خشکی «تالاب کجی» مهاجران سیبری را به آن سوی مرزها کشاند

خبرگزاری فارس – خراسان جنوبی؛ هرچه سخاوت آسمان کمتر می شود و کمتر بغض ابرهای باران زا در خراسان جنوبی می‌ترکد به همان نسبت سفره زمین هم بیشتر و بیشتر از قبل از تشنگی ترک می بردارد و سله می بندد.

چشمگیر نبودن باران های پاییزی یا به عبارت دیگر ناچیز بودن آن سبب شد تا تالاب کجی نمک زار نهبندان این برکه ای که مامن و محل آرام گیری مسافران و مهاجران سیبری در پاییز، زمستان و ابتدای بهار است پذیرای چندان مهمانی نباشد.

اگر هم مهمانان سیبری سری به این تالاب زدند وقتی که دیدند چندان آبی (مایه حیاتی) ندارد تغییر مسیر داد و به واسطه خشکی تالاب هامون راهی آن سوی مرزها یعنی کشور همسایه افغانستان شده اند.

در سال های ترسال تعداد مهمانان و مسافران سیبری در تالاب نهبندان و آبگیرهای آن به ۵ هزار می رسید اما دیگر با استمرار قهر طبیعت سال به سال از حضور این مهمانان پاییزی و زمستانی کاسته می شود و امسال نیز هرچند تعدادی از پرندگان مهاجر سری به تالاب کجی زده اند اما چون بارانی نیامده تا تالاب آبگیری شود و تنها چشمه اطراف آن اندکی جوشیده اند و لکه هایی از آب در واسط این تالاب دیده می شود تعداد اندکی در تالاب کجی مانده اند به واسطه سدهایی که آن سوی مرز کشور افغانستان زده و آبگیری شده راهی کشور همسایه شده اند.

تمنای این تالاب و ساکنان و مهاجران در این برهه تنها از خدای باران، باران است تا تالاب جانی دوباره گیرد و مهمانان هم مجبور به ترک آن نشوند.

آبگیری ناچیز تالاب 

آن طور که امیر کوهستانی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست نهبندان در گفت‌وگو با خبرنگار فارس از بیرجند اظهارداشت: چون بارندگی های در خوری از ابتدای پاییز تاکنون نداشته ایم تالاب کجی نمکزار نهبندان هم آبگیری نشده و تنها چشمه اطراف آن جوشیده‌اند و کمی هم در وسط تالاب لکه هایی از آب به واسطه بارندگی های اندک پاییزی دیده می شود.

به گفته وی وجود چاه های موتورهای بسیاری که در اطراف تالاب کجی نمکزار نهبندان وجود دارد چشمه های آن هم کمتر می جوشند و ذخیره سفره های آب زیر زمینی آن رو به کاهش است.

وی با بیان این که پرنده های مهاجر از سیبری و نواحی سرد شمالی به تالاب آمده اند افزود: اما تعداد آن ها به اندازه سال های ترسال نیست و شاهد دسته ها ۱۰۰، ۲۰۰ و ۳۰۰ تایی گاهی در اطراف و میانه تالاب هستیم.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست نهبندان عمده پرندگان مهاجر تالاب کجی را مرغابی های سرسبز، حواصیل، فلامینگو و …. عنوان کرد و ادامه داد: در گذشته هرگاه تالاب کجی آبگیری نمی شد پرندگان مهاجر به تالاب هامون می رفتند اما چون چند سالی ست هامون هم خشک شده اغلب این پرندگان مهاجر به آن سوی مرز در افغانستان به واسطه آبگیری سدهای آن می روند.

به گفته کوهستانی شاید پرندگان مهاجر توقف کوتاهی در تالاب کجی نمکزار نهبندان داشته باشند اما وقتی که می بینند آبی ندارد راهی آن سوی مرز می شوند.

طرح جامع مدیریت تالاب کجی

این مقام مسوول از شروع اجرای طرح جامع مدیریت تالاب کجی نمکزار نهبندان خبرداد و گفت: براساس این طرح ها وظایف هر یک از دستگاه های دخیل به آن ها ابلاغ شده است تا برای احیاء و نهگداری آن چه در زمینه کاشت درختان مانند تاغ و قیچ، چه سهمیه بندی موتورهای آب و…اقدامات لازم از سوی آن ها صورت گیرد.

کوهستانی با اشاره به وجود ۷۵ تا ۸۰ چاه موتور در این اطراف تالاب کجی نمکزار نهبندان ادامه داد: به واسطه این که حق آبه تالاب از سوی کشاورزان رعایت شود استفاده از آب چاه ها موتور ها سهمیه بندی شده است.

به گفته وی مهاجران سیبری از ابتدای پاییز تا اردیبهشت ماه سال بعد مهمان این تالاب هستند چرا که زمان آبگیری آن هم همین مدت است و از خرداد ماه دیگر آب آن به واسطه وزش بادهای ۱۲۰ روزه سیستان خشک می شود.

همچنین عده ای پرندگان مهاجر هم زمان بازگشت چند روزی مهمان تالاب کجی نمکزار نهبندان هستند.

موقعیت و توانمندی های تالاب

تالاب کجی و دریاچه نمک در شمال غربی روستای چاه دراز و در ۷۵ کیلومتری نهبندان و در حاشیه محور ارتباطی بیرجند به زاهدان قرار گرفته است و  ۲۲ هزار و ۷۶۵  هکتار وسعت دارد و یک پدیده منحصر به فرد در شرق کشور به حساب می آید. با توجه به آبگیری خوب تالاب در سال ۱۳۸۹، ۱۴ گونه پرنده آبزی و کنار آبزی از قبیل مرغابی سرسبز و فلامینگو به این تالاب مهاجرت کرده اند. از پرندگان بومی منطقه می توان به زاغ بور، هوبره و عقاب طلایی، از خزندگان می توان به مار قیطانی، مار شتری، مار پلنگی و تیر مار و بزمجه بیابانی اشاره کرد.

حاشیه تالاب زیستگاه ۱۴ گونه پستاندار از قبیل، خرگوش، روباه، کفتار، گرگ، پایکا، پامسواکی،زرده بر و تشی است. آب تالاب به واسطه املاح معدنی موجود در آن دارای خواص درمانی برای بیمار ی هایی نظیر آرتروز، رماتیسم و مفاصل است.

تالاب زیبای کجی نمکزار نهبندان با ۲۲ هزار هکتار وسعت یکی از مناطق گردشگری خراسان جنوبی است که با وجود خشکسالی های پیاپی همچنان زنده است. تالاب کجی نمکزار، شوره زاری وسیع است که به دلیل پایین بودن سطح ارتفاع آن نسبت به مناطق اطراف، محل تجمع زهاب منطقه است.  این پدیده با توجه به شوری بیش از حد خاک آن به دریاچه نمکی تبدیل شده و مامن زندگی پرندگان و حیوانات زیادی است. هر چند در سال های اخیر به دلیل خشکسالی از میزان آب تالاب کاسته شده ولی به طور کلی در فصول پاییز و زمستان همواره آب دارد و محل امنی برای پرندگان مهاجر آبزی محسوب می شود.

این قابلیت باعث شده است هر سال تعداد زیادی از پرندگان مهاجر چون اردک سرسبز، کشیم گردن سیاه، حواصیل خاکستری، سلیم طوقی و غیره به این پناهگاه مهاجرت کنند زیرا در آن پوشش گیاهی مناسب برای تخم گذاری پرندگان وجود دارد.

گز و تاغ نیز از گیاهان این تالاب است و زاغ بور، هوبره، عقاب طلایی، پرستو، کبک و کلاغ سیاه نیز از پرندگان بومی و روباه، خرگوش، پامسواکی کوچک و موش خانگی هم از پستانداران موجود در تالاب کجی نمکزار نهبندان محسوب می شود.

 این تالاب تنها آبگیری است که به رودخانه و حتی آبراه ‌ها وصل نمی‌ شود و در تابستان خشک و در زمستان با جوشیدن آب آبگیری می شود و پذیرای پرندگان و حیوانات مختلفی است.

مهاجران سیبری در تالاب

طبق آمار بیش از ۵ هزار پرنده مهاجر هر ساله به این منطقه مهاجرت می کنند. در این میان پرنده ای به نام زاغ بور که گونه‌ ای نادر در دنیاست را فقط در حاشیه کویرهای ایران در استان‌های سمنان، یزد و خراسان جنوبی می ‌توان یافت که البته بیشتر، این نوع پرنده در خراسان جنوبی و آن هم فقط در تالاب کجی نمکزار زندگی می‌ کند و محل اصلی زندگی آن در قیچ ‌زارهاست.  از آن جا که در فصول پاییز و زمستان این تالاب دارای آب است محل امنی برای پرندگان مهاجر آبزی محسوب می شود و با داشتن برآمدگی ها، خشکی و پوشش گیاهی، محل مناسبی برای تخم گذاری پرندگان است.

پاییزجنگل و دریاچه نمک کجی، تابلویی زیباست که خدا نقاش آن است پس می شود در این فصل سراسر زیبایی هم به این نمایشگاه رفت و توشه ها از آن برگرفت.

سخن پایانی: این روزها تالاب کجی نمکزار نهبندان  و پرندگان مهاجر سیبری بیش از پیش در انتظار سخاوت آسمانند تا مهمانان سیبری این تالاب مجبور به بستن کوله بار سفر به آن سوی مرزهای ایران نشوند.

پایان پیام/