه منتظر قائم، آنچه عامل همه انتقادها در خصوص این نیروگاه است و حتی مواردی را در حوزه مدیریت بحران مطرح می‌کند، حفظ سلامت و جان انسان‌هاست. نادیده گرفتن حریم نیروگاه توسط مدیران سابق حالا هم گریبان مردم را گرفته و هم نیروگاه را.   

 از سویی نیروگاه منتظر قائم به عنوان بخشی از پیکر شهر، برق مورد نیاز منطقه را تامین می کند و عضوی حیاتی برای شهر محسوب می‌شود‌. از سوی دیگر وجودش برای شهروندان مایه دردسر شده و هر بار یک مشکل گریبان هر دو طرف را می‌گیرد.   

اگر وزارت نیرو حمایت کند 

جای شک نیست که برخی تجهیزات نیروگاه منتظرقائم پس از نیم قرن نیاز به تغییر و به روز رسانی دارد. علاوه بر آن نیروگاه در وسط شهر قرار گرفته و یک مدیریت صحیح لازم است تا یا امکان جابجایی نیروگاه منتظر قائم، این قلب تپنده صنعتی شهر را فراهم کند که مستلزم هزینه‌های هنگفت است و یا زمینه همزیستی مسالمت‌آمیز بین نیروگاه و شهروندان را فراهم کند. طبق آنچه گفته شد حمایت وزارت نیرو از این صنعت عظیم ضرورت دارد که متاسفانه وزارت نیرو تا کنون در این خصوص اهمیتی قائل نشده و اقدام عاجلی برای تغییر و به روزرسانی نیروگاه منتظر قائم و یا رفع مشکلات آن برای ادامه همزیستی با شهر انجام نداده است.  

 البته این امر نیازمند به پیگیری جدی از سوی نمایندگان البرز در مجلس، استاندار البرز و فرماندار و امام جمعه محترم شهرستان دارد که امیدواریم مورد توجه قرار گیرد.

پایان پیام/