آیت الله «تهامی»، مجاهد و مبارزه دوران تاریک شاهنشاهی خراسان‌جنوبی + صوت

خبرگزاری فارس- خراسان جنوبی؛ اینجا بیرجند، مرکز خراسان جنوبی، دیار عالم پرور ایران زمین که مهد عالمان، مجتهدان، مشاهیر و مفاخر بزرگ بسیاری ست و این پیشینه قوی سبب شده تا از این شهر و خراسان جنوبی به عنوان مهد علم و فرهنگ یاد شود.

آری بیرجند با مفاخری که برای همیشه تاریخ بر تارک این دیار خواهند درخشید می‌درخشد. هرچند بسیاری از بیرجندی ها نامش را شنیده اند چرا که مدرسه ای قدیمی در محله انقلاب یا خیابانی که به اسم او شناخته می شود اما کم هستند افرادی که به درستی او را بشناسند.

مسجد صاحب الزمانی بیرجند محل دفن آیت الله تهامی

شاید اهالی خیرآباد بیرجند و نمازگزارانی که برای اقامه نماز به مسجد صاحب الزمانی (عج) این محل رفت و آمد دارند از او بیشتر یاد کنند.

در گوشه سمت چپ این مسجد کوچک در محله  قدیمی  شهر،  اتاقی نه چندان بزرگ قرار دارد که  مدفن آیت الله  سید «حسن تهامی» و همسرش است.

جایی که تاحدودی بزرگان فرهنگ و هنر بیرجند یک بار از آن بازدید داشته اند اما امروز در غربت و تنهایی است در حالی که در احیای مدرسه علمیه و آموزش طلاب، آگاهی بخشی به مردم در دوران تاریک شاهنشاهی در بیرجند و حمایت و هدایت مردم نقشی اساسی داشت.

صوت مقام معظم رهبری در مورد آیت الله تهامی

ناشناخته ماند قدرش

غربتی که حتی در زمان حیاتش هم مشهود بود تا آن جا که مقام معظم رهبری، چند سال قبل درباره وی گفتند مرحوم آیت ا…سید حسن تهامی از مجتهدان و علمای برجسته کشور ما محسوب می شد و سال های متمادی در بیرجند منزوی شده بود و قدرش ناشناخته ماند تا وفات کرد.

رهبر معظم انقلاب بارها از او یاد کردند و فرموده بودند مرحوم تهامی اگر در قم یا نجف حضور می داشت مرجع تقلید بود اما این جا ملای کنار افتاده ای بود که فقط خواص می‌دانستند شخصیت او چقدر بزرگ است…

آیت الله تهامی

گفته های مقام معظم رهبری در مورد آیت الله تهامی

مقام معظم رهبری سال ۷۰ نیز درباره وی گفتند: « مرحوم آقا سیّد حسن تهامی‏ که از شاگردان خوب مرحوم میرزا و هم‏ عرض با آقای خویی و آقای میلانی و ملای حسابی‏ای بود، می ‏گفت که ما ده، دوازده نفر شدیم که اسم آقای خویی و آقای میلانی و مرحوم آسیّد علی مدد قاینی و خودش و چند نفر دیگر را می‏‌آورد و بعد از این که مرحوم میرزا فوت کرد، چند صباحی دور و بر مرحوم آسیّد ابوالحسن رفتیم و گفتیم که ترتیبی به حوزه داده بشود؛ طلبه ‏ها از مسائل جدید مطلع بشوند و احیاناً زبان خارجی بخوانند؛ آن وقت هایی بود که تازه این افکار اروپایی ها راه افتاده بود و به همه جا می‏ آمد.

ایشان می‏ گفتند که جلسه‏ اول مرحوم سیّد از حرف ما استقبال کرد؛ اما جلسه‏ دوم که برای نتیجه ‏گیری رفتیم، به نتیجه نرسیدیم، ایشان می‏ گفتند که بین بیرونی و اندرونیِ سیّد اتاق کوچکی بود که اتاق نشستن خود ایشان بود؛ دیدیم در باز شد و در حالی‏ که عبا روی دوشش نیست و دکمه ‏های قبایش را هم نبسته است پیدا بود که برای نشستن نیامده بود، وارد جمع ما شد؛ ما بلند شدیم و احترام کردیم؛ گفت نه، من داخل نمی‏ آیم؛ خواستم همین قدر بدانید که این وجوهاتی که من می‏ دهم، ملک شخصی من است؛ برای این که من قبلًا قرض می‏ کنم و شهریه را می‏ دهم؛ بعد که وجوهات می ‏آید، قرضم را ادا می‏ کنم؛ بنابراین آن وقتی‏که این شهریه داده می ‏شود، ملک شخصی من است که داده می ‏شود و من راضی نیستم که جز فقه و اصول، طلبه به کار دیگری اشتغال داشته باشد و بخواهد شهریه بگیرد. این را گفت و در را بست و رفت! حالا در این فاصله‏ یک هفته، ۱۰ روز چه کسی خدمت ایشان رفته بود و چه گفته بود، آدم نمی ‏داند.»

آیت الله تهامی به همراه آیت اعزام دیگر

دریافت عالی ترین مراتب درجه اجتهاد

آیت ا… سیّد حسن تهامی یکی از مراجع بزرگ عالم تشیع و از مفاخر برجسته حوزه علمیه نجف و از شاگردان نخبۀ آیت‌ا… نایینی و مرحوم میرزا بود که در سال ۱۳۱۴ هجری قمری در بیرجند متولد شد و به دلیل هوش و استعداد خارق العاده در شش سالگی قرآن را صحیح و فصیح فرا گرفت.

پس از سپری کردن تحصیلات علوم دینی در بیرجند، مشهد و نجف به عالی ترین مراتب اجتهاد رسید و تصدیق اجتهاد خویش را از حضرات نایینی و اصفهانی و سایر آیات و حجج آن‌زمان دریافت کرد.

آن گاه به تقاضای مردم برای ترویج دین مبین و خدمت به خلق وطن خود به بیرجند بازگشت در حالی که به یقین زندگی در نجف یا دیگر مراکز علمی جهان تشیع، آوازه او را جهانی می کرد.

دکتر سید مسعود سیادت، نوه آیت ا…تهامی هر چند محضر پدربزرگ را درک نکرده است اما با استناد به گفته های مادرش درباره این عالم عالیقدر گفت: علامه فرزان برادر بزرگ آیت ا…بود، دو برادر به نام های سید حسن و سید محمد که در کودکی پدر خود را از دست دادند و یتیم شدند با این وجود مادرشان که بانوی سیده و فاضله ای بود آن ها را با نهایت سختی بزرگ کرد و چون اعتقادهای قوی دینی داشت دو فرزند را به محضر آیت ا… شیخ محمد باقر آیتی و آیت ا… هادوی از علمای وقت سپرد و به نوعی آن ها را وقف علم آموزی کرد. مانند آوردن سید رضی و سید مرتضی که هر دو به کمالات رسیدند و سبب افتخار شیعیان شدند. این قصه برای دو برادر هم تکرار شد یکی علامه فرزان شد و دیگری آیت ا…تهامی. هر چند در سیدان درس دین خوانده بودند اما به توصیه استادانشان برادر بزرگ درس جدید و پسر کوچک تر علم حوزه خواند.

مقبره آیت الله تهامی در مسجد صاحب الزمانی بیرجند

استادان به نام 

سید حسن تهامی در دوران طلبگی با هم دوره ای هایی همچون آیت ا…شیخ محمد حسن آیتی و آیت ا…بروجردی از محضر استادان بزرگ شیعه همچون آیت ا…نایینی، ابوالحسن اصفهانی و… بهره برد.

آن قدر در علم آموزی مشتاق بود که با وجود اختلاف سنی با هم دوره ای هایش، از آن ها پیشی گرفت و مورد ارادت و التفات ویژه آیت ا…نایینی واقع شد و گاه به دستور این عالم بزرگ، کلاس درس حوزه را ادامه داد.

وی به نقل خاطرات مادر از آیت ا… پرداخت و ادامه داد: هر چند در امور سیاسی به صورت مستقیم دخالت نمی کرد اما آن چنان نفوذ و ابهتی داشت که اهل سیاست آن زمان از وی تاثیر می گرفتند.

در جریان کشف حجاب در زمان رضاخان، آیت ا… با شفافیت در برخورد با شاه و ظلم وستم او شعر گفت و او را تکفیر کرد.

قبل از آمدن به بیرجند مدتی در کرمانشاه به دستور مراجع نجف به ترویج و معرفی مکتب اسلام و اهل بیت (ع) پرداخت زیرا آن زمان تعداد زیادی در آن جا طرفدار مکتب علی اللهی شده بودند.

وی اضافه کرد: آن زمان ها فرقه ضاله بهائیت با تشویق رژیم در حال ترویج بود طوری که بسیاری از خانواده های اعیان و مشهور بیرجند هم به این سمت گرایش یافتند اما آیت ا…تهامی ۴۰ شب در مسجد مصلی (ابوالفضلی) درباره بهائیت صحبت و شفاف سازی کرد که این فرقه ضاله، زاده و ساخته انگلیس است و آن قدر گفت که تعداد زیادی از این فرقه به سوی اسلام برگشتند.

سیادت به تلاش پدر بزرگ برای حمایت از مردم اشاره کردو افزود: آیت ا… تهامی از ارتباط عالمانه خود برای دفاع از مردم استفاده می کرد، از نظر آزادگی و علم شناخته شده بود و اثر کلامش به گونه ای بود که حتی رژیم هم از وی تاثیر می گرفت.

در زمان قحطی شدید در کشور، به شوکت الملک، حاکم منطقه توصیه هایی کرد تا آن جا که در انبارهای غله به روی مردم گشوده شد.

با وجود علاقه خاندان شوکت الملک و همسر او به سادات و پرداخت وجوه شرعی، سید حسن از پذیرفتن وجه از آن ها خودداری و توصیه می کرد وقفیات را جدی بگیرند و بنا بر وقف ملک در اختیار خود عمل کنند.

موقوفه هایی که هنوز پا بر جا و در اختیار اوقاف وامور خیریه است.به نظر وی، مهم ترین ویژگی سید حسن تهامی تقوای الهی، آزادگی و عالم بودن بود که زیر بار شاه نمی رفت و در برابر مظلوم به شدت خضوع و خشوع داشت.

نسبت به همه رئوف و مهربان بود اما زمانی که شاه به بیرجند آمد بر خلاف خیلی ها به دیدن او نرفت و در جلسه هایی که علم حضور می یافت برایش بلند نمی شد؛ در عین حال بر آن ها تاثیر داشت.

عکس خاندان تهامی بر دیوار مسجد محل مدفن آن عالم بزرگ

بانی ساخت ۳ مسجد قدیمی

وی از مهم ترین کارهای پدر بزرگش ساخت 3 مسجد را نام برد.  وی بانی مسجد رضوی و خواجه خضر در قدیمی ترین محله های شهر بود و برای مسجد صاحب الزمانی (عج) خیرآباد هم پیش قدم شد همان جایی که به وصیت خودش در آن آرام گرفته است.

بعد از واقعه قتل عام روحانیت در مدرسه فیضیه، به دستور امام خمینی (ره)، مقام معظم رهبری به بیرجند آمدند تا درباره رژیم اطلاع رسانی کنند، ابتدا حکومت متوجه سخنان رهبری نبود اما بعد که فهمید ایشان چه قدر در آگاهی بخشی مردم موثر هستند برخوردها شروع شد. آیت ا…تهامی هم در این جلسات با مقام معظم رهبری آشنا شد؛ در منطقه ای که قطب و پایگاه محکم رژیم بود.

تبلیغ و اطلاع رسانی در منطقه ای که مردم تحت تاثیر خاندان علم بودند کار راحتی نبود اما در همین شرایط پیام های امام خمینی (ره) به مردم می رسید.

امام (ره) درباره جنایات شاه با آیت ا…تهامی مکاتبه داشتند و آن زمان که تعداد زیادی از روحانیان برجسته از جمله آیت ا…رفسنجانی را برای سربازی به بیرجند فرستادند امام خمینی (ره) نامه ای به آیت ا…تهامی نوشتند و در آن خواستند که حواسشان به روحانیان سرباز باشد و آیت ا… تهامی نامه ای به یکی از بستگان خود نوشت و وقتی به فرمانده پادگان رسید آن قدر موثر بود که سبب آزادی و  ترخیص روحانیان سرباز شد.

آیت الله تهامی 

احیای حوزه علمیه 

سیادت باز هم از پدر بزرگ خاطره هایی دارد. کاری که در شرایط آن زمان و ظلم و ستم بر روحانیت بسیار بزرگ و ارزنده است و در زنده شدن علمای خالص موثر بود.

وی گفت: به دستور رضاخان حوزه های علمیه تعطیل شده بود اما آیت ا…تهامی همیشه و همه جا یاور روحانیت بود. در اواخر حکومت رضا شاه بعد از ۲۰ سال تعطیلی و تخریب حوزه، با همکاری آیت ا…عارفی، حوزه علمیه معصومیه بیرجند احیا و مدیریت شد و طلاب شناسایی و جمع شدند و بسیاری از طلاب و عالمان برجسته امروز، شاگردان همان حوزه هستند. آیت ا… دیانی، حجت الاسلام رضوانی، آیت ا… فضل از علمای مشهد و … در این حوزه تحصیل کردند.

حوزه ای که به نقل فراوان ۷۰۰ جلد کتاب شخصی خود را به آن هدیه کرد و در مدیریت آن کوشید تا عالمان وارسته ای برای احیای اسلام در منطقه خود پرورش دهد در حالی که نیم قرن از درگذشت او می گذرد اما همچنان در بین همشهریان خود غریب است.

سخن پایانی: خراسان جنوبی می بالد به خود با وجود چنین عالمانی امید که از غربت نیز بین همشهریانش نیز درآید.

پایان پیام/