سیلاب؛ حکایتی ناتمام برای گلستانی‌ها

خبرگزاری فارس گلستان- فاطمه عبدی: پدیده‌های طبیعی در طول زمان زندگی افراد مختلف را در کره زمین تغییر دادند. سیل و سیلاب از متداول‌ترین پدیده‌های طبیعی در نقاط مختلف جهان هستند که در طول سالیان دراز در جهان، جان انسان‌های زیادی را گرفته و آثار مخرب غیر قابل جبرانی را به جا گذاشتند.

استان گلستان یکی از پرمخاطره‌ترین استان‌های ایران در حوادث طبیعی به‌شمار می‌رود و همواره سیل، زلزله و ریزگردها این استان را تهدید می‌کند؛ سیلاب یکی از مهم‌ترین مخاطرات طبیعی است که براساس تجربه در گلستان، آثار زیانباری همچون سیل «1398 در آق‌قلا» را درپی خواهد داشت.

براساس آمار رسمی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان، از سال ۷۰ تا ۹۵ بیش از ۱۲۰ فقره سیل و سیلاب کوچک و بزرگ در این استان رخ داده که تنها در سال ۹۱، مردم گلستان شاهد ۱۴ فقره وقوع سیل بودند‌.

یکی از سیل‌های مخرب جهان، ۲۰ مرداد ۱۳۸۰ در شرق گلستان به وقوع پیوست که طبق اعلام سازمان ملل در سال ۲۰۰۱ این سیل رتبه یک جهان را در تلفات جانی به خود اختصاص داد.

با اینکه سیل و طغیان رودخانه‌ها پدیده طبیعی هستند و در طول زمان رخ می‌دهند اما امروزه به دلیل دخالت‌های بی‌رویه انسان‌ها، وقوع سیل و سیلاب‌ها در طول سال و در برخی نقاط افزایش یافته که باعث تخریب بیشتر طبیعت و ایجاد خسارت‌های جبران ناپذیر در حوزه‌های مختلف می‌شود.

* ۸۵۳ میلیارد تومان خسارت سیلاب‌های گلستان

دانش مدیریت بحران به مجموعه فعالیت‌هایی اطلاق می‌شود که قبل، هنگام و بعد از وقوع بحران جهت کاهش اثرات این حوادث و کاهش آسیب‌پذیری انجام گیرد.

مدیرکل مدیریت بحران گلستان در گفتگو با خبرنگار فارس درخصوص خسارت‌های سیل در این استان گفت: سیل به عنوان اولین مخاطرات طبیعی در استان گلستان شناخته شده و روی این اصل از ابتدای امسال تاکنون، استان گلستان شاهد وقوع هفت فقره باران‌های سیل‌آسا بوده که این بالغ بر ۸۵۳ میلیارد تومان خسارت به بخش‌های مختلفی مثل کشاورزی، منابع طبیعی، تاسیسات و زیرساخت‌ها وارد کرده‌است.

^{* خانه روستایی پس از سیل در گالیکش – عکاس: حسین رجنی*}

نعمت‌الله حاجی‌زاده می‌گوید: شرایط توپوگرافی استان گلستان در ارتفاعات دارای شیب، “تند” است و در زمان بارش، آب باران با شیب تند (۲۰ درصد) از ارتفاعات سرازیر می‌شود و با سرعت، حجم و شدت زیادی وارد دشت می‌شود.

وی تصریح کرد: بیش از هزارو ۹۰۰ کیلومتر مسیر رودخانه‌های استان گلستان از مناطق  با جمعیت شهری و روستایی گذر می‌کند و نیاز است مسیر این رودخانه‌ها هرسه سال یک‌بار لایروبی شوند.

* گلستان نخستین استان تدوین برنامه کاهش خطر حوادث و سوانح در کشور

مدیرکل مدیریت بحران گلستان خاطرنشان‌کرد: استان گلستان به عنوان نخستین استان در کشور، برنامه کاهش خطر حوادث و سوانح را تدوین کرده‌است و این برنامه توسط سازمان مدیریت بحران و پژوهش‌کده سوانح طبیعی تایید و تصویب شده‌است.

حاجی‌زاده گفت: در راستای پیشگیری و کاهش خسارت‌های ناشی از وقوع سیل در گلستان با پیگیری‌های استاندار گلستان و سازمان مدیریت بحران، قرارگاه شهید لولایی تشکیل شد و در اقدام نخست بیش از ۱۶۰ کیلومتر از لایروبی رودخانه‌های استان گلستان و پاکسازی دهنه پل‌ها در دستور کار قرار گرفت که ۱۰۰ کیلومتر از لایروبی این پروژه با اعتبار ۱۵ میلیارد تومان  توسط قرارگاه شهید لولایی و مابقی آن توسط آب‌منطقه‌ای انجام می‌شود.

^{*خسارت به خودرو شخصی پس از سیل مراوه تپه – عکاس: حسین رجنی*}

* ۵۰ میلیارد تومان برای لایروبی رودخانه‌ها تصویب شد

در سفر وزیر کشور به استان گلستان، دیدار استاندار گلستان با معاون وزیر و رئیس سازمان مدیریت بحران کشور و بیان معضلات سیل و لزوم لایروبی رودخانه‌ها، مبلغ ۵۰ میلیارد تومان برای پاکسازی دهنه پل‌ها و لایروبی ۳۰۰ کیلومتر از رودخانه‌ها در استان تصویب شده‌است.

مدیرکل مدیریت بحران گلستان ابراز کرد: اقداماتی مانند پروژه‌های آبخیزداری، احداث آب‌بندان‌ها، احداث سازه‌های بتنی در بالادست، لایروبی روخانه‌ها و پاکسازی دهنه پل‌ها می‌تواند در کنترل و مهار سیل موثر بوده و باعث کاهش خسارت‌های ناشی از وقوع آن شود.

* اجرای پروژه‌های آبخیزداری در راستای کاهش خسارت‌های سیل گلستان

پوشش گیاهی و مدیریت منابع طبیعی ارتباط مستقیم با وقوع سیل و سیلاب دارد و اجرای پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری می‌تواند در کنترل و مهار سیلاب‌ها و کاهش خسارت‌های ناشی از وقوع سیل نقش مهمی داشته‌باشد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان در خصوص وقوع سیل و عوامل آن گفت: دو عامل تغییرات طبیعی و اقلیمی و زمین‌محور که انسان‌ها نقش مهمی در آن دارند از عوامل مهم وقوع سیلاب‌ها است.

^{*خسارت و آسیب به پل پس از سیل گالیکش – عکاس: حسین رجنی*}

دستکاری پوشش گیاهی مرتعی و جنگلی و شخم و شیار اراضی شیبدار در جهت عمود بر زمین از دیگر عوامل موثر در وقوع این پدیده طبیعی و زیانبار است.

حمید سلامتی در این خصوص اظهارکرد: اجرای پروژه‌های آبخیزداری مهمترین، سازگارترین، باواولویت ترین و تاثیرگذارترین اقدامات در مدیریت سیلاب و کاهش خسارت‌های ناشی از آن است. اجرای سازه‌های سنگی، ملاتی، سازه‌های گاویونی، پروژه‌های بندخاکی در راستای مدیریت سیلاب به ویژه در شمال و شرق استان گلستان اجرا شده‌است که برخی از این پروژه‌ها مانند احداث بندخاکی یک پروژه دو منظوره است که علاوه بر جلوگیری از روان‌آب‌ها باعث ذخیره آب باران و استفاده دام‌ها از آن می‌شود.

وی تصریح کرد: در سال جاری علاوه بر اعتبارات ملی و استانی، تفاهم‌نامه‌ای بین استانداری گلستان، سازمان برنامه و بودجه، منابع طبیعی گلستان، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با قرارگاه امام حسن(ع) منعقد شد تا در مدت سه سال و با اعتبار بیش از ۷۰۰ میلیارد تومان پروژه‌های آبخیزداری با هدف مدیریت سیلاب در گلستان اجرا شود.

 * تهیه طرح مطالعاتی برای مدیریت سیلاب

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان خاطرنشان‌کرد: عرصه منابع طبیعی استان گلستان یک میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار و وسعت آن دو میلیون و ۵۰ هزار هکتار است، که طرح مطالعاتی مدیریت سیلاب و رسوب‌گیر برای یک میلیون و ۱۵۰ هزار هکتار از این عرصه‌ها تهیه شده و از این میزان، در  ۶۵۰ هزار هکتار آن اجرا شده‌است.

وی ادامه داد: از سال ۸۰ که فعالیت‌ها و پروژه‌های آبخیزداری در استان گلستان آغاز شده‌است تاکنون تعداد ۲۲۶ بندخاکی، ۴۵۶ سازه سنگی، ملاتی، هزارو ۲۵۰ سازه گاویونی، تعداد ۶۵۰ سازه سرشاخه‌گیر و سه پروژه چندمنظوره مدیریت سیلاب، سرشاخه‌گیر، رسوب‌گیر و تغذیه زیرزمینی در استان گلستان اجرا شده‌است.

^{*مفقود شدن تاکسی، زیر آوار سیل در گالیکش – عکاس: حسین رجنی*}

* سیل، سالیانه ۲ هزار میلیارد تومان به بخش کشاورزی خسارت وارد می‌کند

وقوع سیلاب و سیل و خسارت‌های ناشی از آن در حوزه کشاورزی و روستایی باعث کاهش بهره‌وری کشاورزی و در نتیجه تهدید امنیت‌غذایی جامعه می‌شود.

مهار و کنترل سیلاب نه تنها منجر به افزایش تولیدات محصولات بخش کشاورزی خواهد شد بلکه باعث توسعه و بهبود شرایط اجتماعی، اقتصادی و حتی خروج از مشکل خشکسالی می‌شود.

رئیس سازمان جهادکشاورزی درباره خسارت‌های ناشی از سیل گلستان گفت: کاهش تولید محصولات کشاورزی، آلودگی و فرسایش خاک، تخریب  جاذبه‌های بین مزارع، ابنیه، تاسیسات و تجهیزات، رسوب زباله و گسترش گونه‌های مهاجم از عمده خسارت‌های ناشی از سیل در بخش کشاورزی است.

محمد برزعلی اظهارکرد: در بازده زمانی سال ۹۵ تا انتهای ۱۴۰۱، رقمی بالغ بر دوهزارو ۵۰۰ میلیارد تومان خسارت به این بخش وارد شده‌است که این رقم  با چشم‌پوشی  از خسارت‌های پنهان و درازمدت است که این رقم‌ها نیز برای خود قابل تامل است.

^{*خسارت به جاده و راه‌های استان گلستان – عکاس: حسین رجنی*}

وی تصریح کرد: از ابتدای امسال تاکنون نیز هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان در اثر وقوع هفت فقره سیلاب در گلستان به بخش کشاورزی خسارت وارد شده‌است.

رئیس سازمان جهادکشاورزی گلستان خاطرنشان‌کرد: متاسفانه به دلیل عدم تغییر استراتژیک و نبود تعادل در نیازهای مجموعه‌ی متنوع ذی‌نفعان در شرایط جبر فعلی، با وقوع سیل، سالانه به طور میانگین شاهد دو هزار میلیارد تومان خسارت به بخش کشاورزی هستیم که این مبلغ با ارزش پول امروزی، دستاورد عدم کنترل و مهار سیلاب‌ها خواهد بود.

*لزوم تدوین برنامه کلان بومی برای مدیریت سیلاب‌ها

وی ادامه داد: به نظر می‌رسد علاوه بر ارائه توصیه‌های فنی نظیر کاشت درخت، تغییر نوع محصول، احیای پوشش گیاهی و کشاورزی حفاظتی در کانون‌های ذاتا پرخطر که می‌بایست همزمان و در کنار سایر اقدامات به صورت زنجیروار اجرا شود، نیاز به تدوین برنامه کلان بومی و قابل اجرا با پیوست الزامات قانونی فارغ از رویابافی مرسوم و فراتر از قالب‌های تحقیقاتی با درک آمایش استان است تا در کوتاه مدت شرایط نسبی، تعادلی و نرمال ایجاد کرده و در بلندمدت با استراتژی بهره‌وری و با نگاه ترمیم و بازسازی چهره‌ی زیست‌محیطی و جانوری، از سیلاب‌ها حداکثر استفاده را ببریم.

بی‌شک سیل و سیلاب یک بلای طبیعی شناخته شده اما در عمل سیل از نظر تلفات جانی و خسارت‌های مالی، مهیب‌ترین بلای طبیعی جهان به شمار می‌رود.

با تصویب قانون مدیریت بحران و سند راهبردی در سال ۹۸ و برنامه‌های ملی ذیل آن، کشور، دیگر با خلاء جدی قانونی از نظر معرفی متولیان مدیریت بحران، سطح مسئولیت و جایگاه دولتی در‌مخاطرات مواجه نیست و در راستای کاهش خطر، با تاکید بر برنامه‌های ملی و استانی، باید اقدامات پیشگیرانه با هدف علاج واقعه قبل از وقوع تعریف شود و این اقدامات در راستای کاهش تلفات جانی و خسارت‌های مالی، کاهش آسیب‌پذیری، تسریع در پاسخ، بازسازی و تعهد به حفظ سلامت ، ایمنی جامعه و ارتقاء سطح پایداری جامعه اجرا شود.

مدیریت حوزه‌های آبخیز، اعمال قوانین خاص کاربری این اراضی، ایجاد سیستم هشدار سیلاب، اطلاع‌رسانی به موقع پیش از وقوع سیلاب، تهیه دستورالعمل‌های اجرایی مدیریت بحران سیلاب، اجرای پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری و بسیاری از برنامه‌های دیگر می‌تواند در مهار، کنترل و مدیریت سیلاب نقش به‌سزایی داشته‌باشد.

پایان پیام/۸۳۰۲۱