موانع توافق صلح جمهوری آذربایجان و ارمنستان چیست؟-بخش پایانی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، در بخش اول گزارش به بررسی موانع توافق صلح جمهوری آذربایجان و ارمنستان پرداختیم و اعلام کردیم که مبارزه ژئوپلیتیکی برای قفقاز جنوبی افزایش یافته و هرقدر هم که جمهوری آذربایجان تلاش می‌کند، میان قدرت‌های واسطه‌ میانجیگری کند و تنش ژئوپلیتیکی پیرامون این روند را کاهش دهد، اما خروج دولت ارمنستان از اتحادهای سنتی، اقداماتی علیه روسیه و حمایت غرب از ارمنستان مشکلات بزرگی را برای روند صلح ایجاد کرده است.

آرمان گریگوریان، مفسر سیاسی و استاد دانشگاه لیهای آمریکا می‌گوید: موضوعات اساسی وجود دارد که طرفین در مورد آن‌ها اختلاف نظر دارند و رسیدن به توافق بر سر آن‌ها زمان می‌برد. دو مانع اصلی وجود دارد. یکی بحث ارتباطات آذربایجان و نخجوان است، مشخصاً وضعیت آن چگونه خواهد بود، چه کسی آن را کنترل می‌کند، چه کسی آن را تضمین می‌کند. من معتقدم که قرارداد به تعویق افتاده است، زیرا ابهام در مورد اینکه چه کسی ضامن قرارداد خواهد بود وجود دارد.

تورال حمید، مفسر سیاسی مرکز توپچوباشوف معتقد است: اگرچه بیانیه مشترک آذربایجان و ارمنستان از تنش‌ها کاسته است، اما بعید به نظر می‌رسد که توافقی قبل از پایان سال امضا شود. آذربایجان امضای این قرارداد را بدون توافق رسمی در خصوص غرامت 30 ساله اشغال، انتقال رسمی جنایتکاران جنگی به باکو و همچنین کریدور حمل‌ونقل زنگزور قابل‌قبول نمی‌داند. اگر همه این‌ها اتفاق بیفتد، آذربایجان می‌تواند با صلح موافقت کند. اگر ارمنستان با این موضوع موافقت نکند، می‌توان بدون توافق به وضعیت موجود ادامه داد.

اوننیک جیمز کریکوریان، روزنامه‌نگار بریتانیایی معتقد است: یکی از موضوعات مشکل‌ساز در مذاکرات توافقنامه صلح، موضوع حقوق و امنیت ارمنی‌هایی است که قره‌باغ را ترک کرده‌اند. اگر به خاطر داشته باشید، اعلامیه گرانادا به بازگشت داوطلبانه آن‌ها و همچنین نوعی مکانیسم بین‌المللی برای اطمینان و نظارت بر بازگشت آن‌ها اشاره داشت. لازم به ذکر است که این بیانیه از سوی آذربایجان که در نشست سران ارمنستان، فرانسه، آلمان و شورای اروپا حضور نداشت، امضا نشده است. در پاسخ به این موضوع، باکو همچنین از بازگشت داوطلبانه آذربایجانی‌هایی که 35 سال پیش ارمنستان را ترک کردند، صحبت می‌کند. این موضوع متقابل قطعاً جدید نیست. در بحث حمل‌ونقل هم همین اتفاق افتاد.

الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان در سخنانی در مجمعی که توسط دانشگاه ADA برگزار شد، گفت: اگر ارمنی‌های ساکن آذربایجان به‌عنوان اقلیت ملی در پیش‌نویس توافق‌نامه ذکر شوند، پیشنهاد می‌شود که حقوق آذربایجانی‌های اخراج شده از ارمنستان داده شود و به ارمنستان بازگردند و در آنجا زندگی کنند. همچنین این مسئله باید در توافقنامه منعکس شود. حقوق و امنیت آن‌ها باید مانند حقوق و امنیت ارامنه در قره‌باغ محافظت شود. به این ترتیب پس از عملیات ضد تروریستی در 19 سپتامبر به نظر می‌رسد این مانع نیز برطرف شده است، یا در معاهده صلح به هر دو اقلیت ملی اشاره می‌کنیم یا اصلاً به موضوع اشاره نمی‌شود.

رئیس شورای اروپا، شارل میشل، در مورد این مسئله می‌گوید: حقوق و امنیت ارامنه قره‌باغ باید در چارچوب قانون اساسی آذربایجان تأمین شود. ما معتقدیم که ارمنیان قومی باید حق بازگشت یا حداقل بازدید از آن قسمت از آذربایجان را داشته باشند و امنیت و حقوق آن‌ها تأمین شود. استانداردهای بین‌المللی در رابطه با حمایت از اقلیت‌ها وجود دارد که باید طبق قانون اساسی آذربایجان رعایت شود و حقوق اقلیت‌ها در چارچوب آن‌ها تأمین شود.

عدم امضای توافقنامه صلح خطرات را افزایش می‌دهد

به گفته آرمان گریگوریان مفسر سیاسی ارمنی، آذربایجان مشکلاتی که از طریق دیپلماتیک قابل‌حل نیست، شرایطی را برای حل آن‌ها با زور ایجاد می‌کند.

او معتقد است: عدم تقارن قدرت و عدم اطمینان ژئوپلیتیکی بین آذربایجان و ارمنستان این مشکل را عمیق‌تر می‌کند. اگر طرفین نتوانند به یک راه‌حل دیپلماتیک برسند، همیشه این وسوسه وجود دارد که با توسل به زور به آنچه در میز مذاکره نتوانسته‌اند، دست یابند.

اوننیک جیمز کریکوریان روزنامه‌نگار انگلیسی، معتقد است: امضا نکردن توافقنامه صلح در مدت‌زمان کوتاه، حل مشکل را دشوار می‌کند. من هرگز چنین وضعیتی را برای دولت‌ها و جوامع همسایه، عادی یا سالم ندانسته‌ام.

کریکوریان خاطرنشان می‌کند که به تعویق انداختن این روند به نفع مردم هر دو کشور نیست که همچنان در انزوای کامل از یکدیگر زندگی می‌کنند.

کشورهای میانجی چگونه باید عمل کنند؟

فرهاد ممدوف، مفسر سیاسی آذربایجانی معتقد است: روسیه و آمریکا تأثیر منفی بر روند صلح بین آذربایجان و ارمنستان دارند. هر چه کشورها ابتکار عمل کمتری داشته باشند، بهتر است. من فکر می‌کنم که سازگاری با دوره فعلی، یعنی با شرایط پس از عملیات ضد تروریستی 19 سپتامبر در حال انجام است. در این روند شاهد بحران با آذربایجان در رویکرد غرب بودیم. آذربایجان و ارمنستان می‌توانند بدون واسطه به تماس‌ها ادامه دهند و تا زمانی که پیشینه ژئوپلیتیک بین‌المللی اجازه دهد، در رابطه با این توافقنامه صلح گام بردارند.

تورال حمید، مفسر سیاسی آذربایجانی معتقد است: بیانیه مشترک آذربایجان و ارمنستان در 7 دسامبر و نشست کمیسیون‌های تعیین حدود مرزهای ارمنستان و آذربایجان در 30 نوامبر در مرز قزاق-ایجوان، گواه این است که طرفین می‌توانند مذاکرات مستقیم داشته باشند. با این حال، از آنجایی که تحدید حدود و مرزبندی بر اساس نقشه‌های شوروی انجام خواهد شد، در هر صورت ممکن است به میانجیگری روسیه نیاز باشد. در اینجا نیز خیلی چیزها به موضعی که ارمنستان نشان خواهد داد بستگی دارد.

اوننیک جیمز کریکوریان، روزنامه‌نگار و مفسر سیاسی بریتانیایی با اشاره به اینکه برای میانجی‌ها مهم است که بی‌طرف باشند، تصریح می‌کند: اگرچه وزرای خارجه آذربایجان و ارمنستان در دیدارهای دوجانبه در ژنو، تفلیس یا واشنگتن گفتگو می‌کنند، اما جلسات سطح بالا با حضور رهبران آذربایجان و ارمنستان همیشه با حضور سایر طرف‌ها برگزار می‌شود و این امر با افزایش نفوذ منافع ژئوپلیتیکی به مشکلات جدی فزاینده‌ای منجر می‌شود.

وی کشور همسایه گرجستان را مکان مناسبی برای دیدارهای دوجانبه می‌داند و تأکید می‌کند: من شخصاً دوست دارم از گرجستان بیشتر به‌ عنوان یک مکان مذاکره استفاده شود، صرف‌نظر از اینکه روند میانجیگری ادامه دارد یا خیر. این امر لجستیک را از نظر سفر و دفعات ساده می‌کند و لزومی ندارد که در سطح رهبران باشد. وزرای خارجه یک‌بار در تفلیس ملاقات کردند و من نمی‌دانم که چرا آن‌ها باید برای ملاقات و مذاکره با یکدیگر به آمریکا سفر کنند، در حالی که یک مکان بی‌طرف‌تر و نزدیک‌تر وجود دارد.

زاهد عروج، نماینده مجلس ملی جمهوری آذربایجان معتقد است که می‌توان معاهده صلح بین آذربایجان و ارمنستان را پس از انتخابات ریاست جمهوری آذربایجان امضا کرد.

انتهای پیام/