پوپولیسم یا مردم‌داری؟!

گروه سیاسی خبرگزاری فارس، یادداشت، حسن نیک‌کار: «مردم‌داری نقطه اصلی سیاست‌های نظام است؛ البته کیفیت کارکردن با توده‌های مردم هنر بزرگی است که باید در آن تأمل و تعمق کرد[1].»

حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای (مدظله‌العالی) بارها ضمن تمجید از حضور مسئولین ارشد اجرایی نظام در میان مردم، به تبیین مؤلفه مردم‌داری پرداخته‌اند؛ لذا مطلوب است ضمن تنقیح زوایای موضوع مزبور، سیر نگاه متعارض اصحاب قدرت در استفاده از مردم مورد بررسی قرار گیرد و به چگونگی استفاده ابزاری از مردم توسط مدعیان لیبرال دموکراسی در دنیای امروز اشاره شود.

برای رسیدن به این مقصود، فحص در بیانات حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه ای (مدظله‌العالی)، هادی و راهنمای یادداشت پیشرو خواهد بود؛ بنابراین با بررسی و دقت در مجموعه بیانات ایشان حول مؤلفه مردم‌داری خواهیم توانست اهمیت نقش مردم در دیدگاه نظام اسلامی که منبعث از مکتب اسلام است را تبیین نماییم.

نخست آنکه ایشان با هوشمندی تمام و با جایگزینی واژه مردم‌داری به‌جای پوپولیسم، نوع نگاه‌های منفی مترتب بر واژه پوپولیسم همچون مردم‌فریبی یا عوام‌فریبی را از ساحت عنایتِ به مردم در امر حکومت دور ساخته و به اهمیت و ضرورت مردم‌داری از سوی اصحاب حکومت تأکید کرده است. مثلاً حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه ای (مدظله‌العالی) به مناسبت سالروز یوم‌الله 19 دی، به تأکید بر نقش غیرقابل‌انکار مردم در ساخت تاریخ ملت‌ها اشاره دارد که گهگاه و در صورت تعارض با منافع اصحاب قدرت در دنیای کنونی به‌عنوان نقطه اصلی مورد هجمه و هدف قرار می‌گیرد و با جعل واژگانی چون پوپولیسم و امثالهم درصدد کنارزدن عامه مردم از حضور واقعی و دخالت در مسائل اساسی و سرنوشت‌ساز خویش برآمده و بدین‌طریق موجبات انزوای عامه مردم از مشارکت و نظارت در تحقق عدالت در جامعه فراهم می‌شود.

«حادثه‌ عظیم بی‌نظیر تاریخی انقلاب اسلامی را مردم رقم زدند. انکار نقش مردم و بی‌اعتنائی به حضور مردمی-که متأسفانه امروز در بعضی از نگاه‌های شبه روشنفکرانه، انسان مشاهده می‌کند – خطاست. وقتی یک رئیس‌جمهوری با توده‌ی مردم انس می‌گیرد حرف می‌زند کار می‌کند بین آنها، می‌رود در دل مردم یک عده‌ای از آنجا بلند می‌شود می‌گویند این پوپولیسم است. اهانت می‌کنند. نه، این مردم‌داری است. این نشان‌گرفتن نقطه‌ی اصلی است. توده‌ی مردم همه‌کاره‌اند[2].»

نکته مهم پیرامون آگاهی مردم و بالتبع کنارنهادن واسطه‌ها در امر حکومت و مشارکت سیاسی و اجتماعی است که همواره محل نگرانی و دغدغه منفعت‌طلبان و سودجویان عالم بوده و هست که اگر این امر تحقق یابد و مردم خود و متأثر از آگاهی شکل یافته به انتخاب مسیر و تعیین گرایش‌ها دست یازند دیگر منفذی برای جهت‌دهی در انتخاب‌های مردم باقی نخواهد ماند و این دقیقاً همان مهم و نکته‌ای است که اصحاب قدرت را به تکاپو می‌افکند و با استمداد از ابزارهای تبلیغاتی و رسانه‌ای در اختیار و با جعل کلماتی چون حرکات پوپولیستی هرآن‌کس را که در مسیر همراهی و تعاطی با عموم مردم و یا حذف فاصله‌ها میان مردم و حکومت ورود یابد، هدف قرار می‌دهند

« وقتی مردم به یک سمتی گرایش پیدا می‌کنند، کسانی که از این گرایش خود را منتفع نمی‌بینند، اسمش را می‌گذارند حرکت پوپولیستی و حرکت عوام‌گرایی! این خطاست. انقلاب را همین اراده‌های مردمی و همین حضور مردمی – که متکی به ایمان آنها بود – توانست به وجود بیاورد و به پیروزی برساند. ملت ایران با ایمانش، با احساساتش، با غرور ملی‌اش، با افتخار به گذشته‌ی تاریخی و مواریث عظیم فرهنگی‌اش، توانست این حرکت عظیم را به وجود بیاورد.» [3]

البته اتکای به ایمان و اتکال به خداوند و استمداد از نصرت الهی عناصری است که در صورت تغافل از آنها نمی‌توان عظمت اقدام انسانی را پدیدار ساخت و به‌وقت انتخاب و تعیین گرایش از آن به حد وافی و کافی و در مسیر صحیح  بهره برد و اگر این آگاهی با توفیق و نصرت الهی همراه شد و عینیت یافت شاهد خواهیم بود که خط تعارض و تقابل با مردم با واژگانی چون پوپولیسم و عوام‌گرایی تقویت می‌شود. به‌واقع مردم عوام معرفی می‌شوند چرا که انتخاب مردم در تعارض با منافع صاحبان قدرت و ثروت است.

البته و با به‌روزشدن استثمار از سوی مستکبران عالم و با به‌کارگرفتن ابزارهای نوین تأثیرگذاری بر اذهان مردم در دوران فعلی، انتخاب مردم متأثر از انتخاب صاحبان قدرت است و تا آنجایی که این ابزارها کارایی لازم برای تأثیرگذاری بر انتخاب مردم را داشته باشد به اسم دموکراسی – بنویسید دموکراسی بخوانید مدیاکراسی – پذیرای آن خواهند بود و هر جایی که آگاهی، اراده‌های انسانی را سمت‌وسو دهد و به انتخاب و گرایشی غیر از انتخاب و گرایش مستکبران بیانجامد با انگ پوپولیسم بر آن خواهند تاخت.

«معارضین جمهوری اسلامی… وقتی از مردم خودشان را بالاتر دانستند، لازمه‌اش این می‌شود که اگر مردم در یک حرکت قانونی یک اقدامی کردند، یک چیزی را خواستند، یک چیزی را نخواستند، انتخابی کردند، عملی انجام دادند، اینها بگویند نه؛ مردم، عوام بودند؛ این عوام‌گرایی است، این پوپولیزم است؛ ما این را قبول نداریم. خود را از مردم بالاتر دانستن، اینجا ظاهر می‌شود. ادعا ملاک نیست که بگویند ما مردمی هستیم؛ در عمل باید مردمی بود.» [4]

در حقیقت یگانه مسیر وصول به نیک‌بختی و سعادت از طریق تقویت قوه تفکر و عقلانیت در شکل‌گیری اراده توده‌ها امکان‌پذیر خواهد بود و صدالبته که عنصر تفکر در صورت ابتنای بر ایمان، مؤثر در سعادت دنیوی و اخروی انسان خواهد بود و این طریقی است که در طی اعصار مختلف، انبیای الهی و ائمه معصومین علیهم‌السلام و اولیای الهی در مسیر آن کوشیده‌اند و متحمل رنج‌های بسیار از سوی خصم زمانه گشته‌اند و علی‌رغم تحمل همه مشقت‌ها هرگز از این رویکرد عقب ننشستند.  

«پایه‌ی دین، توده‌ی مردمند. این جمله را امیرالمؤمنین دارد می‌گوید. این اگر پوپولیسم هم هست، پوپولیسمِ علوی است؛ مورداحترام و تقدیس ماست… تکیه‌ی امیرالمؤمنین و پیغمبر و قرآن هم روی همین مجموعه‌های عمومی مردم است؛ همینی که ما عوام مردم می‌گوییم؛ یعنی رعیت و توده‌ی مردم و سواد مردم؛ همین چیزی که خواص خاصِ خرج کنِ امروز با طرح آن در مسائل سیاسی و اجتماعی مخالفند و اسمش توده‌گرایی و پوپولیسم است.» [5]

در خاتمه باید اشاره داشت که توده مردم به‌عنوان مرکز ثقل تشکیل و تداوم حکومت اسلامی همواره موردتوجه‌اند، بطوریکه خیر و صلاح هر جامعه به اراده عموم جامعه متصل است که در طول دوره حکومت به‌واسطه مشارکت مردم در عرصه‌های انتخاباتی و پس از آن به‌واسطه حضور پیوسته مردم در اجتماع و نظارت بر فعالیت‌های مسئولین منتخب، ظهور و بروز می‌یابد و بدین واسطه و از طریق حذف فاصله میان مردم و مسئولین هر گونه منفذی برای سوءاستفاده فرصت‌طلبان بسته خواهد شد و این همان است که مستکبران عالم را می‌ترساند.    

[1] دیدار مردم قم با رهبر انقلاب- 19/10/1402

[2] دیدار مردم قم با رهبر انقلاب- 19/10/1402

[3] بیانات در دیدار مردم شیراز-11/02/1387

[4] دیدار مردم مازندران در سالگرد حماسه شش بهمن-06/11/1388

[5] بیانات در دیدار اعضای هیأت دولت-17/07/1384

پایان پیام/