آیا مدل کالینینگراد می‌تواند برای زنگزور شکل بگیرد؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، حکمت حاجی‌اف دستیار رئیس‌جمهور آذربایجان در گفت‌وگو با روزنامه آلمانی «برلینر سایتونگ» موضع خود را در خصوص جاده‌ای که می‌تواند جمهوری خودمختار نخجوان را با عبور از ارمنستان به خاک اصلی جمهوری آذربایجان متصل کند، بیان کرد.

وی با بیان اینکه کشورش انتظار دارد کالاها تنها زمانی از گمرکات و کنترل مرزی خارج شوند که بدون ممانعت به نخجوان برسند، گفت: البته زمانی که کالا از جمهوری آذربایجان به کشور ثالث حمل می‌شود، این حق می‌تواند وجود داشته باشد که گمرک و کنترل مرزی توسط ارمنستان انجام شود.

دستیار رئیس‌جمهور آذربایجان همچنین در مورد مدل کالینینگراد گفت: آذربایجان منتظر یک راه انتقالی آسان است و ما آماده‌ایم مدل‌هایی مانند کالینینگراد را در نظر بگیریم.

مقامات ارمنستان تاکنون در مورد گفته‌های حاجی‌اف اظهارنظری نکرده‌اند، اما قبل از آن گفته بودند که راه ارتباطی نخجوان و سایر مناطق آذربایجان تنها با تضمین حاکمیت ارمنستان محقق می‌شود.

مدل کالینینگراد چیست؟

مدل کالینینگراد برای آن جاده در اوایل سال 2021 توسط میخائیل فینکل، کارشناس اسرائیلی در زمینه سیاست و حقوق بین‌الملل پیشنهاد شد.

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، لیتوانی، مانند سایر جمهوری‌ها، استقلال یافت و ارتباط کالینینگراد یکی از بخش‌های روسیه با بخش اصلی کشور قطع شد. اگرچه قرارداد مرزی بین لیتوانی و روسیه در سال 1997 امضا شد، اما دوما این قرارداد را تصویب نکرد. روسیه تنها پس از توافق بر سر محموله‌های ترانزیتی به منطقه کالینینگراد، این توافق را تصویب کرد.

با آن، لیتوانی با ترانزیت بدون ویزا از طریق خاک خود موافقت کرده، اما بیانیه مشترک اتحادیه اروپا و روسیه در سال 2002 بیان کرد که رژیم ترانزیت حق حاکمیت لیتوانی را برای اعمال کنترل‌های لازم و اعمال ممنوعیت ورود به خاک خود محدود نخواهد کرد.

با وجود همه این‌ها، لیتوانی محدودیت‌های ترانزیت کالا به منطقه کالینینگراد روسیه را گسترش می‌دهد. در سال 2022، مقامات لیتوانی حمل‌ونقل کالاهای تحریم شده از طریق راه‌آهن را از طریق سهمیه‌بندی به منطقه کالینینگراد محدود کردند. محدودیت‌ها شامل مصالح ساختمانی، چوب، فلزات، سیمان، خاویار و الکل است.

آنتون علیخانوف فرماندار کالینینگراد به خبرگزاری «ریانووستی» گفت: بر اساس آخرین اطلاعات، لیتوانی به طور یکجانبه تعرفه‌های حمل‌ونقل ریلی به منطقه کالینینگراد را اصلاح می‌کند.

هدف اصلی پاشینیان چیست؟

الشاد میرباشیراوغلو، نماینده مجلس ملی آذربایجان در این باره به خبرگزاری «توران» گفت: بند نهم بیانیه مشترک امضاشده بین روسیه، ارمنستان و آذربایجان در 10 نوامبر 2020، برقراری این رابطه را پیش‌بینی کرده است. با این حال، طرف ارمنی بارها تأکید کرده که در آن بیانیه صحبتی از ایجاد کریدور نشده است.

این نماینده یادآور شد: خط راه‌آهن مورد بحث در زمان اتحاد جماهیر شوروی کار می‌کرد و تا سال 1992 در شرایط کار بود. پس از امضای بیانیه سه‌جانبه، آذربایجان برای افتتاح «کریدور زنگزور» (که باید از منطقه سیونیک ارمنستان عبور کند) زیرساخت‌ها را در خاک خود آغاز کرد و اکنون آماده افتتاح این کریدور است.

میرباشیراوغلو تأکید کرد: ارمنستان در ابتدا تلاش کرد تا از «کریدور زنگزور» به عنوان ابزاری برای فشار علیه آذربایجان استفاده کند. اما آذربایجان با ایران قراردادی مبنی بر ایجاد ارتباط با نخجوان از طریق عبور از خاک این کشور امضا کرد. ارمنستان دید که ما یک جایگزین داریم و این باعث محدود شدن قدرت مانور آن شد که خوشایند نبود. سپس نیکول پاشینیان تأکید کرد که روابط حمل‌ونقل باید تحت کنترل مستقیم کشورها باشد. هدف اصلی پاشینیان ناتوان ساختن روسیه برای کنترل خطی است که از خاک این کشور می‌گذرد.

آیا جمهوری آذربایجان به روسیه فکر می‌کند؟

برخی از تحلیلگران مخالف دولت آذربایجان نیز بر این باورند که این واقعیت که باکو اغلب شروط مربوط به آن جاده را مطرح می‌کند، با در نظر گرفتن منافع مسکو و به تأخیر انداختن مذاکرات صلح است.

اما زرتشت علیزاده، مفسر سیاسی آذری می‌گوید: در مورد مکانیسم کار این جاده مواضع متعددی وجود دارد. طرف آذربایجانی داوطلبانه یا به تحریک روسیه خواستار این بود که «جاده زنگزور» به کریدور لاچین تبدیل شود. ارمنستان این را نمی‌خواست، بنابراین ما جاده لاچین را تحت کنترل خود گرفتیم و اعلام کردیم که ارمنستان نیز می‌تواند جاده زنگزور را تحت کنترل خود بگیرد. سپس روسیه خواست کنترل «جاده زنگزور» را در دست بگیرد، ارمنستان آن را نخواست.

وی خاطرنشان کرد: بعداً ارمنستان به طور کلی از بازسازی آن جاده خودداری کرد. در پاسخ، آذربایجان با ایران به توافق رسید. ارمنستان متوجه شد که هنوز می‌تواند از طرح منطقه‌ای خارج شود و رضایت خود را اعلام کرد، اما به جای جاده زنگزور، جاده دیگری را از طریق ارمنستان نشان داد.

مدل کالینینگراد مانع روسیه بر کنترل جاده می‌شود

علیزاده تأکید کرد: جمهوری آذربایجان مدعی کنترل جاده زنگزور نیست و فقط می‌خواهد محموله‌هایی که به نخجوان می‌رود بدون کنترل عبور کند. چنین نمونه‌ای در رویه بین‌المللی وجود دارد. این راهرویی است که منطقه کالینینگراد را به روسیه متصل می‌کند. قطارهای روسیه از طریق آن کریدور بدون مانع از لیتوانی به کالینینگراد می‌گذرند و توسط گمرک یا مرزبانان کنترل نمی‌شوند. این حالت در 42 کیلومتر عبور از ارمنستان نیز قابل‌اعمال است.

این کارشناس علوم سیاسی معتقد است: در صورت پذیرش مدل کالینینگراد، روسیه نمی‌تواند آن جاده را کنترل کند. اما حتی اگر روسیه آن را دوست نداشته باشد، نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد. روسیه در سال‌های اخیر بسیار ضعیف شده و نمی‌تواند فشار جدی بر ارمنستان وارد کند.

گفتنی است، در اوایل دهه 1990، مناقشه قره‌باغ باعث درگیری بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان شد. منطقه قره‌باغ آذربایجان و 7 ناحیه اطراف آن اشغال شد. در نتیجه جنگ 44 روزه در سال 2020، باکو کنترل آن 7 ناحیه و بخشی از قره‌باغ را به دست گرفت. بر اساس توافقنامه بین جمهوری آذربایجان، روسیه و ارمنستان، سربازان روسی در کریدور لاچین و خط تماس قره‌باغ مستقر شده‌اند.

سال گذشته میلادی، در 19 تا 20 سپتامبر، باکو «اقدامات ضد تروریستی محلی» را در قره‌باغ اعلام کرد. ایروان این اقدام را «پاکسازی قومی» و «تجاوز» ارزیابی کرد. در 20 سپتامبر 2023، جدایی‌طلبان قره‌باغ گفتند که با شرایط باکو موافقت کرده‌اند. بعدها مهاجرت جمعیت ارمنی از قره‌باغ به ارمنستان آغاز شد.

در 28 سپتامبر 2023، جمهوری خودخوانده قره‌باغ اعلام کرد که فعالیت خود را متوقف کرده است.

انتهای پیام/