پشت صحنه تغییرات در گرجستان چیست؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، ایراکلی غاریباشویلی بازهم به شکل غیر منتظره‌ای برای دومین بار از پست نخست‌وزیری استعفا داد و ایراکلی کوباخیدزه، رئیس فعلی جزب «رویای گرجستان» به جای غاریباشویلی بر مسند نخست وزیری گرجستان تکیه زد.

قاعده رسمی و شکل‌کار در ساختار سیاسی حزب رویای گرجستان بدین شکل است که: رئیس افتخاری حزب حاکم(رویای گرجستان)، یعنی بیدزینا ایوانیشویلی، نامزد خود را برای پست نخست وزیری به شورای سیاسی حزب تسلیم می‌کند و پس از تایید در شورا، نامزد خود را باید به تایید اکثریت مجلس برساند که اکثریت آن نیز در اختیار رویای گرجستان است. این بار نامزد ایوانشویلی برای پست نخست‌وزیری ایراکلی کوباخیدزه خواهد بود.

آنچه در اجلاسیه حزب رویای گرجستان تصمیم‌گیری شده یک جابه‌جای درون حزبی است، بدین معنا که جایگاه دو ایراکلی در آستانه انتخابات پارلمانی گرجستان تغییر داده شد. ایراکلی کوباخیدزه به‌جای غاریباشویلی در مسند نخست وزیری و قاربیاشویلی در سمت رئیس حزب رویای گرجستان به جای کوباخیدزه خواهد نشست.

سیاست دولت تغییر می‌کند؟

با یک بررسی ساده می‌‌توان فهمید به تفاوتی در نوع دیدگاه آن‌ها در مورد اقتصاد، سیاست اجتماعی یا سیاست خارجی کشور وجود ندارد. ایراکلی کوباخیدزه و ایراکلی غریباشویلی همیشه نماینده یک حزب سیاسی به نام «رویای گرجستان» بودند.

در سال های اخیر، «رویا» به یک حزب سیاسی یکپارچه، همگن، منسجم و دارای برنامه تبدیل شده که به یک دیگاه واحد و مشترک برای مدیریت دولت مجهز شده است. پس ‌قاعدتاً اختلاف بین افکار و دیدگاه‌های شخصی رهبران به حداقل می رسد. اغلب کارشناسان سیاسی گرجی معتقدند نه غریباشویلی و نه کوباخیدزه نگرشی سازشکارانه نسبت به مخالفان یا رسانه‌ها ندارند و این امر از درون حزب بیرون آمده است.

بنابراین انتظار می‌رود که کمپین پیش از انتخابات سال 2024 نیز در پس زمینه سخنرانی‌های تهاجمی نسبت به اپوزوسیون برگزار شود.

چرا نخست وزیر تغییر کرد؟

به گفته سخنگوی رسمی «رویا»، دلیل تغییرات در حزب و پست‌نخست‌وزیری «دموکراسی درون حزبی» است. غاریبشویلی تصمیم خود برای ترک پست را در آخرین جلسه توجیهی به عنوان نخست وزیر با «دموکراسی داخلی» و «اصل چرخش» توضیح داد: رهبران موفق زیادی در درون حزب حضور دارند و باید به دیگران فرصت داد.

اما تحلیلگران و همچنین احزاب سیاسی اپوزیسیون پشت این تصمیم را دست با نفوذ بیدزینا ایوانیشویلی می بینند که در یک ماه گذشته برای سومین بار رسماً به عرصه سیاست بازگشته است.

به نظر می‌رسد که چیزی در اقدامات غریباشویلی، بیدزینا ایوانیشویلی را عصبانی کرده است. «شاید او فکر می‌کرد که غاریباشویلی بیش‌ از اندازه قدرتمند شده است. همچنین گمانه زنی‌های دیگری نیز وجود دارد از جمله اینکه غاریباشویلی با چیدن نفرات خود در پست‌های مختلف و حساس مدیریتی تیمی قدرتمند در اختیار داشت که این امر مورد قبول ایوانشویلی نبود و بعضاً این موضوع به پاشنه آشیل حزب بدل می‌گشت. از سوی دیگر گفته می‌شود، وی در فساد نخبگانی جاری در گرجستان مقصر بوده است. اما شاید نکته مهم‌تر ایجاد یک خط ارتباطی قوی با سران کشورهای دیگر همچون چین بوده است که رئیس افتخاری حزب را به تغییر نخست‌وزیر قانع کرده است. از گمانه‌زنی‌های دیگر می‌توان به تغییر چهره دولت و تلاش برای تغییرات سیاسی در نزدیکی انتخابات اشاره داشت که شاید از این طریق رویای گرجستان بتواند همچنان حزب مورد قبول مردم گرجستان باشد.

نکته دیگری که سیاسیون گرجی بدان اشاره دارند اعتماد ایوانشویلی به شخص غاریباشویلی است. زیرا طبق اساسنامه حزب رئیس ستاد انتخاباتی رویای گرجستان باید رئیس حزب باشد از این رو ایوانشویلی خواسته تا بتواند از ظرفیت‌های نخست‌وزیر مستعفی در جایگاه دیگری استفاده کند و کمانه زنی می‌شود که پس از پیروزی در انتخابات غاریباشویلی به جایگاه نخست‌وزیری باز خواهد گشت.

آیاد دلیل تغییر، فساد است؟

هنگامی که در پایان سال 2023، در 30 دسامبر، ایوانیشویلی در یک «چرخش» حضور مجدد خود را عالم سیاست اعلام کرد، در توضیح  آن یکی از دلایل عمده و مهم این تصمیم را «نیاز به جلوگیری از خطر فساد» در حزب حاکم رویای گرجستان توضیح داد و در ادامه سه بار تکرار کرد که نخست وزیر «تغییر نخواهد کرد».

درست یک ماه بعد، ایراکلی غاریباشویلی 41 ساله برای دومین بار  پست نخست وزیری را ترک کرد. غاریباشویلی که تا سال 2012 در شرکت‌های میلیاردر گرجی بیدزینا ایوانیشویلی کار می‌کرد، برای اولین بار در سال 2013 و پس از «اولین استعفا» ایوانیشویلی از سیاست، قبول مسئولیت کرد و نخست وزیر در گرجستان شد.

 

 بیدزینا ایوانیشویلی رهبر رئیس جمهور سابق گرجستان و رهبر افتخاری حزب رویای گرجستان در کنار ایراکلی غاریباشویلی نخست وزیر مستعفی 

تنها دو سال بعد، غاریباشویلی به شکلی ناگهانی استعفا داد و در توضیح این عمل خود تنها یک دلیل آورد «حالا می‌خواهم فقط استراحت کنم».  

ایوانیشویلی سپس علناً به خویشاوند‌گرایی ایراکلی غاریباشویلی اشاره کرد: من چندین بار گفته‌ام مشکل شما بستگان و امنیت شما خواهد بود. افکار عمومی نباید با این عمل شما (خویشاوندگرایی) مورد تحریک و عصبانیت قرار بگیرد.

غاریباشویلی در بهار 2019 پس از «ورود دوم» ایوانیشویلی به سیاست به همراه وی به ساختار سیاسی گرجستان بازگشت. به زودی در کابینه «گیورگی گاخاریا» به پست وزارت دفاع رسید و پس از «خیانت گاخاریا» به رویای گرجستان برای دومین بار نخست وزیر این کشور شد.

دولت او در سال‌های 2021-2022 رشد اقتصادی دو رقمی تجربه کرد (که در واقع عمدتاً ناشی از بهبودی پس از همه‌گیری کرونا و مهاجرت شهروندان روسیه بعد از شروع جنگ با اوکراین بود) و همچنین یک تورم بالا را در همان دوره به ثبت رساند که اثرات آن همچنان ادامه دارد.

در تابستان 2023، ایراکلی غاریباشویلی شخصاً با شی ‌جین‌پینگ، رئیس جمهور چین، توافقنامه «مشارکت استراتژیک» را به امضا رساند. «رویا» این را یکی از دستاوردهای اصلی سیاست خارجی و اقتصادی خود می‌داند.

پس از ایجاد «مشارکت استراتژیک» با چین، مهم‌ترین طرح در بندر آناکلیا و در ذیل طرح کریدور میانی (یک کمربند یک جاده) در دریایی سیاه تعریف شد و روابط اقتصادی گرجستان با چین شکل گسترده‌تری به خود گرفت.  

ایراکلی غاریباشویلی همچنین با یکی از شرکت های دولتی چین، CEFC که در گرجستان نیز ابتکاراتی داشت، ارتباطات شخصی برقرار کرد. غاریباشویلی صدها هزار لاری به‌ منظور مشاوره از این شرکت دریافت کرد.

در سال 2023، یکی از جنجالی‌ترین موارد فساد نخبگانی که در رسانه‌های گرجستان گزارش شد، پرواز چارتر نخست‌وزیر برای پسر بزرگش به فرانسه بود. تحقیقات در این مورد آغاز نشد، زیرا مقامات آن را ضروری ندانستند، اما این مورد در جامعه و افکار عمومی گرجستان اثرات نامطلوبی را به‌جای گذاشت.

از سوی دیگر، منتقدان می گویند که صحبت های ایوانیشویلی در مورد «وسوسه فاسد» در حزب حاکم باعث انحراف توجه از این واقعیت می شود که بیدزینا ایوانیشویلی محور ایجاد محیط فاسد نخبگان است، او «معمار زیرساخت های فاسد» است.

چرا کوباخیدزه؟

ایراکلی کوباخیدزه پنجشنبه اول فوریه (12 بهمن) به طور رسمی برای پست نخست وزیری گرجستان معرفی شد.

ارتقای مورد انتظار کوباخیدزه به سمت نخست وزیری را می‌توان به این دلیل نسبت داد که ایوانیشویلی به او اعتماد بیشتری دارد، از سمت انتظار تهدیدی از سمت وی ندارد و فکر نمی‌کند که کوباخیدزه «استقلال بیش از حد» از خود نشان دهد.

سفر اخیر کوباخیدزه به جمهوری خلق چین را می‌توان بیانگر اعتماد ایوانشویلی به وی دانست. طی روزهای 14 تا 20 ژانویه، هیئتی متشکل از اعضای حزب حاکم «رویای گرجستان» به سرپرستی ایراکلی کوباخیدزه وارد پکن و شانگهای شد و جلسات رسمی برگزار کرد.

«تحویل رهبری چنین دیدار مهمی به ایراکلی کوباخیدزی از سوی ایوانیشویلی، ثابت می‌کند که او بیش از ایراکلی غاریباشویلی به کوباخیدزه اعتماد دارد.

علاوه بر این، نام ایراکلی کوباخیدزه، بر خلاف غاریباشویلی، با پرونده های رسوایی فساد گره نخورده است، که این امر از نظر انتخاباتی برای رویا بسیار سودمند است. همچنین کوباخیدزه فرصت انتصاب افراد خود را در پست های مختلف نداشت است.

از یک سو وی سخنگوی «رویا» بود و از سوی دیگر سازمان دهنده حزب، از این رو فساد برای او اهمیت چندانی نداشته و یا لااقل امکان آن را نداشته است. برخلاف غاریباشویلی که به طور سنتی ابزارهای غنی برای فساد در قوه مجریه در اختیار داشته است. از این منظر، کوباخیدزه ممکن است چهره بهتر و شفاف‌تری برای رای دهندگان به رویا نسبت به غاریباشویلی باشد.

 

«از آنجایی که کمپین انتخاباتی نزدیک است، بیدزینا ایوانیشویلی احتمالاً در نظر داشت که باید فردی را که در قوه مجریه نبوده و سابقه‌ای نداشته است به‌عنوان رهبر رویای گرجستان معرفی کند. درست است که کوباخیدزه رهبر حزب «رویای گرجستان» بوده، اما او در قدرت اجرایی نبود، او رسماً مسئول اقدامات و وعده‌های انباشته شده در طول سال‌های گذشته نیست، که مورد انتقاد عمومی قرار گیرد».

با این حال، برخلاف جدایی غاریباشویلی در سال 2015، «حزب رویای گرجستان» این بار او را به طور کامل کنار نمی‌گذارد و طبق تصمیم اعضای کادر رهبری حزب، غاریباشویلی را به‌ عنوان رهبر حزب معرفی کرده است.

این بدان معناست که غاریباشویلی همچنان چهره عمومی «رویای گرجستان» خواهد بود. این شاید به این مربوط باشد که غاریباشویلی برای بخشی از رای دهندگان پایگاه «رویا» چهره قابل قبولی است و از نظر انتخاباتی بهتر است او را حفظ کنیم.»

مخالفان چه می‌گویند؟

پاتا منجگالادزه، «حزب آگماشنبلی (لیبرال)» : «الان به ما می‌گویند که کوباخیدزه روی دوچرخه، روی صندلی جلو می‌نشیند و غاریباشویلی پشت او می نشیند، یعنی این یک نوع بازی است … البته چیزی تغییر خواهد کرد. برای ایراکلیف ها، اما هیچ چیز برای مردم تغییر نخواهد کرد. این بدتر است، زیرا کوباخیدزه ربطی به مسائل اقتصادی و یا اشتغال ندارد… این بازی (بیدزینا ایوانیشویلی) برای انتخابات مورد نیاز است، برای فریب مردم، گویی جاروی جدید بهتر جارو می‌کند».

لوان خبیشویلی، «جنبش ملی متحد» (حزب ساکاشویلی) : «تغییرات به رفاه شهروندان ما مربوط نمی‌شود… ما باید به خوبی درک کنیم که دولت امروز به مردم خدمت نمی‌کند، آنها انگیزه دارند که بیدزینا ایوانیشویلی را ثروتمند کنند، خود را ثروتمند کنند، برای خود خانه‌ها و ویلاهای جدید بسازند و نه برای خدمت به مردم.

تئونا آکوباردیا، «گروه اصلاحات شارل میشل» : «تغییر نیروهای پیاده روی صفحه شطرنج تکنیک و تاکتیکی است که بیدزینا ایوانیشویلی برای بردن بازی از آن استفاده می‌کرد و همیشه موفق می شد.»

ماموکا خزرادزه، رهبر حزب لِلو(غرب‌گرا) : «بیدزینا ایوانیشویلی هر کسی را به عنوان نخست‌وزیر منصوب کند، نمی‌تواند کشتی غرق‌شده «رویای» دولت روسیه را نجات دهد. به دلیل معاملات فاسد، غاریباشویلی باید در اسکله بنشیند، نه (در صندلی) رئیس حزب. بیدزینا ایوانیشویلی تایید کرد که او یک شخصیت کلیدی در فساد، خویشاوندی و حکومت داری ناموفق است. «رویا» می‌داند که روزهایش به شماره افتاده است. جامعه خواهان تغییر واقعی است. مردم گرجستان به زودی حکومتی را که در خدمت منافع روسیه است کنار خواهند گذاشت.»

بکا لیلواشویلی، «برای گرجستان» (میانه رو جدا شده از حزب رویا) : ‌«قدرت در این کشور در دست ایوانیشویلی است. چه کسی صدای این قدرت را خواهد بود، چه کسی تصویر آن خواهد بود، کوباخیدزه یا غاریباشویلی، مهم نیست.»

یادداشت: مهدی سیف تبریزی کارشناس مسائل قفقاز

انتهای پیام/