داستان تلخ لیموترش در باشت و کام شیرین مافیا و دلالان

خبرگزاری فارس باشت-فتح‌الله پوران‌پور- ضرر و زیان تولید کنندگان، لیمو ترش، ذرت دانه ای..  نمونه واضحی از عدم وجود برنامه‌ریزی در کشاورزی است که سال‌ها گریبان این بخش را فرا گرفته است.

در بررسی علل مشکلاتی که این حوزه‌ها با آن دست و پنجه نرم می‌کنند کارشناسان معتقدند مهم‌ترین عامل عدم اجرای الگوی کشت است که سال‌ها روی میز دولتی‌ها جا خوش کرده است، علاوه بر آن عدم وجود صنایع تبدیلی و تکمیلی کافی و نیز نبودن برنامه صادراتی همه باعث شده امروز محصولات کشاورزان که منابع زیادی برای آن هزینه شده در دست کشاورز بماند و آنها متضرر شوند.

چند روز پیش خبر به فروش نرفتن محصولات کشاورزی ذرت دانه ای و لیموترش باشت خبرساز شد البته این مسئله صرفاً مربوط به امسال نیست بلکه از دهه‌های گذشته یک سال محصول کشاورز آنقدر گران می‌شود که مصرف کننده ضرر می‌کند و سال دیگر تولید آنقدر زیاد می‌شود که خریداری برایش پیدا نمی‌شود.

در گزارش حاضر تلاش می‌کنیم تا علتی را که کشاورزان باشتی و عموماً کشاورزان استان کهگیلویه و بویراحمد با آن درگیر هستند و برای محصول‌شان خریداری وجود ندارد را بررسی کنیم.

*عدم اجرای کامل الگوی کشت

ابتدای دولت سیزدهم بود که بارقه امید در بخش کشاورزی زنده شد و آن اجرای طرح الگوی کشت بود جواد ساداتی نژاد وزیر سابق جهاد کشاورزی آن زمان اعلام کرد که طرح الگوی کشت در کل استان‌های کشور پس از ۵۰ سال آغاز شده است این خبر می‌توانست پایانی بر «سریال غمبار گوجه فرنگی و …» که یکسال قیمت بالا و سال دیگر قیمت پایین می‌شود، باشد اما چنین نشد.

البته همان زمان هم مسئولان رده میانی وزارت جهاد کشاورزی که به دنبال امتیازگیری از اجرای این طرح نبودند اعلام کردند که اجرای کامل این طرح نیاز به همکاری کامل سازمان‌ها و نهادها بویژه سازمان برنامه و بودجه و وزارت اقتصاد است و باید اعتبار این بخش تکمیل شود، سال گذشته اولین سال اجرایی این طرح بود اما ظاهرا پیشرفت کار تنها ۲۰ درصد بوده است.

طرح الگوی کشت قرار بود که به کشاورزان بگوید که چه محصولی را به چه میزان در کدام استان بکارند و این یعنی محصول به میزان نیاز تولید شود و تولید به سمت محصولات ضروری پیش برود. این مشکل چنان به بخش کشاورزی در سالهای متمادی آسیب وارد کرده که در علم اقتصاد کشاورزی قانون «منحنی تار عنکبوتی» وجود دارد که در کتابهای اقتصادی تدریس می‌شود، یعنی یکسال قیمت آنقدر پایین می‌شود که کشاورز ضرر می‌کند و سال دیگر قیمت آنقدر بیشتر می‌شود که مصرف کننده ضرر می‌کند

مدیرکل امور اقتصادی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی در این باره  گفت: الگوی کشت برای سال 1401-1402 تدوین شده ولی چون اعتبار اجرای طرح تخصیص نیافته این طرح به دلیل اینکه تامین اعتبار نشد به صورت کامل اجرایی نشد.

به گفته وی اینکه ادعا کنیم الگوی کشت تاکنون توانسته جهت‌ها را تغییر دهد باید اعلام کنیم که موفق نبودیم زیرا منابع مالی آن تامین نشده و این طرح به صورت کامل اجرایی نشده‌ است.

پیش از این سیدمجتبی خیام نکویی اعلام کرد، بالغ ‌بر ۴۰ هزار میلیارد تومان اعتبار در بودجه برای سال ۱۴۰۲ در بحث اصلاح الگوی کشت پیشنهاد شده است.

*صنایع تبدیلی کافی وجود ندارد

عامل بعدی در عدم توازن عرضه و تقاضا و افت شدید قیمت و متضرر شدن تولید کنندگان نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی کافی برای محصولات کشاورزی است  برخی مواقع تعداد صنایع تبدیلی و تکمیلی کافی است اما پراکنش آن در استان‌ها متوازن نیست و همین عاملی شده تا تولید به سمت کارخانه‌ها هدایت نشود و تجمع انباشته تولید در بازار شکل بگیرد.

صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی به صنایعی گفته می‌شود که پس از تولید  محصولات کشاورزی برای عرضه آنها به‌کار گرفته می‌شود در واقع هر صنعتی که درگیر این عرضه باشد جز صنایع تبدیلی به شمار می‌رود. سه حوزه فرآوری و تولید درجه بدی و بسته بندی ذخیره سازی و خدمات در این بستر قرار می‌گیرند.

*ضعف در برنامه‌های صادراتی

صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی، به صنایعی گفته می‌شود که پس از تولید محصولات کشاورزی برای عرضه آن‌ها به کار گرفته می‌شود در واقع، هر صنعتی که درگیر این عرضه باشد جزو صنایع تبدیلی به شمار می‌رود. سه حوزه فرآوری و تولید، درجه‌بندی و *ضعف سیاست‌های صادراتی

دلیل سوم وجود محصول مازاد و کاهش قیمت، ضعف سیاست‌های صادراتی برای محصولات کشاورزی است، امروز کشاورزان اگر تولید کافی انجام داده‌اند،گناهی نکرده اند در صورتی که سیاست‌های صادرات در کشور به نحوی باشد که تولید کنندگان محصولات خود را صادر کنند هم ارزآوری برای کشور خواهد داشت و هم حمایت از تولید کنندگان خواهد شد تا آنها چرخه تولید خود را برای سال‌های آتی هم ادامه دهند.

بنابراین در صورتی که وزارت جهاد کشاورزی می‌خواهد به «سریال تکراری گوجه فرنگی »…. پایان دهد باید طرح الگوی کشت، احداث صنایع تبدیلی و تکمیلی کافی و نیز برنامه‌های صادرات به دیگر کشورها را با قدرت بیشتری ادامه دهد وگرنه منابع کشور به هدر خواهد رفت و کشاورزان از تولید خود دلسرد می‌شوند. 

یکی از گوجه کاران باشتی  در گفت وگو با خبرنگار فارس گفت:‌ امکان صادرات گوجه فرنگی به کشور هند وجود دارد و باید وزارت جهاد کشاورزی مقدمات آن را فراهم کند.

حال سئوال این است آیا نمی توان این پیش بینی‌ها را از قبل انجام داد تا محصول کشاورز  اینقدر بی ارزش  نشود؟ اکنون گزارش هایی که از شهرستان وجود دارد که لیموترش را کیلویی ۸ هزار تومان و گوجه فرنگی را کیلویی ۵ هزار تومان از کشاورز می‌خرند که هزینه هایشان را هم در نمی‌آورد.

امروزه امنیت غذایی بیش از هر زمانی اهمیت پیدا کرده و کشورهای سلطه از آن به عنوان ابزار قدرت استفاده می‌کنند جنگ روسیه و اوکراین نشان داد که جهان دیگر تحمل کمترین تنش و یا جنگ دومی را ندارد، این جنگ جهان را آگاه ساخت که با تمام توان باید تولید داخلی را تقویت کنند و انبارهای خود را از محصولات غذایی پر کنند به طوری که امروز نیمی از گندم صادراتی جهان در انبارهای چین ذخیره شده است.

باغداران نگران معیشت خانواده هایشان هستند

یک باغدار باشتی  اشاره کرد: چنانچه نظارت محکم و موثری برای فروش لیموترش  در سایر شهرستان انجام می شد، قیمت لیموترش بهتر از وضعیت کنونی بود و باغداران نفسی کشیده و کمتر نگران معیشت خانواده هایشان در سال آینده می شدند.

علی گرامی افزود: به عبارتی مسولان شهرستانی لیموترش برای آنان اهمیت کمتری از محصول های کشاورزی دارد و همین سبب می شود چندان توجهی به کیفیت محصول لیموترش نداشته باشند که این هم در کاهش قیمت محصول موثر است.

 لیموترش در باغ و استان های همجوار تفاوت قیمتی چشمگیری دارد

این باغدار اشاره کرد: از طرفی هم اگر باغدار بخواهد لیموترش خود را با توجه به قیمت نامناسب آن خشک کرده و به عبارتی لیمو عمانی کند به خاطر واردات لیمو خشک در فصل برداشت صرفه اقتصادی برایش ندارد.

سیاست واردت لیمو عمانی در فصل برداشت لیموترش به ضرر باغداران است

گرامی تاکید کرد: نمی دانیم چه سیاستی وجود دارد که در زمان برداشت لیموترش مجوز واردات لیموی عمانی داده می شود و اکنون هر کیلو لیمو عمانی را به قیمت ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار ریال از باغدار خریداری می کنند که اگر مجوز واردات داده نشود نیمی باغداران نیمی از محصول خود را خشک کرده و لیموترش کمتری وارد بازار می شود.

شرکت تعاونی روستایی شهرستان باشت درخواب زمستانی ؟مسولی در شهرستان هم نیست از او سوال کنند

اقدام تعاون روستایی استان کهگیلویه و بویراحمد برای خرید لیموترش التیام بخش درد باغداران نشد

 یکی از  باغدار لیموترش روستای گروس به خبرنگار ما گفت: متاسفانه با وجود واسطه ها هر کاری که انجام دادیم و حتی با وارد کردن تعاون روستایی استان به عرصه خرید لیموترش هر کیلوگرم از باغداران به قیمت ۱۲۰ تا ۷۰ هزار ریال خریداری می شود که در برخی روزها از این هم پایین تر خریداری می کنند و هم اکنون که با همدیگر صحبت می کنیم قیمت هر کیلو لیموترش پایین است

وقتی که از یکی از باغ داران لیموترش روستای پشت کوه پرسیدم چرا محصول خود را برای فروش به شهر نمی برید گفت: این کار هیچ صرفه اقتصادی ندارد و ضمن اینکه یا بایستی پولی که از مغازه داران را دریافت نکرده ام به صورت نقد برای سوخت خودرو یا کرایه حمل بپردازم.

همانجا که بودم شنیدم در آخر هفته گذشته دلالان حاضر نشدند محصول مرغوب و درشت برداشت شده به روش دست چین یکی از باغداران را حتی به قیمت ۹۰ هزار ریال خریداری کنند و آن باغدار نیز محصول خود را نفروخت.

صحبت از خرید تضمینی لیموترش را در یکی ۲ هفته گذشته در رسانه ها دیده و در خصوص آن با  باغداران  صحبت کرده بودم و می دانستم رئیس سابق شورای شهرستان باشت   اکنون به عنوان یکی از باغداران روستای چاه تلخ  شهرستان باشت است تماس گرفته و در خصوص قیمت این محصول در روستای چاه تلخ صحبت کردم.

جهانبخش خیزات هم در پاسخ گفت: افرادی در این روستا هستند که هر کیلو لیموترش را به قیمت ۱۲۰ هزار ریال خریداری می کنند که نام یکی از آن ها فلانی است و تفاوتی هم بین محصولی که به روش  دست چین یا مَرشاف برداشت شده وجود ندارد.

با وجود آنکه می دانستم این سخن در عرصه عمل و میدان خرید و فروش لیمو اجرا نمی شود همراه باغداری شده و به محل کارگاه شخصی که توسط خیرات معرفی شده بود رفتم و دیدم قیمت لیموترش  دست چین از آنچه خیزات گفته بود پایین تر بود و قیمت لیموترشی مَر شاف از آن هم پایین تر بود.

اگر لیموترش برداشت شده به روش دست چین ۷۵ یا ۸۰ هزار ریال قیمت داشت قیمت لیموترشی که مَر شاف شده بود از آن هم پایین تر بود.

در روزهای آخر هفته گذشته هم خریداران حاضر نشده اند لیموترشی که با دست چیده شده را به قیمت ۹۰ هزار ریال خریداری کنند و واضح است لیموترشی که به روش دیگر برداشت شده را حتی از این هم پایین تر خریداری می کنند.

برخی باغداران در این شرایط حاضر شده اند محصول شان پای درخت بر زمین بریزد و برداشت نکنند، چرا که هزینه برق و آبی که برای بدست آوردن محصول مصرف می شود بسیار بالاتر از این قیمت ها است.

بعد از ظهر چهارشنبه هفته گذشته هم با دوستی که چند سالی است به اهواز رفته گفت و گویی داشتم که صبحت قیمت لیموترش هم به میان کشیده شد و گفت لیموترشی که در باشت به قیمت ۹۰ هزار ریال هم از باغدار نمی خرند را بایستی در اهواز با ۲۵۰ هزار ریال بخریم و راهکار حل مساله باغداران این شهرستان ایجاد تعاونی تأمین نیاز باغداران شهرستان باشت است که همه باغداران شهرستان باشتی در آن عضو باشند.

تنها دلالان و مافیای لیموترش منفعت می برند

رییس سابق شورای روستای شوش علیا شهرستان باشت یکی از باغداران هم به خبرنگار فارس گفت: قیمت ۹ تا ۱۲ هزار تومان بدون شک به ضرر باغدار لیموترش در شهرستان باشت است و هزینه های انجام شده در یک سال گذشته را جبران نمی کند و چیزی برای باغدار باقی نمی ماند که بخواهد به فعالیت خود در سال آینده ادامه بدهد.

جان محمد خالویی معتقد است: فروش نسیه هم به ضرر باغدار است چرا که همه هزینه های حمل و نقل و بارگیری و تخلیه لیموترش بر وسایل نقلیه را باغدار باید متحمل شود و از طرفی خریداران قیمت محصول را ۲ ماه بعد پرداخت می کند که با توجه به تورم افسار گسیخته در شهرستان ارزش پول ۱۰ تا ۲۰ هزار ریال کاهش می یابد.

وی به خبرنگار فارس گفت: بنابراین اگر باغ دار محصول خود را به قیمت ۸۰ هزار ریال داده و وجه را نقد دریافت کند مانند این است که به قیمت ۹۰ هزار ریال به مغازه داران داده و وجه آن را ۲ ماه دیگر دریافت کرده و هزینه کارگر برای حمل و نقل و کرایه خودرو و بارگیری و تخلیه پرداخت نکرده است.

این باغدار و روستای شوش علیا افزود: لیموترش دارای مافیایی در کشور است که قیمت را تعیین می کند و کسی که کاری به فعالان مافیایی ندارد و قدرت بازار این محصول را بدست دارد و از نظر مالی هم دست شان باز است.

قیمت کنونی لیموترش جبران کننده هزینه های باغدار نیست

 علی گرامی اشاره کرد: هم به عنوان یک باغدار و هم به عنوان  سرهنگ بازنشسته و رییس عتبات عالیات شهرستان  و کسی که در کارگروه باغداران باشت شرکت کرده می گویم حداقل قیمت لیموترش بایستی بین ۲۵۰ تا ۲۸۰ هزار ریال باشد تا تولید محصول و فعالیت در این عرصه صرفه اقتصادی داشته باشد و منجر به ورشکستگی باغداران این شهرستان نشود.

وی افزود: چنانچه قیمت ۱۲۰ هزار ریال باشد شاید بتواند اندکی از هزینه های سال گذشته باغدار برای تولید محصول را جبران کند اما مبلغی برای تولید محصول در سال کشاورزی پیش رو و تامین معیشتش باقی نمی ماند، در نتیجه شکستن درختان لیموترش و تبدیل آن به چوب و زغال برای امرار معاش خانواده باغداران، باغ های لیموترش این شهرستان را تهدید می کند.

دستِ پایینِ کشاورزان باشتی برای برداشت لیموترش

روزهای آخر فصل برداشت لیموترش، آن هم در گرمای طاقت فرسای باشت را در حالی طی می کنیم که قیمت پایین این محصول نُقل محافل است؛ برای انعکاس مشکلات کشاورزان سعی کردیم از نزدیک شاهد چگونگی برداشت و خرید و فروش این محصول باشیم اما ظاهرا دیگر توانی برای باغ داران باقی نمانده است.

صاحبان باغ های لیموترش و کارگران بعد از نماز صبح برای برداشت محصول عازم باغ ها می شوند و هنوز که آفتاب نزده فعالیت شان را آغاز کنند، هوا تا زمانی که کار را آغاز نکرده اند و طلوع فرا نرسیده خوب است، درحالی در همه جای کشور انتظار دارند صبح ها خنک باشد اینجا گرمای خاص خود را دارد البته برخی روزها هم خنک است.

باغداران و کارگران برداشت محصول لیموترش که سال هاست در این شرایط کار و زندگی کرده اند از همان زمان که در باغ ها حاضر می شوند، می فهمند روز گرم یا اینکه روز گرم تری در پیش روست.

با اولین تلألو خورشید گرما هم رخ می نمایاند و به تدریج بر بدن ها مستولی می شود، گرمایی سخت که اصطلاحی خاصی برای آن دارند و آن این است که «از گرما می ترکی»، یعنی هوا بی اندازه گرم است، آنان در خصوص درجه گرمای هوا هم دمای اعلامی هواشناسی را باور ندارند.

کار کردن در این گرما هر لحطه سخت و سخت تر از سخت می شود به گونه ای که حتی سایه های خوش درختان لیموترش و آب خنک هم برای مقابله با این گرما و تنها چاره شان دعا کردن برای وزیدن باد خنک است که به طور معمول کمتر می وزد و اغلب روزهای برداشت لیموترش کمتر بادی در باغ ها می وزد.

برداشت لیموترش هم با برداشت سایر محصولات باغی تفاوت های عمیقی دارد، این درخت پر از خارهای ریز و درشت است و شاخه های در هم تنیده ای که روی همدیگر سوار شده اند و حتی دستکش های ضخیمی که به طور معموی برای برداشت این محصول تهیه می شوند پس از سه تا چهار روز کارایی شان را از دست می دهند و بایستی دستکش های تازه ای تهیه کنند.

شاید خالی از لطف نباشد که بگویم درخت لیموترش به حدی خار دارد که دستکش در عین برداشت محصول نازک و نازک تر شده و در نهایت سر انگشتان آن پاره می شود و کارگری که مشغول کار است بایستی آن را تعویض کرده و یا اینکه بدون دستکش به کار خود ادامه دهد و قیمت هر جفت دستکش هم ۹۰۰ هزار ریال است.

بدون دستکش بودن در هنگام دست چین لیموترش به هیچ عنوان توصیه نمی شود اما گاهی در باغ های لیموترش از سر اجبار چنین اتفاق هایی رخ می دهد و دست و بازوهای فردی که برداشت می کند پر از زخم می شود.

روش دیگر برداشت لیموترش تکان دادن شاخ و برگ درخت با استفاده از چوب های بلندی است که به آن ها «مَر» می گویند و برداشت با این چوب ها را «مَرشاف» می خوانند، در این روش یک سر چوب محکم و بلندی که یکی نیم تا ۲ متر و در برخی موارد بیشتر طول دارد را در لای شاخ و برگ درخت قرار داده و آن را به شدت تکان می دهند تا محصول بر زمین  بریزد.

گروهی دیگر که اغلب زنان هستند محصول ریخته شده را از پای درخت جمع می کنند و برای این منظور هم فردی به عنوان «شاک زن» شاخه های خوابیده بر زمین را با استفاده از یک یا ۲ چوبی که برای این منظور تهیه کرده بلند می کند تا افراد بتوانند کار خود را انجام دهند.

برداشت محصول لیموترش به غیر از مساله گرمای شدید هوا مخاطره های دیگری همچون احتمال گزش حشرات و زنبوها تا نیش عقرب و مارهای خطرناک را هم دارد، کارگرانی بوده اند که در سال های گذشته در پی نیش زنبور به بیمارستان منتقل شدند  احتمال دیدن مار بسیار سمی و خطرناک کُک در عین برداشت و گزیده شدن توسط آن هم وجود دارد.

این نوع مار که گاهی بر روی زمین و گاهی بر شاخه درخت قرار می گیرد به خاطر رنگش گاهی با شاخه درخت لیموترش اشتباه گرفته می شود و گاهی هم دیده نمی شود و حتی گاهی کارگران و کسانی که برای خوراک دام علف از باغ های لیموترش می چینند بدون آنکه بدانند بدن این مار را ۲ تکه کرده و پس از دیدن آن دچار وحشت شده اند.

مشکلات برداشت محصول از باغ های لیموترش حتی پس از برداشت هم ادامه می یابد و صاحب باغ ها بایستی با دلالان بر سر قیمت چانه بزنند، قیمت ثابتی هم در  در شهرستان باشت که تعاون روستایی هم غیره فعال است خرید تضمینی محصول ندارد نیست.

یکی هر کیلو لیموترش را هشت هزار ریال، دیگری هشتاد و پنج هزار ریال، آن یکی هفتاد و پنج هزار ریال می خرد آن هم محصول درشت دست چین، اگر مَر شاف باشد قیمت بین ۱۰ تا ۱۵ هزار ریال هم پایین تر است و گاهی پول نقد می پردازند و گاهی هم باغ دار را به آینده حواله می دهند.

برای باغدار هم به صرفه نیست که هزینه حمل بپردازد و محصولی را به روستای شهرستان برده و به قیمت ۹۰ هزار ریال را بفروشد چرا که درآمد حاصل از این اختلاف قیمت را بایستی به عنوان هزینه مسیر به راننده و یا مالک خودرو وانت بپردازد یا اینکه به عنوان هزینه سوخت مصرف کند.

پایان پیام/