نتایج روابط روسیه و چین در سال ۲۰۲۳ و دورنمای آن برای سال ۲۰۲۴

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، روزنامه اینترنتی «وزگلیاد»، در تحلیلی نوشته است: کارشناسان نتایج روابط روسیه و چین در سال 2023 را مورد ارزیابی قرار داده و یادآور شده‌اند که بر اساس این نتیجه، مقامات مسکو و پکن به توسعه همکاری‌های دوجانبه در تمامی زمینه‌ها ادامه خواهند داد. 

در عرصه تجاری، سطح روابط روسیه و چین، زودتر از موعد مورد انتظار به بیش از 200 میلیارد دلار  رسید و این در حالی است که سهم دلار در معاملات بازرگانی دو کشور به طور پیوسته در حال کاهش است. در عرصه سیاسی نیز، پکن نه تنها، به همراه مسکو، دستور کار ایجاد جهان چند قطبی را ترویج می‌کند، بلکه در حال تغییر نگرش خود نسبت به درگیری پیرامون  اوکراین است. حال باید دید که دلیل این امر چیست و روسیه و چین در سال 2024 با چه وظایفی روبرو هستند؟

سال گذشته با تقویت حتی بیشتر روابط سیاسی بین روسیه و چین مشخص شد. مقامات دو کشور مرتباً از طریق رایزنی‌ها در سطوح مختلف «مواضع خود را با یکدیگر هماهنگ می‌کردند».

در ماه مارس، توجه جهان به سفر “شی جین پینگ” به مسکو معطوف شد که طی آن مذاکرات مفصلی بین رئیس جمهور چین و ولادیمیر پوتین انجام شد. این دیدار منجر به امضای دو بیانیه مشترک شد: تعمیق مشارکت همه جانبه و تعامل راهبردی روسیه و چین در آستانه ورود به عصر جدید و همچنین طرحی برای توسعه زمینه‌های کلیدی همکاری‌های اقتصادی دوجانبه تا سال 2030.  رهبران دو کشور بار دیگر درک مشترک خود از نظم جهانی آینده را نشان داده و «چند قطبی شدن، جهانی شدن اقتصادی و دموکراتیزه کردن روابط بین‌الملل» را روندی غیرقابل برگشت می‌دانند.

دیدار پوتین و شی سر و صدای زیادی در مطبوعات غربی به پا کرد و تلاش شد این اهمیت این رویداد کمرنگ شود. با این حال، روابط مشارکتی و گرم بین مسکو و پکن در سال 2023 با سفر ولادیمیر پوتین به پکن برای شرکت در مجمع “یک کمربند، یک جاده” تقویت شد و در اواخر سال، بار دیگر با سفر نخست وزیر میخائیل میشوستین به جمهوری خلق چین تایید شد.

لازم به یادآوری است که تغییرات قابل توجهی در موضع گیری چین در قبال اوکراین رخ نداده است. ولی اگر در اوایل سال گذشته چین در مورد اقدام نظامی روسیه بسیار محتاطانه صحبت می‌کرد، در پایان سال پکن به سطح کاملا متفاوتی از حمایت از مواضع مسکو رسید.

در ماه فوریه، وزارت امور خارجه چین ابتکار صلحی متشکل از 12 ماده را ارائه کرده بود که از بسیاری جهات شبیه درخواست‌های روسیه بود. پیش از انتشار این ابتکار، وانگ ایی، وزیر خارجه کنونی چین با ولادیمیر پوتین و سرگئی لاوروف دیدار کرده بود. هنگام تهیه چنین سند مهمی، مقامات پکن با دفتر زلنسکی مشورت نکرده و پیشنهادات مطرح شده موضع گیری کی‌یف در مورد مناقشه را منعکس نمی کرد. اما تغییر بیشتر در نگرش پکن نسبت به رویدادهای اوکراین در ماه دسامبر رخ داد. وانگ لوتونگ، مدیر بخش اروپایی وزارت خارجه چین، به درخواست سیاستمداران اروپایی برای متقاعد کردن مسکو به منظور دادن امتیاز برای حل این مناقشه، چنین پاسخ داد: «روسیه  یک کشور بسیار مستقل است و رئیس جمهور پوتین بر اساس منافع و امنیت ملی کشورش تصمیم می‌گیرد.»

بنابراین، پس از سال‌ها درگیری بین روسیه و غرب پیرامون اوکراین، موضع گیری جمهوری خلق چین نسبت به مسکو دوستانه‌تر شده  و این مسئله مسلماً باعث ایجاد احساسات بسیار ناخوشایند در بروکسل و واشنگتن گردید.

در عین حال، مخالفت چین با هژمونی آمریکا به مسائل اوکراین محدود نمی‌شود. به عنوان مثال، پکن به همراه مسکو در تلاش برای ایجاد نظم جهانی چند قطبی است.

در این راستا، شی جین پینگ مانند ولادیمیر پوتین، ارزیابی از نتایج نشست سران بریکس که تابستان سال گذشته در آفریقای جنوبی برگزار شد، ارائه کرد و نزدیک بودن مواضع آنها می تواند انگیزه جدیدی به ابتکارات دوجانبه مربوط به فعالیت همه نهادهای بین المللی شد که دو کشور در آنها حضور دارند.

البته برای اجرای کامل آرزوهای سیاسی روسیه و چین، آنها به یک پایگاه اقتصادی قابل اطمینان نیاز دارند و در این راستا، دو کشور در بهبود آن در سال 2023 پیشرفت چشمگیری داشتند و به هدف دیرینه خود یعنی دستیابی به گردش مالی 200 میلیارد دلاری دست یافتند. تاکید بر این نکته ضروری است که مسکو و پکن زودتر از موعد به این هدف دست یافتند، برای اینکه در ابتدا قرار بود تا سال 2024 به این آستانه برسند، اما در ماه اکتبر، ولادیمیر پوتین اعلام کرد که این هدف قبلاً محقق شده است.

همچنین پیشرفت عظیمی در دلارزدایی از روابط تجاری بین روسیه و چین حاصل شده است. در پاییز، سهم تسویه حساب‌ها به ارزهای ملی بین دو کشور به 90 درصد از کل تعداد مبادلات بازرگانی رسید. دو کشور با سرعتی واقعاً سریع به این نقطه رسیدند: در آغاز سال 2022، این رقم در حدود 20 درصد “یخ زده” شده بود، ولی مسکو و پکن تا ماه مه سال 2023، توانستند آن را به 70 درصد برسانند. این سرعت نشان می‌دهد که استفاده کامل از یوان و روبل در تجارت دوجانبه تنها موضوع زمان است.

اعتماد به “پول شریک” در داخل دو کشور  نیز در حال افزایش است. روسیه هنگام انعقاد معاملات با کشورهای ثالث، به عنوان مثال، با هند، به ارز چینی روی آورده است.علاوه بر این، این یوان بود که جایگزین دلار و یورو در ذخایر طلا و ارز فدراسیون روسیه و در صندوق رفاه ملی این کشور شد که سهم آن به رکورد 60 درصد افزایش یافته است. تغییرات مالی بر افزایش حجم تجارت بین دو کشور نیز تأثیر گذاشت. بدین ترتیب، پرداخت‌ها برای معاملات نفت، زغال سنگ و برخی فلزات بین دو کشور تقریباً به طور کامل به یوان منتقل شد.

در سال 2023 همکاری‌های انسانی بین روسیه و چین نیز گسترش یافت و ارتباطات گردشگری بین دو کشور از سر گرفته شده است. تنها در سه ماهه نخست سال 2023، سرکنسولگری روسیه در چین بیش از 50 هزار ویزا صادر کرد. روس‌ها همچنین برای نخستین بار فرصت گردشگری گروهی به شهرهای چین را یافتند.  ضمن اینکه دانشجویان چینی به یادگیری زبان روسی علاقه بیشتری نشان داده و برنام‌ های مشترک برای گذراندن آموزش عالی در دو کشور به طور فعال در حال توسعه است. 

تغییرات موجود در دیدگاه روسیه و چین در عرصه سیاست خارجی

با این حال، آسمان روابط روسیه و چین در سال 2023 بدون ابر هم نبود. در ماه مه، طرف چینی به قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل رای مثبت داد که در واقع روسیه را به عنوان یک متجاوز به رسمیت می شناخت. دیدار شی جین پینگ با جو بایدن نیز سر و صدای زیادی به پا کرد: تعدادی از کارشناسان روسی از امکان آمادگی پکن برای کنار گذاشتن توسعه روابط با مسکو به نفع عادی سازی گفتگو با آمریکا نوشتند.

همکاری اقتصادی روسیه و چین نیز سوالاتی را ایجاد می‌کند. اگر روسیه عمدتاً مواد خام را به چین عرضه می‌کند، چشم بادامی‌ها بازارهای داخلی روسیه را با کالاهای دارای فناوری پیشرفته اشباع کرده‌اند. دستاورد اصلی چین در چارچوب روابط دوجانبه افزایش حضور این کشور در بازار خودروی روسیه است. برندهای چینی توانستند جایگزین شرکت‌های اروپایی خارج شده شوند. در حال حاضر، حدود 60 درصد از کل واردات وسایل نقلیه به روسیه از چین صورت می‌گیرد که این یک نتیجه محکم است. برای مسکو، پیروزی اصلی لغو محدودیت های صادرات ماهی و گوشت به چین است.

البته به عقیده کارشناسان، روابط دو کشور از اعتماد کافی برای غلبه بر این مشکلات برخوردار است. مقامات مسکو و پکن ثابت کرده‌اند که در خصوص سخت‌ترین موضوعات قادر به مذاکره و رسیدن به مصالحه هستند و این واضح ترین نشانه آمادگی روسیه و چین برای تقویت روابط دوجانبه و احترام متقابل است.

در رابطه با همکاری‌های سیاسی، کارشناسان به اهمیت حمایت روسیه و چین از دکترین جهان چند قطبی اشاره می‌کنند. ولی نکته اینجاست که مسکو و پکن راه کاملا متفاوتی را برای دستیابی به این نظم جهانی انتخاب کردند. چین در طول تاریخ خود به عنوان یک ابرقدرت تجاری توسعه یافته است که برای روابط اقتصادی آزاد بیش از هر چیز دیگری ارزش قائل است. در این راستا پکن آماده سازش با کشورهای غربی در جهت حفظ محرک اصلی رشد است.

در حالی که روسیه با آرامش بیشتری به نیاز به درگیری نظامی مستقیم با نیروهای امپریالیستی واکنش نشان می‌دهد. مسکو عادت دارد که به طور دوره‌ای خود را از دنیای غرب دور کند و از این وضعیت نمی‌ترسد، در حالی که چین خطر بدون پیوندهای خارجی را به عنوان تهدیدی موجودیتی ارزیابی می‌کند.

دقیقاً همین مسئله نیز دلیل تصمیم چین برای ارائه طرحی برای حل و فصل مسالمت آمیز درگیری در اوکراین بود. آنها همچنان امیدوارند راه دیپلماتیکی برای برون رفت از وضعیت کنونی وجود داشته باشد. البته نکته مهم این است که چین به وضوح در خصوص عدم تمایل ایالات متحده و اتحادیه اروپا برای کمک به پایان دادن به این مناقشه  متقاعد شده است.

در مجموع، نزدیکی مواضع سیاسی فدراسیون روسیه و جمهوری خلق چین به دو کشور اجازه می‌دهد تا اختلافات جزئی خود را حل و فصل کرده و در عین حال تعامل اقتصادی خود را فعالانه افزایش دهند. بدین ترتیب، پکن و مسکو در سال 2024 نیز در همه زمینه‌های همکاری نزدیک‌تری خواهند داشت و در عمل ثابت می‌کنند که روابط گرم بین دو قدرت بزرگ با وجود تغییرات جهانی کاملاً می‌تواند حفظ و حتی تقویت شود. 

انتهای پیام/