اصلاح ساختار مالیاتی به نفع طبقات ضعیف و متوسط

به گزارش خبرنگار مهر قرار است در بهار سال آینده لایحه «اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم» در مجلس بررسی و تصویب شود. لایحه ‎ای که در صورت تصویب مجلس، تغییرات اساسی در ساختار مالیاتی کشور ایجاد می‌کند. کارشناسان معتقدند با تصویب و اجرایی شدن این قانون، نظام مالیاتی در کشور به عدالت نزدیک‌تر خواهد شد. چرا که مدل پیشنهادی برای اخذ مالیات، در لایحه مذکور، مالیات بر مجموع درآمد و یا پی‌آی‌تی است. در این مدل، هزینه‌های معیشتی همچون: هزینه اجاره‌بها و تسهیلات مسکن، هزینه بیمه خدمات درمانی و هزینه‌های درمان جبران نشده، هزینه‌های تحصیل مؤدی و افراد تحت تکفل او به عنوان هزینه‌های قابل کسر از مالیات در نظر گرفته شده و به این ترتیب فشار اقتصادی تا حدی از دوش مؤدیان کم‌درآمد برداشته شده است.

اما در مقابل برخی از کارشناسان این تغییرات را مالیات بر فقر خوانده و معتقدند با اجرایی‌شدن این قانون، فشار اقتصادی بیشتری به حقوق‌بگیران و اقشار متوسط جامعه تحمیل می‌شود. استدلال این کارشناسان، بر محوریت وجود تورم در کشور و خط معافیت ۱۲ میلیونی در نظام مالیات کنونی است، به این ترتیب که از طرفی، تورم موجود در کشور توان اقتصادی قشر متوسط را کاهش داده است و از طرف دیگر دولت با اخذ مالیات پی‌ای‌تی، فشار بیشتری بر اقشار متوسط وارد می‌کند. این استدلال، مالیات پی‌آی‌تی را به معنای مالیات بیشتر از اقشار متوسط جامعه، در نظر گرفته و نتیجه می‌گیرد با تغییر ساختار مالیاتی کشور قرار است دولت بلای بزرگی را بر سر اقشار متوسط بیاورد.

سوال اصلی در اینجاست که آیا با اجرایی شدن مالیات پی‌آی‌تی، قرار است کارمندان و قشر متوسط جامعه مالیات بیشتری پرداخت کنند؟ همچنین اساساً با وجود شرایط تورمی در کشور اجرا شدن این مدل از مالیات به نفع کشور است؟

با مالیات پی‌ای‌تی نه تنها خانواده‌های کم درآمد مالیات نمی‌دهند بلکه یارانه هم می‌گیرند

ابولفضل بابازاده پژوهشگر اقتصادی در گفت‌وگو بامهر. در خصوص مزیت تغییر ساختار مالیات از شکل کنونی به پی‌ای‌تی، گفت: مالیات پی‌ای‌تی، همان مالیات بر درآمد است. در این مدل به جای اخذ مالیات از مشاغل به صورت جداگانه، از مجموع درآمد افراد مالیات گرفته می‌شود، فارغ از اینکه از چه شغلی و از چه منبعی درآمد کسب می‌کنند. مزیت اصلی این نوع از مالیات آن است که در حال حاضر حجم زیادی از معافیت‌های غیرمرتبط و نامربوط وجود دارد که فعالیت‌های اقتصادی مشمول آن هستند و در عین حال هیچ دلیل و منطقی هم برای آن وجود ندارد.

ساختار مالیات بر درآمد اینگونه است که از مجموع درآمد افراد درصدی بعنوان مالیات اخذ می‌شود. طبیعتاً هر چقدر درآمد فرد بالاتر باشد، درصد مالیات پرداختی هم بیشتر خواهد بود. با این مدل هم جلوی بسیاری از فرارهای مالیاتی گرفته می‌شود و هم از خانواده‌های فقیرتر حمایت بیشتری می‌شود، چرا که در پی‌ای‌تی باتوجه به اینکه هر فرد چه مقدار درآمد دارد و تعداد اعضا تحت تکفل او چند نفر هستند، معافیت‌هایی در نظر گرفته می‌شود.

البته شرایط دیگری نیز در نظر گرفته می‌شود، هزینه‌هایی مثل درمان و آموزش ابتدا از درآمد کسر می‌شوند و صرفاً به مازاد آن مالیات تعلق می‌گیرد. یعنی با این مدل حتی ممکن است خانواده‌ای به دلیل اینکه درآمد کافی برای هزینه‌های معیشتی خود ندارد، بور کامل از مالیات معاف شود.

زیرساخت‌های لازم برای اجرایی‌شدن پی‌ای‌تی وجود دارد

وی در خصوص وجود ساختارهای اطلاعاتی لازم برای اجرایی شدن این طرح گفت: در دنیا قبل از آنکه حوزه دیجیتال بیاید این مالیات پی‌ای‌تی گرفته می‌شد. سیستم آن بر اساس خود اظهاری شهروندان بود. دولت برای ضمانت اجرایی آن به صورت رندم افراد را چک می‌کرد. و در صورت مشاهده تخلف و عدم اظهار درآمد، جریمه‌های سنگینی در نظر می‌گرفتند. از این طریق یک نظام انگیزشی به وجود آوردند که کسی انگیزه مخفی کردن درآمدش را نداشته باشد. لذا برای اجرایی شدن این سیستم یک زیرساخت اطلاعاتی عجیب غریبی نیاز نیست. ولی با این حال امروزه با وجود سامانه‌های اطلاعاتی که در کشور وجود دارد نظیر سیستم بانکی، بانک مرکزی و سامانه‌های مرتبط با وزارت‌خانه‌های مختلف، حجم زیادی از اطلاعات درباره درآمد مالی خانوارها وجود دارد و بنابراین امکان فرار مالیاتی بسیار کاهش یافته است.

معافیت با حقوق ۱۶ میلیون با توجه به شرایط خانوار

این استاد دانشگاه در جواب این سوال که آیا این طرح دولت باعث فشار بر اقشار متوسط جامعه و کار مندان شده و توان اقتصادی آنها را کاهش می‌دهد یا خیر، توضیح داد: برای بررسی این موضوع باید به این نکته توجه کرد که خط معافیت در مالیات پی‌ای‌تی مانند مدل قبلی نیست. خط معافیت متناسب با جمعیت خانواده تعیین می‌شود نه اینکه به صورت کلی یک عددی گفته شود. برای مثال کارمندی که ۱۶ میلیون تومان درآمد دارد؛ در حال حاضر مالیات پرداخت می‌کند، چرا که بیش از خط معافیت مشخص شده در ساختار کنونی که ۱۰-۱۲ میلیون است، حقوق دریافت می‌کند.

اما در مدل پی‌ای‌تی، ممکن است معاف از مالیات شود چرا که خط معافیت بستگی پیدا می‌کند به تعداد اعضای خانواده و هزینه‌های معیشتی ان‌ها، مثلاً اگر به ازای هر نفر ۴ میلیون تومان هزینه معیشتی ماهانه در نظر گرفته شود؛ سرپرست یک خانواده ۴ نفره تا سقف ۱۶ میلیون تومان درآمد ماهانه از پرداخت مالیات معاف می‌شود.