آزادی قاتل روزنامه نگارِ ارمنی در ترکیه و حواشی سیاسی آن

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، آزادی “اُگون ساماست” قاتل مشهور ترکیه از زندان، خبری بود که در رسانه های این کشور مانند یک بمب منفجر شد و سر و صدا به راه انداخت.

او همان فردی است که در سال 2007 میلادی، در روز روشن و در کمال خونسردی، به سوی هرانت دینک روزنامه نگار ارمنی شلیک کرد و او را در ساختمان روزنامه اش به قتل رساند.

این ترور سیاسی و جنجالی، در همان زمان بازتاب گسترده ای در رسانه های جهان پیدا کرد و تحلیلگران را به سوی اهمیت چالش های تاریخی بین ملی گرایان ترک و اقلیت ارمنی ساکن ترکیه سوق داد.

قاتل آشکارا گفته بود که هرانت دینک در مقالات خود به زبان های ترکی، ارمنی و انگلیسی، همچنان دولت عثمانی را به عنوان قاتل و عامل نسل کشی ارامنه در سال 1915 میلادی می داند و بر اساس نص آشکار قانون اساسی ترکیه، به خاطر  تحقیر و توهین جمهوری ترکیه محکوم است.

حزب حرکت ملی به رهبری دولت باغچلی که به عنوان مهمترین شریک اردوغان در ائتلاف جمهور شناخته می شود، بارها به شکل تلویحی، اعلام کرده که هرانت دینک به ترک ها توهین کرده و لازم بود او را ادب کنند.

دیروز هم، یکی از احزاب سیاسی ترکیه به پارلمان پیشنهاد داد که یک بار دیگر، پرونده قتل دینک مورد بررسی و تفحص قرار بگیرد، اما نمایندگان حزب عدالت و توسعه و حزب حرکت ملی، به این پیشنهاد رای منفی دادند و پرونده قتل، عملاً به آرشیو تاریخ پیوست.

جوان 17 ساله ای که هرانت دینک را به قتل رساند، پس از انتقال به بازداشتگاه پلیس، با استقبال رئیس پاسگاه و جمعی از افسران پلیس روبرو شد و در داخل پاسگاه، پرچم ترکیه به دست او دادند و با او عکس یادگاری گرفتند.

حالا که 16 سال از آن روز گذشته، قوه قضائیه ترکیه، خیلی آرام و بدون سر و صدا، او را آزاد کرده و رسماً اعلام کرده که او در زمان قتل فقط 17 سال داشته و به همین دلیل، قرار نیست مانند محکومین عادی پرونده های قتل، با جزای حبس ابد روبرو شود.

طاها آک یول، محقق تاریخ معاصر و تحلیلگر نامدار ترکیه، در ستون تحلیلی خود در روزنامه قرار، به بررسی این موضوع پرداخته است.

او به سخنان تکان دهنده “راکل دینک” اشاره کرده و نشان می دهد که مهمترین تحلیل سیاسی و حقوقی در مورد پس زمینه سیاسی – اجتماعی قتل هرانت دینک روزنامه نگار ارمنی، همان تحلیلی است که از سوی همسرش ارائه شده و روند پرورش آدمکش های حرفه ای سخن می گوید.

قاتلِ هرانت و پدیده ای به نام تاریکی

در 19 ژانویه 2007، یک قتل مسلحانه فجیع ترکیه را تکان داد و بازتاب وسیعی در سراسر جهان پیدا کرد. خبر این بود: قتل هرانت دینک در روز روشن و بر اساس یک حرکت هدفمند و برنامه ریزی شده…او در استانبول، حوالی ساعت 15:00 در مقابل ساختمان روزنامه آگوس که سردبیر آن بود در خیابان شیشلی، بر اثر شلیک گلوله توسط اوگون ساماست 17 ساله کشته شد.

وقتی که جسد بر زمین افتاد، روی او چند روزنامه انداختند و منتظر ماندند پلیس بیاید. عکسی که هرگز فراموش نکرده ام، سوراخی است که در کف کفش هرانت نمایان بود. او دمر روی صورت بی جان افتاده بود و سوراخ کفشش، هزار حرف داشت.  من از شرم و خشم، سرخ شدم. اما خوشبختانه همه احزاب و ملت ما نسبت به قتل به شدت واکنش نشان دادند و همین مایه تسلی خاطر من بود.

چالش ماده 310

ماده 310 «قانون جزای ترک» می گوید: «هر کس علناً به ملت ترک، دولت جمهوری ترکیه، مجلس بزرگ ملی ترکیه، دولت جمهوری ترکیه و دستگاه های قضایی کشور توهین کند به حبس از 6 ماه تا 2 سال محکوم می شود.»

پس از قتل دینک، بارها اعلام شد که او از متهمین این ماده بوده است! او به موجب این ماده محکوم شد و حکم او به تعویق افتاد. اما در گزارش کارشناسی آمده بود، آنچه هرانت نوشته در محدوده چنین جرمی نیست و قاضی نتوانسته او را محکوم اعلام کند. خود من هم، وقتی کل مقاله را خواندم و هدف او را دیدم، به این نتیجه رسیدم که اظهارات او، واقعاً نه جرم است و نه توهین. من هنوز هم بر این عقیده هستم.

همه ما می دانیم که هرانت دینک به جای عبارت مرسوم «فاجعه تبعید ارامنه» در سمپوزیوم های بین المللی از عبارت «نسل کشی ارامنه» استفاده می کرد. البته او درد فاجعه 1915 را احساس می کرد و به جای خصومت متقابل، به دنبال «درک متقابل» بود.

روزنامه آگوس که وی با هدف توسعه ارتباطات در این راستا تأسیس کرد، اولین روزنامه به زبان های ترکی و ارمنی است.

دردهای به جا مانده از تاریخ

دینک با این قضیه و طرح مداوم عبارت نسل کشی، به شهرت رسید. اما واقعیت این است که برخی محافل او را به عنوان فردی می شناختند که به ترکیه توهین می کند.

در جریان شکل گیری دولت-ملت ها، جدایی جوامعی که قرن ها با ادعای زبان و استقلال ملی در کنار هم زندگی می کردند، تقریباً در همه جا با دردسر فراوان همراه بوده است.

خاطرات تلخ تاریخ، تعصبات متقابل را در اذهان حک کرده است. من برای درک مشکلات تاریخی مربوط به ترک ها و ارامنه، خواندن کتاب “دیاربکیرلی” علی امیری افندی با عنوان «ولایت شرقی عثمانی» را به همه توصیه می کنم، در مورد اینکه چگونه ترک ها و ارمنی ها در روابط دوستانه و همسایگی روزگار را به سر بردند، اما با شکل گیری «کمیته ها»، تعهد و همزیستی بین همسایگان به خصومت های شدید تبدیل شد.

امروز باید با ذهن و قلبمان سخنان راکل دینک همسر محبوب هرانت در مراسم تشییع جنازه را دوباره مرور کنیم. او با یک اشاره کنایی به سن و سال قاتل شوهرش گفت: «مهم نیست قاتل چند ساله باشد. 17 ساله باشد یا 27 ساله. مهم این است که آن قاتل، زمانی یک نوزاد معصوم بوده است. به این فکر کنیم، چه ذهنیت و سیاستی وجود دارد که در یک روند کوتاه 17 ساله، از یک نوزاد، یک قاتل می سازد. تا زمانی که این محافل تاریک و سیاه که سلاح دست یک جوان متعصب می دهند، به فعالیت خود ادامه دهند، هیچ کاری نمی توان کرد. پس بدانید که یک آدمکش 17 ساله مهم نیست. آن دهلیزهای تاریک و سیاهی اهمیت دارند که این افراد را پرورش داده و به آنها دستور قتل می دهند».

به عنوان یک مورخ و محقق، در مورد فجایع 1915 میلادی کتابی نوشتم و نام کتابم را «درد مشترک» گذاشتم. هم قبل از فاجعه و هم پس از آن، ما دردهای مشترک بزرگی را تجربه کردیم. اتفاقات فاجعه ‌باری روی داد که خاطرات تلخی را برای ما به یادگار گذاشت. اما اینها باید در تاریخ بمانند و دیگر جایی برای کینه توزی باقی نماند.

دانشمند علوم سیاسی سیمور مارتین لیپست مفهومی دارد به نام «اقتدارگرایی طبقات پایین». این همان مفهومی است که او در کتاب مشهور خود به نام «انسان سیاسی» بدان اشاره کرده و توضیح می‌ دهد که تعصبات مذهبی، نژادی یا طبقاتی که قدمت صدها ساله دارد، به شدت در بخش‌هایی از راست یا چپ، با تحصیلات پایین و روابط اجتماعی و ارتباطات ضعیف خارج از دایره خودشان ادامه دارد.

این همان رفتار کینه توزانه ای است که ما آن را «افراط گرایی سیاسی» می نامیم. اما متاسفانه، مساله فقط خشم فروخورده و تعصب نیست و اقدامات مسلحانه نیز می تواند رخ دهد، سازمان یافته یا سازماندهی نشده. از منظر فرهنگی – اجتماعی، من اُگون سامست قاتل هرانت دینک و محرک هایش را نمونه‌ هایی از «تاریکی» می‌دانم که «از نوزاد، قاتل می‌آفریند».

در مورد وضعیت حقوقی پرونده باید بگویم، دو طراح و مشوق قتل یعنی یاسین خیال به حبس ابد تشدید شده و 16 سال زندان و اورهان تونجل در مجموع به 96 سال زندان محکوم شدند. اما اُگون ساماست به عنوان عامل و شلیک کننده، به اتهام «قتل عمد» به حبس ابد سنگین محکوم شد و نهایتاً به دلیل سن پایین، حکم او به 21 سال و 6 ماه زندان کاهش یافت.

البته قاضی آزاد است تا با لحاظ کردن رفتارهای او در زندان، به او آزادی مشروط و تحت نظارت بدهد که همین حالا هم چنین اتفاقی افتاده است. بخواهیم یا نه، هضم کنیم یا نه، قانون همین است و تخلفی در اجرای قانون روی نداده است. من با احترام از هرانت دینک یاد می کنم و در درد خانم راکل، دخترانش و همه دوستانش شریک هستم و با تمام وجود امیدوارم که «تاریکی» به طور کامل پایان یابد.

انتهای پیام/