چرا اقتصاد ترکیه به ثبات نمی‌رسد؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، بمب خبری برکناری رئیس بانک مرکزی ترکیه، هنوز هم داغترین خبر بازار اقتصادی این کشور است. با آن که خانم حفیظه غایه ارکان، اعلام کرده بود که به منظور پایان دادن به سیاه نمایی علیه خانواده، از پست خود استعفا داده، اما در حکم رئیس جمهور ترکیه برای فاتح قاراخان رئیس جدید، صراحتاً به برکناری ارکان اشاره شد.  

در شرایط عادی و طبیعی، انتقال مسئولیت در ساختار بانک مرکزی همه کشورها، امری عادی است، اما اگر به گفته تیتر امروز اغلب روزنامه های چاپ آنکارا، رئیسی نباشد که بتواند برای چند سال در این پست دوام بیاورد، چنین چیزی عادی نیست و پیامدهای منفی دارد. به همین خاطر، تحلیلگران اقتصادی ترکیه از تغییر مداوم پست ریاست بانک مرکزی نگران هستند و این رویداد را به عنوان یکی از دلایل مهم نا به سامانی اقتصادی قلمداد می کنند.

بسیاری از روزنامه های چاپ آنکارا، امروز عکس و تیتر صفحه نخست را به موضوع برکناری رئیس بانک مرکزی ترکیه اختصاص دادند.

«نفر بعدی بیاید جلو». این تیتر معنی داری است که روزنامه قرار چاپ آنکارا درباره برکناری خانم حفیظه غایه ارکان به کار برده و به این اشاره کرده که تنها ظرف 5 سال، 5 بار رئیس بانک مرکزی عوض شده است. روزنامه قرار به این اشاره کرده که اردوغان، برای برکناری روسای اسبق بانک مرکزی ترکیه، از این جمله استفاده کرده: «آدم حرف گوش کنی نبود. ناچار شدیم او را برداریم».

این روزنامه از قول چند تحلیلگر اقتصادی نوشته، اصولاً اگر برای ریاست بانک مرکزی به جای متخصص و تحلیلگر بازار، به دنبال آدم حرف گوش کُن بگردید، ثروت کشور را بر باد می دهید.

چندین روزنامه دیگر ترکیه از جمله ینی آسیا، سوزجو، آنالیز و ینی مساژ نیز درباره برکناری رئیس بانک مرکزی دیدگاه مشترکی دارند و تیتر ینی آسیا چنین است: «در رژیم تک نفره، رئیسی نیست که بتواند تاب بیاورد».

اشاره ینی آسیا به این موضوع است که تغییرات مداوم در پست ریاست بانک مرکزی از زمانی اتفاق افتاده که اردوغان در سال 2018 میلادی، با برگزاری یک همه پرسی و کسب رای ناپلئونی 51 درصدی، نظام سیاسی و اجرایی کشور را از پارلمانی به ریاستی تغییر داد و اختیارات او بسیار وسیع شد، بدون آن که نظارتی بر اقداماتش وجود داشته باشد. در نتیجه از همان تاریخ یعنی از سال 2018 میلادی تاکنون، پنج بار رئیس بانک مرکزی ترکیه تغییر کرده و این آمد و رفت های مداوم و مکرر، باعث شده که بی نظمی و بی ثباتی، بازار ارز و سرمایه را تهدید کند.

ینی آسیا به تیتر گزنده خود اکتفا نکرده و کاریکاتوری رسم کرده که در آن، صندلی رئیس بانک مرکزی ترکیه، مانند یک کاکتوس خاردار بزرگ توصیف شده که کسی یارای نشستن بر آن را ندارد و باید سریعاً برود.

اگر چه در ماجرای برکناری خانم حفیظه غایه ارکان، پای سوء استفاده مالی، رسوایی و بی کفایتی در میان بود، اما تحلیلگران می گویند، او از اول هم انتخاب خوبی نبوده و به اعتبار بانک مرکزی لطمه زده است. چرا که در مصاحبه جنجالی خود با حریت، گفته بود که برای آگاه شدن از مسائل و مشکلات اقتصادی مردم، به طور مداوم از سرایدار ساختمانی که مادرش در آن زندگی می کند، اطلاعات می گیرد!

تحلیلگران می گویند، رئیس بانک مرکزی برای خبردار شدن از وضعیت بازار تولید، مصرف، سرمایه و صادرات و واردات و دسترسی کامل به آمارها و قیمت ها، مهمترین ابزارها را در اختیار دارد و معقول نیست که برای کسب اطلاع از ابعاد واقعی و عینی جامعه، با سرایدار مشورت کند.

طاها آک یول، تحلیلگر سیاسی و مورخ تاریخ اقتصادی ترکیه در مقاطع عثمانی و جمهوری، قبلاً با استفاده کنایی از سخنان اردوغان، کتابی با این عنوان نوشته است: حرف گوش کُن نبودند!

او در کتاب خود، به بررسی تاریخچه تاسیس بانک مرکزی ترکیه و تاثیر عملکرد روسای بانک مرکزی بر ثبات بازار پرداخته است.

آک یول، پس از برکناری حفیظه غایه ارکان نوشت: «اردوغان از تمام خطاهای خانم ارکان مطلع بود. اما تلاش کرد از او محافظت کند و حتی در مراسم پیشواز از رئیس جمهور ایران نیز، ارکان را در صف نخست قرار داد و به او احترام گذاشت. ارکان اعلام کرده که فرزند نوزاد او یک و نیم سال دارد و چون یک ترور شخصیتی و خانوادگی علیه او به راه افتاده، به منظور حفظ روحیه فرزند نوزاد خود، درخواست استعفا داده است. اما بعداً معلوم شد که این سخن صادقانه نیست و او واقعاً به دستور شخص رئیس جمهور برکنار شده است. هنوز نمی دانیم چرا اردوغان، عامدانه از مفهوم برکناری استفاده کرد. این را هم نمی دانیم که آیا مهمت شیمشک وزیر مالی و دارایی، حاضر بود باز هم با این خانم کار کند یا نه».

آک یول در ادامه نوشته است: «همه انتظار داشتند که پست ریاست به عثمان جودت آکچای برسد. اما فاتح قاراخان انتخاب شد که بدون شک اقتصاددان بسیار خوبی است و باید تجربه او با فدرال رزرو را یک امتیاز مثبت دانست. حالا رئیس بانک مرکزی ما تغییر کرده اما ظاهراً سیاست های ارتدکس ادامه خواهد داشت. شاید همچنان که اقتصاددان برجسته ما پروفسور سلوا دمیرالپ گفته، با رفتن خانم ارکان اتفاق خاصی نیفتد. اما تعارف را کنار بگذاریم. ما در  ساختار سیاسی و اجرایی ترکیه مشکل داریم و برایمان اثبات شده که نظام ریاستی، مستعد ایجاد هر نوع بی ثباتی، عدم اطمینان و ناامنی است. اردوغان تاکنون 4 نفر را از این پست کنار نهاده و حالا نفر پنجم را منصوب کرده است. بدون شک، این یک مشکل اساسی و ساختاری در نظام اجرایی ترکیه است. از آنجایی که بانک‌ های مرکزی در سرتاسر جهان مستقل هستند، سیاستمداران نمی ‌توانند به راحتی روسا و تیم‌ های اصلی بانک مرکزی را به ‌طور مکرر تغییر دهند. پس قبول کنیم که نظام ما مشکل دارد. مشکلی که من آن را فرسایش  قوانین و نهادها و غلبه مدیریت شخصی نام نهاده ام».

یوسف ضیا جومرت نیز درباره دیدگاه اقتصادی اردوغان می گوید: «اردوغان، عادت دارد که تمام مسائل کشور را سیاسی کند. مثلاً، روزی به منظور کسب رای از هواداران اسلامگرا، هر گونه سود بانکی را ربا و حرام می داند. اما روزی که دلار به اوج می رسد و ترکیه ناچار می شود که به سراغ پول از کشورهای دیگر برود، کلمه ربا را کنار می گذارد و اعلام می کند که بانک ها ناچارند چرخ اقتصاد را با همین سود سپرده ها بچرخانند!»

احمد تاشگتیرن تحلیلگر سیاسی هم می گوید: «در نظام سیاسی و اجرایی کنونی ترکیه، حرف حرف اردوغان است و هیچ مقام مسئولی، نه تنها برای اتخاذ تصمیمات مهم، دارای اختیارات نیست، بلکه از فردای خود اطمینان ندارد. او به راحتی عزل و نصب می کند و منش سیاسی اردوغان، باعث شده که بی ثباتی، همه حوزه های اجرایی و اقتصادی را تحت الشعاع قرار دهد».

جالب اینجاست که نهادهای اقتصادی بین المللی و رسانه های خارجی نیز موضوع برکناری رئیس بانک مرکزی ترکیه را رصد کرده و درباره آن اظهار نظر کرده اند. رسانه ها، عکس فاتح قاراخان و همسر و دو دختر او را در کنار پرچم آمریکا منتشر کرده اند که احتمالاً مربوط به روزی است که به عنوان شهروند آمریکا پذیرفته شده است. حالا او، پست مدیریتی ارشد آمازون را رها کرده و عکس پرواز خود به سوی ترکیه را منتشر کرده است.

در گزارش بلومبرگ، تحلیلی توسط جی پی مورگان منتشر شده که او را فرد لایقی برای ریاست بانک مرکزی ترکیه می داند. اما به این نیز اشاره می کند که حتی عاقبت قاراخان نیز نامعلوم است و کسی نمی داند که او تا چه مدت در این پست، دوام خواهد آورد.

مورگان می گوید: «از آنجایی که متخصصین بازار، درباره قاراخان نیز نگران هستند و نمی توانند در مورد سرنوشت آتی او نظر دهند، سرمایه گذار خارجی نیز نمی تواند به راحتی به ترکیه برود و سرمایه خود را به بازاری بسپارد که رئیس جمهور، به راحتی رئیس بانک را برکنار می کند».

حال باید دید قاراخان، رئیس جوان بانک مرکزی ترکیه، برای پایان دادن به حواشی و بازگرداندن ثبات به بازار مالی ترکیه، می تواند موفق عمل کند یا نه.

انتهای پیام/