احیای دشت قزوین؛ مطالبه ۲۰ ساله و بر زمین مانده «مقام معظم رهبری»

به گزارش وبانگاه به نقل از خبرگزاری فارس از قزوین، ۲۰ سال پیش دقیقا ۲۵ آذر ماه ۱۳۸۲ بود که انتظار مردم استان قزوین برای دیدن یار دیرین امام خمینی (ره) و رهبر فرزانه انقلاب حضرت آیت الله سیدعلی خامنه‌ای، به سر آمد و با سفر ایشان به استان، چشمانشان به وجود نورانی و مبارک رهبر معظم انقلاب منور شد.

مردم استان قزوین با شوقی وصف‌ناپذیر و استقبالی باشکوه به دیدار معظم به رفتند و استقبال حیرت انگیزی را رقم زدند.

سفر مقام معظم رهبری به استان قزوین برکات بسیاری به همراه داشته و مصوبات در خور و شایسته ای برای استان به تصویب رسید که میزان اجرا و تحقق مصوبات ایشان در این مقال نمی‌گنجد و در این گزارش قصد داریم به یکی از فرمایشات و تاکیدات ایشان مبنی بر احیای دشت بزرگ قزوین بپردازیم.

رهبر معظم انقلاب در بخشی از فرمایشات خود در در جمع مردم قزوین فرموده بودند: «بعد از انقلاب، نگاه به همه مناطق کشور از جمله قزوین نگاه ویژه‌ای بوده و با دوران های گذشته متفاوت بوده است؛ نگاه خدمت‌رسانی. خدای متعال از امکانات طبیعی به مردم این منطقه بسیار داده است.

ایشان فرموده بودند: همان‌طور که امام جمعه محترم اشاره کردند، این استان دارای خاک و استعداد کشاورزی و دشت پُربرکت است. آب ها را هم باید مهار کرد. مقداری کار کرده‌اند، مقداری دیگر هم باید تلاش و کار کنند.»

حال این سوال در ذهن متبادر می‌شود که مسوولان و نمایندگان مجلس استان قزوین طی ۲۰ سال اخیر، چه میزان از فرمایشات و تاکیدات مقام معظم رهبری را در خصوص احیای دشت قزوین تحقق بخشیده و عملیاتی کرده‌اند؟

البته با توجه به چالش‌های و موضوعات مختلف پیش آمده در خصوص دشت و طبق کار تحقیقاتی صورت گرفته در چند سال اخیر، به دلایل مختلف شاهد پدیده فرونشست زمین و کاهش سطح آبهای زیرزمینی بوده ایم و بر این اساس می‌توان به این مساله پی برد که نه تنها اقدامات عملیاتی و کاربردی در دشت قزوین صورت نگرفته بلکه حال دشت رو به وخامت بوده است.

ویژگی های خاص دشت قزوین

سیده زهرا تقوی که رئیس بنیاد ایران شناسی استان قزوین و پژوهشگر با اشاره به تحقیقات انجام شده، با ذکر اینکه دشت قزوین داخل نعل اسبی قرار گرفته که از یک سمت باز است و به جلگه ری و ورامین می‌رسد و قسمتی از همدان و ساوه را هم شامل می‌شود، می‌گوید: دشت قزوین را با تشکیل شورایی به نام شورای دشت قزوین و با همراهی و مدیریت مسوولان استان‌هایی که دشت شامل آن استان‌ها می‌شود، می‌توان احیا کرد.

تقوی می افزاید: تپه‌های مختلف ثبت جهانی شده نشان از وسعت تمدنی بسیار زیاد در دشت قزوین دارد و سفالینه‌های کشف شده نشان می دهد تمدن دشت به ۹ تا ۱۱ هزار سال پیش می‌رسد و علاوه بر کشاورزی در دشت قزوین، سیستم صنعتی اینجا به صورت یکجانشینی بوده است.

به گفته وی، گونه‌های جانوری همچون پلنگ ایرانی، آهوی ایرانی، سیاه گوش، گربه وحشی و جنگلی، پرندگان مهاجر و آبزیان، گردنه قسطین لار و جاری شدن چشمه ها به سمت دشت قزوین، از زیبایی‌ها و جذابیت‌های این دشت محسوب می‌شوند.

تقوی یکی از دلایل فرونشست دشت قزوین را حفر چاه‌های عمیق و  آسیب به قنات های منطقه ذکر و می‌گوید: کاهش میزان بارندگی، افزایش کوهخواری، پیشرفت بی‌رویه شهرنشینی، احداث مناطق مسکونی و شهرک‌های صنعتی سبب شده که وضعیت آب قزوین برای کشاورزی بسیار نامطلوب شود و ظرفیت امنیت غذایی قزوین مدیریت نشود.

عوامل تهدید کننده دشت قزوین

بیژن نظری عضو هیئت علمی گروه علوم و مهندسی آب و رئیس دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) استان قزوین بیان می‌کند: دشت قزوین به دلیل وجود خاک مرغوب در بیشتر بخشهای آن و همچنین دانش بومی و تجربه کشاورزی بالا، از قطب های مهم کشور در کشاورزی است که نزدیکی این دشت به تهران به عنوان پایتخت نیز یک فرصت اقتصادی مهم را پیش روی دشت قرار داده که البته، تهدیدهایی نیز به همین دلیل متوجه آن شده است.

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که چه عواملی در آسیب و تخریب دشت موثر بوده، معتقد است: اصلی ترین عامل، برداشت بی رویه و بیش از حد برداشت ایمن از آبخوان قزوین است. قطع جریان رودخانه های تغذیه کننده دشت، تخلیه فاضلاب و پساب آلوده به آبخوان نیز نقش موثری در تخریب دشت داشته است. این برداشت بی‌رویه البته خود متاثر از پیشران ها و عوامل دیگر نظیر برنامه ریزی غیراصولی و توسعه نامتوازن کانون های جمعیتی و مراکز صنعتی طی 70 سال اخیر بوده است.

طراحی و استقرار سامانه حسابداری آب دشت قزوین، اتخاذ نگرش سیستماتیک، هوشمندسازی کشاورزی،تشکیل صندوق پایداری دشت قزوین اصلاح الگوی کشت با رویکرد مشارکت کشاورزان را نظری از راهبردهای مهمی می‌داند که باید مورد توجه مسوولان قرار گیرد و با همکاری فرابخشی و در صورت تعریف و نظارت شاخص های ارزیابی مستمر کارآیی می‌‌توانند در احیای دشت گام‌های موثری بردارند.

آسیب های جبران ناپذیر برداشت بی رویه آب

طبق اذعان سینا جمشیدی معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای استان قزوین،به لحاظ آبی، آبخوان دشت قزوین حدود ۱۵ میلیارد متر مکعب ذخیره داشته که در حال حاضر به دلیل برداشت‌های بی‌رویه طی سال‌های گذشته و عدم مدیریت صحیح در حوزه‌های مرتبط و مختلف با منابع آب، با کسری در این حجم که اشاره شد مواجه است.

وی گفته است: ارتقاء سطح فرهنگ و دانش جامع در زمینه منابع آبی، شناخت مفهوم منابع آب زیرزمینی از سوی آموزش ذی مدخلان و ذینفعان، اصلاح الگوی مصرف در حوزه های کشاورزی، صنعت و آب شرب، اصلاح الگوی کشت محصولات کشاورزی، ممانعت از کاشت محصولات کم آب بر، استفاده از روش‌های آبیاری نوین و همزمان جلوگیری از افزایش سطح زیر کشت، شناسایی و مکان‌یابی نقاط مناسب برای تغذیه مصنوعی آب زیرزمینی و استفاده از روان آب در تغذیه منابع آب زیرزمینی، آزمایش سرزمینی در زمینه صنعت و جلوگیری از صنایع پر آب بر مانند فولاد در دشت و توسعه صنایع کم آب بر به جای آن، ارزش گذاری آب و تعیین قیمت واقعی تمام شده آب با محاسبه میزان آب مجازی در تولید محصولات مختلف و استفاده از پساب تصفیه شده و باز چرخانی پساب، کنترل میزان مصرف با ابزارهای هوشمند و همزمان بازدیدهای دوره ای می تواند در مدیریت منابع آب دشت قزوین تاثیر بسزایی داشته باشد.

به گزارش فارس، به نظر می‌رسد لازم است مسوولان استان قزوین با استفاده از نظرات علمی و کارشناسان حوزه بخش کشاورزی برای احیای دشت قزوین تدبیر لازم را بیندیشند و با تدوین برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت برای دشت به کما رفته قزوین گام‌های ارزنده‌ای بردارند و به مطالبه به حق مقام معظم رهبری جامه عمل بپوشانند.

پایان پیام/