عاملی: تنها دو درصد رساله های دکتری تقاضا محورند

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری تسنیم به نقل از مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، سید سعیدرضا عاملی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با حضور در برنامه فرامتن درباره آئین‌نامه ارتقاء اعضای هیئت علمی اظهار کرد: این آئین‌نامه شامل بخش‌های آموزشی، پژوهشی، فرهنگی، فناوری، نوآوری و تجربه اجرایی است. در واقع آئین‌نامه ارتقاء معیارهای ارزیابی عملکرد آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و تربیتی و همچنین نوآوری و همکاری‌های مدیریتی و اجرائی اعضاء محترم هیئت علمی را مشخص می‌کند.

وی با بیان اینکه آئین‌نامه ارتقاء ریل‌گذاری برای مسیر علم و پیشرفت کشور است، ادامه داد: این آئین‌نامه قصد دارد که عضو هیئت علمی را در مسیری قرار دهد تا مشارکت او در حل مسائل و پیشرفت کشور افزایش پیدا کند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره نقش آئین‌نامه ارتقاء اعضای هیئت علمی گفت: این آئین‌نامه برای ترفیع سالانه استادان است و باعث می‌شود که بر مبنای شاخص‌های تعیین‌شده پایه علمی بگیرند، برخی از دانشگاه‌ها برجسته کشور، حتی در ترفیع سالیانه به شاخص‌های کیفی توجه کرده‌اند و ترفیع عادی، ویژه و ممتار به اساتید می‌دهند.

  عاملی ادامه داد: مسیر دیگر آئین‌نامه ارتقاء تغییر مرتبه اعضای هیئت علمی است که اعضای هیئت علمی از مرتبه استادیاری به دانشیاری و از دانشیاری به استادی و از استادی به استاد ممتاز ارتقای مرتبه پیدا می‌کنند. مسیر دیگر آئین‌نامه تبدیل وضعیت اعضای هیئت علمی است که از وضعیت استخدامی پیمانی به رسمی آزمایشی و در نهایت به رسمی قطعی تبدیل وضعیت می‌شوند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی آئین‌نامه ارتقاء را نوعی شاخص‌گذاری و استانداردسازی وضعیت اعضای هیئت علمی در حوزه‌های آموزش، پژوهش و نوآوری دانست و افزود: آئین‌نامه ارتقاء قبل از انقلاب هم وجود داشت، پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال‌های متمادی 1368، 1380، 1389، 1391 و 1395 تدوین و اصلاح شده است.  بنابراین با سعی و خطا و تا حدودی به اقتضاء شرایط به اینجا رسیده‌ایم.  

وی درباره شاخص‌های کیفی آئین‌نامه ارتقاء شاخص نوآوری را مورد توجه قرار داد و گفت: البته ما گرفتار کمیت‌گرائی هستیم و متغیرهای مربط به رشد علمی بعد مقاله شماری و پایان‌نامه شماری را تقویت کرده است. در عین حال وزن کارهای کیفی مثل حل مسائل کشور و یا کاهش چالش اعم از چالش‌های مرتبط با حوزه سلامت و درمان یا چالش‌های زیست محیطی و یا حتی مطالعات منجر به کاهش اضطراب وزن قابل توجهی ندارد. شاید نوآوری و ثبت اختراع یکی از جنبه‌های کیفی باشد که راه آن هم در سطح ملی و هم در سطح بین‌المللی باز است ولی تعداد کمی از اساتید در زمره نوآوران و مخترعین قرار می‌گیرند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران افزود: باید توجه داشت که در ممیزی کارهای علمی اساتید در انتشار کتاب و مقالات حتما بین کاری که دارای داده‌های دست اول هست با تالیفاتی که جنبه مروری دارد فرق گذاشته می‌شود و این خود یک شاخص کیفی است که در ارزیابی ها مورد توجه است.

 عاملی ادامه داد: اگر بناست علم و دانش موجب استقرار عدالت اجتماعی، فراوانی غذا، تامین سلامت جسم و روح شود، ما با هدف‌گذاری کیفی و کلان مواجه هستیم. امروز کشورهای پیشرفته با وجود پیشرفت در بسیاری از حوزه‌ها، رشد معنوی نداشتند، جوامع غربی پیشرفته امروز با طلاق به‌عنوان معضل بزرگ و خانواده‌های تک سرپرست مواجه هستند، در آمریکا و انگلستان 95 درصد خانواده‌های تک‌سرپرست، که توسط مادر اداره می‌شوند. مصرف مواد مخدر، مصرف فراوان مشروبط الکلی، بحران هویت جنسی که فرد یا تمایلات همجنس بازی دارد یا اساسا مردد جنسیتی شده و ده‌ها معظل اجتماعی دیگر، حکایت از این می کند که علم و دانش و پیشرفت و رشد، نتوانسته ابعاد مختلف را مورد توجه قرار دهد.  

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: یکی از شاخص‌های کیفی تولیدات علمی، حل مسائل کشور است که متاسفانه گزارش 1401 مرکز پژوهش های مجلس نشان می دهد رتبه کشور از 81 جهان به 121 جهان در زیر شاخص ارتباط دانشگاه با صنعت در شاخص جهانی نوآوری بین سال 1390 تا 1400 تنزل پیدا کرده است. در این بررسی مشخص شده که تنها دو درصد رساله‌های دوره دکتری تقاضامحور هستند، در حالی که در کشور 126 هزار دانشجوی دکتری و 400 هزار دانشجوی دوره کارشناسی ارشد وجود دارد و حتما پایان نامه ها و رساله‌های آنها می‌تواند نقش کانونی در حل مسائل کشور و رشد و پیشرفت در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و همچنین بخش صنعت، کشاورزی و خدمات داشته باشد.

وی ادامه داد: برای اینکه دانشگاه‌ها در مسیر حل مسئله گام بردارند باید با جامعه و صنعت ارتباط داشته باشند و رساله‌ها و پایان‌نامه‌های دانشجویان مسئله‌محور و در واقع دانشگاه بخش تحقیق و توسعه صنعت و بازار باشد. 

 عاملی گفت: اگر امروز در صنعت دفاعی و یا مثال در صنعت داروئی موفق هستیم محصول ارتباط دانشگاه با صنعت است، بنابراین وقتی صنعت سراغ دانشگاه می‌رود و واحد تحقیق و توسعه خود را در دانشگاه ایجاد می‌کند، کیفیت افزایش می‌یابد و در پی آن صنعت هم قوی می‌شود. متأسفانه شاهد هستیم که بخش اعظم بودجه‌های پژوهشی دستگاه‌ها، در مراکز پژوهشی سازمان‌ها و وزارتخانه های دولتی هزینه می‌شود.

عاملی تاکید کرد: بطور قاطع پینشهاد می‌شود در کنار تعطیل کردن دانشگاه‌های دستگاه‌ها دولتی، باید مراکز پژوهشی دستگاه‌ها نیز تعطیل شود و همانطور که در تجربه جهانی هم دیده می‌شود، کارخانه‌های بزرگ، صنایع بزرگ نفتی و پتروشیمی، بنگاه‌های بزرگ مرتبط با تولیدات حوزه سلامت و درمان و .. پژوهش‌های خود را در قالب مراکز پژوهشی وابسته به دانشگاه‌های کشور تعریف کنند.

وی همچنین بیان کرد: 51 درصد دانشجویان کشور در گروه علوم انسانی و اجتماعی مشغول به تحصیل هستند که ارتباط چندانی با جامعه و بازار ندارند، نمی‌توان انتظار داشت بدون ارتباط با جامعه دانشگاه‌ها رشد کنند. مهمترین کانون رشد و پیشرفت کشور مرتبط با سیاست‌های اقتصادی، بازارگانی، الگوهای موفق حکمرانی، تامین رضایت‌مندی اجتماعی‌، برقرار نظم و انضباط فردی و اجتماعی و ده‌ها مسئله مهم دیگر، مرتبط با حوزه علوم اجتماعی و علوم انسانی است ولی متاسفانه در این حوزه سرمایه گذاری کافی نشده است. اگر علوم اجتماعی و علوم انسانی ما در گیر مسئله و پیشرفت کشور با هدف و رویکرد استقرار شاخص‌های تمدن نوین اسلامی شود، مسئله تحول و بومی شدن علوم انسانی نیز محقق می شود. 

عاملی ادامه داد: البته با این حال ارتباط دانشگاه‌ها در حوزه‌هایی نظیر مهندسی و پزشکی با صنعت مناسب است و دستاوردهای خوبی هم رقم زده است، اما در علوم انسانی و علوم اجتماعی این ارتباط ایجاد نشده است در صورتی که برای دستیابی به علوم انسانی بومی نیازمند ارتباط با جامعه هستیم.

 عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره توجه به کیفیت مقالات اعضای هیئت علمی به جای توجه به کمیت آنها گفت: بر مبنای تأکیدات مقام معظم رهبری باید دستاوردها را حفظ کنیم در رقابت‌های بین‌المللی حضور داشته باشیم چرا که حضور در رقابت‌های بین‌المللی مرجعیت علمی را به ارمغان می‌آورد.

وی افزود: در سال 1375 رتبه علمی ایران در انتشار مقالات علمی 54 جهان بود اما در سال 1400 به رتبه 15 دست یافتیم که این رشد قابل توجهی است و باید رویکردمان به گونه‌ای باشد که دیگران به ما توجه کنند تا به مرجعیت علمی دست یابیم، ما از علم دیگران و دیگران از علم ما استفاده ‌کنند، اما با این حال معتقدم که متغیرهای زیادی در آئین‌نامه ارتقاء وجود دارد که مشغله استاد را صرف مسائل غیرمهم می‌کند و تعداد متغیرها بسیار زیاد است، استاد باید مجال مطالعه کیفی، تحقیقات مهم، نوآوری و خلاقیت معطوف به ارتقاء علمی و دانش و البته رشد و پیشرفت کشور را داشته باشد.

عاملی با اشاره به این نکته که دست آورد علمی لزوما حل مسائل کشور در همه ابعاد بصورت مستقیم نیست، بلکه بعضی از یافته های علمی موجب رشد علم رشته‌ای و بین رشته‌ای می شود. علوم پایه، فلسفه، تمدن شناسی و حتی تاریخ و ادبیات، نقش آفرینی ها بزرگ دارند. نباید همه علم را صنعتی کرد و یا تصنع‌های کلیشه ای ایجاد کرد. دو نمونه در حوزه علم را عرض می کنم. نمونه اول خوارزمی است.  خوارزمی خالق الگوریتم بود.

وی ادامه ادامه داد: اکنون قرن 21 به‌عنوان عصر الگوریتم نام گرفته چراکه پایه فناوری جدید همه بر پایه داده های الگوریتم رفتار می کند. پایه گذار منطق الگوریتم در 12 قرن پیش ابو جعفر محمد بن موسی خوارزمی دانشمند ایرانی بوده است. یا پایه‌گذار منطق فازی نیز دانشمند ایرانی دکتر لطفعلی عسگرزاده بود. منطق فازی، منطق تدرج ایجاد کردن در فهم و تولید پدیده‌های جدید است. تمام ریز فناوری ها در ذیل منطق فازی عملکردهای هوشمند پیچیده پیدا می کنند. این دو دانشمند نمونه دست آورد علمی هستند که اگر چه مستقیم و به ظاهر حل مسئله نکرده است ولی پیامدها  و کاربردهای دانش آنها، جهانی از تحولات را بوجود آورده است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: در مقالاتی که پایه آزمایشگاهی دارد، باید مواد و تجهیزات مورد نیاز تامین شود، متاسفانه یکی از دلایل افت رشد علمی ما عدم تامین بودجه های لازم برای رشته های مختلف خصوصا رشته هایی که نیازمند داده های آزمایشگاهی هستند. این در حالیست که در برنامه ششم توسعه سهم بودجه پژوهش باید به 4 درصد تولید ناخالص ملی می‌رسید اما به نیم درصد رسیده است. یعنی امکانات  لازم را نمی‌گذاریم. بعضی از مسئولین دوره های قبل کشور  و حتی امروز هزینه کردن برای تحقیق و پژوهش را ضروری نمی دانند.

وی افزود: 10 سال است که مطالعات اجتماعی روی ارزش‌های فرهنگی جامعه بصورت جامع انجام نشده است. وقتی با شوک‌های اجتماعی روبرو می‌شویم چون تحقیق لازم نداریم، غافگیر می‌شویم. فناوری جدید دانش جدید ایجاد کرده است اما از دانش جدید عقب افتادیم چون بودجه آینده نگری و حتی “حال اندیشی” در حوزه علم ضعیف است.  

عاملی با اشاره به مصوبه جلسه 826 شورای عالی انقلاب فرهنگی که در 9 اسفند 1399 ابلاغ شده است بیان کرد: در این مصوبه به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی ابلاغ شده است که ظرف شش ماه  آئین‌نامه جدید را با رویکرد تنوع بخشی و پرهیز از انحصار در نظام‌های رتبه‌بندی خاص مجلات، با لحاظ کردن ماموریت خاص برای دانشگاه‌های کشور و با در نظر گرفتن امتیار ویژه در حل مسائل کشور و حذف شاخص وتویی بودن مقالات منتشره در نشریافت بین المللی را تدوین و به جهت تصویب به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه نمایند. ملاحظه می‌کنید که دغدغه رهبر معظم انقلاب و حکیم دوراندیش انقلاب اسلامی که در 25 آبان 1402 بیان فرمودند، در این مصوبه رعایت شده است ولی متاسفانه دو وزارتخانه محترم و دانشگاه آزاد حداقل طرح را به شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد نکرده اند و یک تاخیر بیش از دو سال دارند.

وی گفت: در آئین‌نامه جدید باید دانشگاه‌های با مأموریت‌های متناسب مورد توجه قرار گیرند همچنین برای رشته‌های متفاوت نیز باید پیش‌بینی لازم صورت گیرد. نیاز است که شاخص‌های کیفی نظیر استقرار مولفه‌های تمدن نوین اسلامی خصوصا عدالت نظامند، اولویت دادن به امر سلامت، غذا، هوای سالم، امنیت اجتماعی و تقویت سازگاری اجتماعی و آسایش مردم مورد توجه قرار گیرد.

انتهای پیام/