یادداشت| ضرورت توجه به نقش زنان در کاربست صرفه جویی انرژی

خبرگزاری تسنیم – صرفه جویی در انرژی وبهره وری نقش مهمی در دستیابی به محیط زیست پاک و همچنین توسعه اقتصادی و اجتماعی دارد و مزایای قابل توجهی را برای ذینفعان ازجمله خانوارها فراهم می کند. بعضا صرفه جویی را میتوان با تغییر رفتار ساده به دست آورد. معتقدم مصرف کنندگان واقعی انرژی غالبا فاقد دانش فنی، آگاهی و آموزش در حوزه انرژی هستند. در بیشتر کشورها، زنان سهم بیشتری از فعالیت های انرژی بر را در کارهای خانه دارند، اما مشارکت کمتری درتصمیم گیری های انرژی دارند. از این رو، دیدگاه جنسیتی در شناخت نیازهای عملی و استراتژیک مصرف کنندگان انرژی، برای بهبود رفتار صرفه جویی در انرژی قابل بررسی است.

برای پرداختن به ارتباط بین مصرف صرفه جویانه انرژی و تأثیرات آن در توسعه پایدار و تعیین اینکه چگونه مشارکت جنسیتی رویکرد صرفه جویانه از توسعه پایدار انرژی حمایت میکند ضروریست بررسی سیستماتیک در جهت ارائه یک روش دقیق برای شناسایی رفتار صرفه جویی در مصرف انرژی از منظر جنسیت با هدف ردیابی نقش مشارکت های حاصل از بینش صورت گیرد.

آژانس بین المللی انرژی هدفی را برای دستیابی به بهبود 3 درصدی دربهره وری انرژی تا سال 2030، با شناخت مزایای پایداری امنیت منابع انرژیک کشورها، کاهش نوسانات قیمت سوخت، تضمین محیط زیست پاک و کاهش وابستگی به انرژی وارداتی آنها تعیین کرده است.

این نشان می دهد که اصلاح شیوه مصرف انرژی در خانوار، مولفه ای مهم برای بهبود پایداری است. به طور ویژه نرخ بهره وری در ایران پایین است و صرفه جویی در انرژی پتانسیل فوق العاده ای برای تقویت رشد اقتصادی دارد، فلذا سرمایه گذاری در بهره وری انرژی و کاهش شدت مصرف انرژی در همه بخش ها، از جمله ساختمان ها می بایست افزایش یابد. تغییرات درتکنولوژی و رفتار میتواند باعث افزایش صرفه جویی در انرژی شود. علاوه بر این، تضمین دسترسی عادلانه به فناوری دیجیتال و زیرساخت ها برای همه به همان اندازه مهم است. قطعا رفتار صرفه جویی در مصرف انرژی را از یک لنز جنسیتی باید دید. مشارکت جنسیتی در تصمیم گیری های انرژی خانوار گام نخستی است که ارتباط بین مصرف و صرفه جویی انرژی و نقش زنان را به تصویر میکشد. تا به حال بر جنبه های خاصی ازپایداری انرژی متمرکز بوده ایم و بر روی صرفه جویی در انرژی از منظر جنسیت تمرکز نکرده ایم. در بحث صرفه جویی در مصرف انرژی و مدیریت، هدف باید برجسته کردن اهمیت نقش های جنسیتی باشد. بررسی ها نشان داده که زنان نسبت به مردان انرژی کمتری در فعالیت های خانگی مصرف می کنند که در راستای رفتار صرفه جویانه در مصرف انرژی است.

قطعا جنسیت، درآمد، ترکیب خانواده، مالکیت، وتحصیلات عوامل تأثیرگذار مهمی در شیوه رفتاری در مصرف انرژی هستند. تفاوت های جنسیتی ریشه در اجتماعی شدن، مسئولیت پذیری و انتخاب وسایل انرژی دارد که برتصمیمات انرژی و همچنین بر رفتار صرفه جویی در انرژی تأثیر می گذارد. پایداری انرژی مولفه ای مهم درتوسعه اقتصادی و کمک کننده در اهداف توسعه پایدار است. افزایش شهرنشینی یکی از عوامل چالش برانگیز برای افزایش مصرف انرژی است و ایران به شدت به انرژی مبتنی برسوخت فسیلی وابسته است. در این بین هرآنچه را تولید میکند خود مصرف میکند.

خانوار مصرف کننده مهم انرژی و جنسیت دارترین حوزه جامعه در بیشتر فرهنگ ها است، اما آیا مصرف انرژی خانگی را می توان به سادگی با تغییر رفتار ساکنان آن 10تا 30درصد کاهش داد؟ عدم دسترسی به فناوری های پاک تر و مشارکت کم زنان، موانع مهمی برای توسعه هستند. زنان سه برابربیشتر از مردان در بسیاری از کشورها درگیر کارهای خانه هستند. برنامه ریزی وسیاست انرژی از نظر جنسیتی باید در دستور کار قرار گیرد و نیازهای عملی شناسایی شود. لنز جنسیت درتصمیم گیری های انرژی به عنوان یک عامل مهم در رسیدن به هدف بهره وری بالا می باشد.

زنان نقشی محوری در گذار به سمت انرژی پایدار در خانوارها دارند

زنان از مصرف کنندگان اصلی انرژی هستند و میتوانند بر جامعه تأثیر بگذارند. بررسی ها نشان می دهد که زنان 20 درصد بیشتر از مردان در مصرف انرژی در فعالیت ها و صنایع مرتبط با انرژی اثرگذارند و فعالیت های مولد خود را صرفه جویی می کنند. با این حال، زنان را عمدتاً نادیده میگیرند. متاسفانه با یک نگاه جهانی باید گفت تنها 4درصد از زنان بر کرسی های شورای جهانی انرژی نشسته اند و در حکمرانی انرژی کشوری سهم قابل قبولی ندارند. زنان در مصرف انرژی خانگی فعال تر هستند، اما در اکثر کشورها کمتر درگیر خرید لوازم الکتریکی هستند، این نشان دهنده محدودیت ها ی مشارکت مصرف کنندگان واقعی انرژی درتصمیم گیری های مرتبط با انرژی است. شواهد نشان میدهد که مشارکت زنان دربخش انرژی میتواند به نفع اکوسیستم انرژی باشد. با این حال،توجه کمی به مشارکت جنسیتی برای استفاده از انرژی پایدار شده است.

توسعه مدل مفهومی صرفه جویی در انرژی برای خانوار امری ضروری است

 توسعه مدل انرژی به درک اهمیت صرفه جویی در انرژی کمک میکند. مدل توسعه مصرف انرژی را به عنوان یک مدل توامان کلان_ خرد باید دید. چرا؟ چون به طور قابل توجهی چشم انداز انتخاب های کلان سیستم اجتماعی- سیاسی هستند که پدیده های سطح خرد را تعریف می کند. باید یک مدل رفتاری ساخت که اهمیت عادات صرفه جویی در انرژی را برجسته کند. باید ادراک جنسیتی را در رفتار انرژی جدی گرفت و با درک رفتار انرژی از منظر فرهنگی با تأکید برعوامل اجتماعی و فرهنگی، یک مدل فرهنگی پیشگامانه استخراج کرد. ضرویست این مدل بر یک طرح کلی از مصرف انرژی بر روی اینرسی فرهنگی مرتبط با بعد فیزیکی،اقتصادی در زمینه وسیع‌تر تمرکز ‌کند.

این دیدگاه فرهنگی باید جریان های انرژی، فناوری های انرژی و تصمیم گیری های مرتبط با انرژی را تجزیه و تحلیل کند. بسیاری از تحلیلگران در دنیا انتخاب‌های انرژی خانوار را تشریح کرده‌اند و توضیح داده‌اند که هرچه وضعیت اجتماعی و اقتصادی بالاتر باشد، مصرف سوخت پاک‌تر محقق تر خواهد شد. تغییر نگاه از سوخت های سنتی به مدرن باید به عنوان یک اولویت برای توسعه در نظر گرفته شود. انتخاب‌ نوع انرژی و رفتارهای مصرفی خانوارها به طور قابل‌توجهی در مکان‌های جغرافیایی مختلف به دلیل نابرابری در دسترس بودن منابع انرژی متفاوت است. علاوه بر این ساختار مالکیت دارایی نقش مهمی در خانواده دارد. از دیدگاه اجتماعی و مهندسی، انرژی خانگی به عنوان یک مدل تعامل فیزیکی و انسانی تحت تأثیر تغییرات فنی و اجتماعی است.

علاوه بر این باید مدل اکوسیستم به بررسی ارتباط متقابل محیط زیست و مصرف انرژی به عنوان مفهوم پایداری و تشخیص نقش جنسیت در رفتار صرفه جویی در انرژی بپردازد. باید انواع مشوق های بهره وری انرژی برای رفتار صرفه جویی در انرژی را تحلیل و پیش بینی کرد و در اینجا نقش سیاست های دولت برجسته می شود. و بنده معتقدم سهیم کردن زنان و مشارکت جنسیتی در فرآیند تصمیم گیری نقش بسزایی دارد.همچنین از منظر اقتصادی و جامعه‌شناختی، تصمیم‌گیری‌های انرژی برای تأثیرگذاری بر رفتار صرفه‌جویی مبتنی بر ارزش‌ها، نگرش‌ها و هنجارها از یک سو و انتخاب‌های انرژی، انگیزه‌های مالی، هنجارهای اجتماعی از سوی دیگر نقش دارند. فن آوری های انرژی در کنار مداخله و شناسایی محرک ها و الگوهای پیچیده رفتاری مرتبط با انرژی در سطح خانواده مهم هستند. اگرچه هنوز نقش جنسیتی در سیاست تصمیم‌گیری انرژی را نادیده می‌گیرند، اما این نقص زمانی آشکار خواهد شد که با مشکلات چندوجهی بهره‌وری انرژی مواجه ‌شویم.

مزایای صرفه جویی در انرژی برای پایداری

باید توسعه مدل انرژی به سمت یک رویکرد صرفه جویی در انرژی هدایت شود و پیوندهای مهمی میان انرژی، جنسیت و پایداری ایجاد کند. در حالی که هنجارها و عادات فرهنگی به طور مستقیم با مسائل جنسیتی مرتبط هستند، ویژگی های ساختمان و انتخاب قیمت در بازار انرژی کمتر به عنوان مسائل جنسیتی در نظر گرفته می شود. توسعه مدل انرژی تاریخی ثابت کرده است که متغیرهای اجتماعی- اقتصادی، از جمله جنسیت، به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر پدیده‌های صرفه‌جویی در انرژی برای دستیابی به اهداف بلندمدت پایداری تأثیر می گذارند.

رفتار صرفه جویی در مصرف انرژی به صورت مجزا رخ نمی دهد و به شدت مبتنی برتنوع در سبد سوخت وتصمیم گیری در هنگام خرید است. اثرتقاضا بر کاهش انرژی قابل توجه است و رفتار صرفه جویانه در انرژی میتواند تقاضای انرژی را تا 22٪ کاهش دهد. و این استراتژی برای دراز مدت به عنوان یک رفتار صرفه جویی در انرژی کارساز است. در استراتژی صرفه جویی، فعالیت‌های صرفه‌جویی در مصرف انرژی در دو دسته دسته اول انتخاب‌های صرفه‌جویی مستقیم انرژی یا تعدیل و مربوط به مصرف یا کاهش با تمرکز بر انرژی روزمره و دسته دوم، اتخاذ فناوری‌های کارآمد انرژی و رفتار مرتبط با خرید به عنوان رفتار تک‌شات بدون تغییر رفتارهای روزانه است.

با این حال، هر دو مزایای خود را دارند: یکی به بهبود عادت با اقدامات خاص صرفه جویی در انرژی مربوط می شود و دیگری یک راه حل فنی ارائه می دهد، و. قطعا افراد نسبت به معیارهای رفتار کارآمد انرژی پذیرش کمتری از رفتار حفظ در عادات روزانه دارند. مردم دانش کمتری در مورد صرفه‌جویی در مصرف انرژی دارند و فکر می‌کنند که رفتار کارآمد انرژی جدا از رفتار خرید محصولات روزانه به عنوان تمایز از رفتار کاهشی است.

این نشان می دهد که رفتارهای انرژی بیشتر تحت تأثیر عادات است و بر سبک زندگی فرد تأثیر می گذارد. امروزه نیاز فزاینده ای به استفاده از فناوری پیشرفته برای تقویت محصولات پاسخگوی تقاضا برای ارائه خدمات انعطاف پذیر و هوشمند به سیستم نسبت به سیستم های معمولی وجود دارد. استفاده از سیستم تقاضای خودکار به عنوان یک خانه هوشمند به کاهش هزینه های متغیر با ادغام انرژی های تجدیدپذیر کمک می کند. با این حال، نیاز به دانش، آگاهی و سرمایه‌گذاری‌های مالی مناسب برای متقاعد کردن ساکنان را می‌طلبد. عقاید و نیات اجتماعی،اقتصادی، شخصی به طور قابل توجهی بر رفتار و نگرش صرفه جویی در انرژی تأثیر می گذارد. ارزش ها، باورها، هنجارها، سن، درآمد، تحصیلات، عادات یا روال و انتظار جامعه یا مقررات دولتی. همگی موثر هستند.

زنان تلاش می کنند با جایگزینی سوخت های گران قیمت با سوخت های ارزان تر یا مدل سوخت چندگانه برای صرفه جویی در انرژی خانگی، استفاده از تغذیه با طبع گرم و پوشاندن لباس‌های بیشتر بر خود و اعضای خانواده انرژی کمتری مصرف کنند. با این حال، سن زنان و تحصیلات نیز بر رفتار و نگرش صرفه جویی در انرژی تأثیر می گذارد.

سرمایه‌گذاری‌های کوچک، از محل صرفه جویی، برای خانم‌های خانه‌دار

قطعا مزیت تحصیلات بالا و افزایش آگاهی زنان در جامعه امروز، به حکمران کمک میکند تا با طرح ایده هایی برای نقش آفرینی زنان از ایده سرمایه‌گذاری از محل صرفه جویی خانوار در مسیر توسعه تا استفاده از نقش تربیتی آنها و حضور آنان در تشکل های مردم نهاد مشارکت اجتماعی  این قشر را افزایش دهد.  استفاده از جایگاه زنان در فعالیت های خیریه و افزایش مشارکت آنها در هدایت صرفه جویی صورت گرفته درجهت کمک به کسب و کارهای حوزه انرژی بویژه  در بخش تجدیدپذیر نیز میتواند مدنظر قرار گیرد.

 * زینب قیصری- کارشناس ارشد انرژی 

انتهای پیام/