آیا تشکیلات خودگردان می‌تواند جای حماس را در غزه بگیرد؟

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم، جو بایدن به تازگی در یادداشتی که در روزنامه واشنگتن‌پست منتشر کرده خواستار اتحاد مجدد نوارغزه و کرانه باختری زیر نظر تشکیلات خودگردان فلسطینی شد. جوزف بورل مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا نیز روز گذشته در نشست «گفت‌وگوی امنیتی» در منامه پایتخت بحرین گفت: «حماس دیگر نمی‌تواند غزه را کنترل کند… من فقط یک گزینه دارم و آن هم تشکیلات خودگردان است که می‌تواند این کار را کند!»

تشکیلات خودگردان فلسطین نهادی است که بعد از توافق اسلو در سال 1994 تشکیل شد تا مذاکرات میان فلسطین و اسرائیل را برای دستیابی به ایده دوکشوری نهایی کند؛ بعد از خروج اسرائیل از نوار غزه در سال 2005 و در دست گرفتن این باریکه از سوی حماس در سال 2007، تشکیلات خودگردان محدود به کرانه باختری رود اردن شد و مسئولیت اداره روستاها و اردوگاه‌های فلسطینی آنجا را برعهده دارد. تشکیلات خودگردان برای  یک دوره پنج ساله تأسیس شده بود و باتوجه به منقضی شدن این توافق در 1999، وضعیت نهایی تشکیلات خودگردان همچنان مشخص نیست.

اگرچه نتانیاهو گفته است که تشکیلات خودگردان فلسطین در مرحله پساجنگ، اداره نوار غزه را برعهده نخواهد گرفت اما بر فرض که رژیم صهیونیستی بتواند سلطه خود را بر غزه تحکیم ببخشد و با نابودی زیرساخت‌های حماس و تضعیف آن، بخواهد اداره آنجا را هم به تشکیلات خودگردان و محمود عباس واگذار کند، آیا چنین امری شدنی است؟

برای پاسخ به این سوال باید نگاهی به وضعیت تشکیلات خودگردان در سالهای اخیر انداخت؛ سه دهه پس از تأسیس تشکیلات خودگردان و به بن بست رسیدن مذاکرات ناموفق اسلو و ابتکارات سیاسی، روند سیاسی اسرائیل و فلسطین به بن‌بست رسیده است؛ این بن‌بست موجب شده تا شکاف میان سازمان آزادیبخش فلسطین و جنبش‌هایی همچون حماس و جهاد اسلامی، افزایش پیدا کند؛ تشکیلات خودگردان که مسئول مدیریت زندگی روزمره فلسطینی‌ها در کرانه باختری است، روز به روز در حال از دست دادن قدرت و مشروعیت خود است، در حالی‌که اندیشه تعیین سرنوشت فلسطینیان از سوی خود مردم فلسطین و جهاد در حال رشد بوده است.

افزایش عملیات‌های کرانه باختری علیه صهیونیست‌ها و افزایش توان گروه‌های مقاومت در غزه، نشان‌دهنده حضور جوانانی بود که اعتقاد به محمود عباس را از دست داده و ضمن نفی نظم موجود، به‌دنبال تغییر از راه مقاومت مسلحانه در چارچوب سازمان‌های محلی هستند؛ این گروه‌های محلی لزوماً ارتباطی با سازمان‌های بزرگ و شناخته شده ندارند ولی از پشتوانه معنوی و حمایت آنها برخوردارند؛ حتی طبق نظر سنجی مرکز فلسطینی تحقیقات سیاسی، 70 درصد مردم فلسطین با راه‌حل دو دولت مخالفند و 71 درصد هم اعتقادی به اجرایی شدن آن ندارند.

در کنار اینها، تضعیف تشکیلات خودگردان در این سالها و البته تحقیر آن از سوی رژیم صهیونیستی، نشان داده که توانایی محدودی برای جلوگیری از افزایش تنش‌ها دارد اما برفرض آنکه تشکیلات بخواهد بر غزه نیز حکومت کند، آیا با این سستی و ضعف قادر به این کار خواهد بود و یا اسرائیل برنامه‌ای برای تقویت آن خواهد داشت؟

برخی رده‌های امنیتی و سیاسی در اسرائیل، معتقدند که نیازمند یک تشکیلات خودگردان قوی و کارآمد هستند که بتوانند به طور موثری حکومت کرده و نیازهای مردم محلی را برآورده کند و همکاری امنیتی را افزایش داده و راه‌حل سیاسی را پیگیری کند؛ روزنامه اسرائیلی «یدیعوت آحارانوت» چندی قبل نوشته بود که «یوآو گالانت»، وزیر جنگ رژیم اسرائیل در جلسه کابینه پیشنهادهایی برای اعطای تسهیلات به تشکیلات خودگردان فلسطین ارائه داده بود، که برخی از تسهیلات مذکور عبارتند از ایجاد منطقه صنعتی جدید، کسر مالیات، بازگرداندن مجوزهای VIP به رهبران ارشد تشکیلات خودگردان، تمدید ساعت کاری در گذرگاه النبی.

اما در مقابل، آنچه در این سالها مشاهده شده، دولت دست‌راستی نتانیاهو به دنبال تعمیق سلطه اسرائیل در مناطق کرانه باختری و تغییر وضعیت بیت‌المقدس است؛ گسترش شهرک‌های یهودی‌نشین و محدودتر شدن کرانه باختری، روند توافقات سیاسی را با چالش بیشتری روبه‌رو می‌کند که همین مسئله خود به‌خود تضعیف تشکیلات خودگردان را به‌دنبال دارد. 

از سوی دیگر، علت به نتیجه نرسیدن تقویت تشکیلات خودگردان تفاوت نگاه مقامات اسرائیلی و فلسطینی به این مقوله است؛ صهیونیست‌ها بر حوزه کارکردی تشکیلات و پایبندی آن به فرایند سیاسی براساس مذاکرات مستقیم و همکاری امنیتی با این رژیم تأکید دارند اما رهبران فلسطینی خواهان افزایش کنترل سیاسی و مدنی خود در عین حفظ ساختار موجود و تأثیرگذاری در صحنه بین‌المللی هستند که این دو نگاه تاحدود زیادی با هم تضاد دارد. 

حماس هم در این سالها، فارغ از غوغای چانه‌زنی‌های تشکیلات خودگردان و اسرائیل، روز به روز درحال تقویت قابلیت‌های نظامی خود، تحکیم نفوذ بر کرانه باختری و استفاده از اتفاقات مسجدالاقصی برای تهییج جوانان فلسطینی در جهت تشدید مقاومت و عملیات در اراضی اشغالی بود. 

بعد از عملیات طوفان‌الاقصی و شکست سنگین رژیم صهیونیستی، ارتش اشغالگر تصمیم به ورود زمینی به غزه برای نابود کردن زیرساخت‌های حماس کرد و علی‌رغم برجا گذاشتن خرابی‌های بسیار زیاد و آواره شده بیش از یک و نیم میلیون نفر و شهادت 12 هزار نفر، تاکنون توفیقی در نابود کردن زیرساخت‌های حماس نداشته اما بر فرض که بتواند ضربه کاری به زیرساخت‌های حماس وارد کند و گروه‌های مقاومت سلطه خود را بر غزه از دست بدهد، آیا تشکیلات خودگردان توان تسلط بر غزه را دارد و آیا این امر تقویت بازدارندگی اسرائیل در منطقه منجر خوهد شد؟

اولاً، وضعیت فعلی تشکیلات خودگردان به قدری متزلزل و مشکل ساز است که امکان اصلاح آن در شرایط فعلی مورد تردید است؛ ثانیاً، در شرایط سیاسی موجود و درگیری‌های داخلی در اسرائیل، بعید است رژیم صهیونیستی در مورد لزوم تقویت تشکیلات خودگردان به توافقی داخلی دست یابد یا حداقل از تلاش برای تضعیف آن دست بردارد، بنابراین نمی‌توان انتظار اتخاذ تصمیم مشخص را در این زمینه داشت.

از طرفی سوالات جدی در میان است؛ اینکه چگونه می‌توان با استفاده از زور کنترل کامل تشکیلات خودگردان بر نوار غزه را احیاء کرد؟  و با فرض اینکه تلاش‌ها برای تقویت تشکیلات خودگردان به نتیجه برسد، مردمی که این گروه را همدست اسرائیل می‌دانند آیا علیه آن دست به اقدام نخواهند زد؟

البته همه اینها در شرایطی است که اسرائیل موفق به تحقق اهدافش که  نابودی حماس است بشود که بعد از گذشت چهل و پنج روز از طوفان‌الاقصی و سه هفته از عملیات زمینی در خاک غزه، تاکنون به این هدف دست نیافته و وضعیت گروگان‌ها کماکان نامشخص است و شهرهای فلسطین اشغالی شاهد تظاهرات هرروزه  خانواده‌های گروگان‌هاست. همچنین نباید دور از ذهن داشت که اسرائیل هم‌اکنون در چند جبهه درگیر است و بازدارندگی این رژیم زیر ضربه است؛ حزب‌الله در مرزهای شمال درحال جنگ است، گروه‌های مقاومت در سوریه و عراق پایگاه‌های آمریکا را هدف قرار داده‌اند، مناطق مختلف کرانه باختری هرروز شاهد درگیری جوانان با سربازان صهیونیست است، انصارالله یمن هم با اخطار به کشتی‌های اسرائیلی و توقیف یک کشتی و پرتاب موشک به جنوب اراضی اشغالی با اسرائیل وارد جنگ شده است و شرایطی که این رژیم در آن قرار گرفته شاید در طول 75 سال تشکیل آن بی‌سابقه بوده تا جایی که  به گفته مقامات رژیم صهیونیستی همین امروز برای فردای خود در غزه دورنمایی ندارند.

انتهای پیام/