پشت پرده طرح پایگاه دریایی روسیه در آبخازیا چیست؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، قصد روسیه برای استقرار بخشی از نیروی دریایی خود در دریای سیاه و در منطقه جدایی‌طلب آبخازیا ممکن است درگیری نظامی روسیه و اوکراین را به شکل خطرناکی به گرجستان نزدیک کند. گرجستان تاکنون با چالش‌های امنیتی ناشی از حمله روسیه به اوکراین مقابله کرده است. با این حال، تغییر توپوگرافی جنگ به نگرانی گرجی‌ها از گرفتار شدن در معادلات جنگ دامن می زند.

اصلان بژانیا، رهبر جدایی طلب آبخازیا، اخیراً اعلام کرد که روسیه به زودی یک تأسیسات دریایی در بندر اوچامچیره، در 39 کیلومتری خط مرزی اداری با گرجستان، با هدف «بهبود ظرفیت دفاعی روسیه و آبخازیا» ایجاد خواهد کرد.

وجود سایه مداوم جنگ و ضد حمله‌های  اوکراین در اطراف شبه جزیره کریمه ظاهراً روسیه را وادار کرده تا بخش بزرگی از ناوگان دریای سیاه خود را از کریمه خارج کند و گزینه‌های امن‌تری برای استقرار آن‌ها پیدا کند.

قسمت اعظم  نیروی دریایی روسیه در یک جابه‌جایی به بندر نووروسیسک در کراسنودار منتقل شده است، اما امکان دارد بخشی از ناوگان دریایی روس‌ها در نزدیکی جنوب شرقی این کشور و در محدوده سرزمینی آبخازیا یعنی بندر اوچامچیره مستقر شود.

از همین‌روی برخی منابع غربی به‌منظور گسترش درگیری‌ها عنوان کرده‌اند که کشتی‌های جنگی موجود در اوچامچیره در حملات به غیرنظامیان اوکراین شرکت خواهند کرد و از همین‌روی این بندر را به هدف معتبری برای ارتش اوکراین تبدیل کرده‌اند. بندر اوچامچیره به اندازه کافی عمیق نیست که بتواند بزرگترین کشتی‌های ناوگان جنگی روسیه در آنجا پهلو بگیرد، اما توانایی پذیرایی از ناو‌ها و ناوچه‌های کوچکتر جهت اُورهال و فعالیت های لجستیکی را دارد.

پس از انجام تعدادی حملات راکتی به نیروها و ناوگان دریایی روسیه در دریای سیاه توسط اوکراین، جابه‌جایی به سمت شرق دریای سیاه، نشان از محدودیت روس‌ها در دفاع فعال از ناوگان دریایی خود دارد. حملات موشکی اوکراین به نیروی دریایی روسیه، کریمه را به یک محیط عملیاتی نامطلوب برای روسیه تبدیل کرده است.

در حال حاضر، کرملین در حال بررسی یک جابه‌جای دائمی به سمت شرق است، جایی دور از سرزمین‌های اصلی اوکراین و در ساحل دریای سیاه در گرجستان.

در حالی که دولت گرجستان از زمان جنگ با روسیه در سال 2008 سعی کرده با رفتاری محتاطانه‌ با مسکو تعامل کند، نسبت به این اقدام کرملین ابراز نگرانی کرده است.

وزارت امور خارجه گرجستان در بیانیه‌ای اعلام کرد: «این اقدامات نشان‌دهنده تجاوز ناعادلانه به حاکمیت و تمامیت ارضی گرجستان و اقدام تهاجمی دیگری برای توجیه اشغال غیرقانونی مناطق آبخازیا و تسخینوالی است».

با این حال، گرجستان قادر به برطرف کردن جاه‌طلبی‌های مسکو برای دو منطقه خودمختار یعنی آبخازیا و اوستیای‌جنویی نیست. روسیه نیروی قابل توجهی را در هر دو منطقه نگه داشته و اقتصاد آن‌ها را زنده نگه می‌دارد. بژانیا، علاوه بر اعلام قصد ایجاد تأسیسات دریایی، تمایل خود را نیز برای تبدیل شدن به بخشی از اتحادیه ایجاد شده بین روسیه و بلاروس ابراز کرده است.

حضور مستمر نیروی دریایی روسیه در آبخازیا ممکن است این قلمرو را به یک جبهه جدید تبدیل کند و جنگ علیه اوکراین را تا گرجستان بکشاند. یک پایگاه و یا بندر نظامی در آبخازیا نه تنها به روسیه اجازه می‌دهد تا از خط ساحلی گرجستان حملاتی علیه اوکراین انجام دهد، بلکه تفلیس را با خطر تبدیل شدن به هدف مشروع ضدحملات ائتلاف غربی مواجه می‌کند.

روسیه همچنین اهرم جدیدی برای ممانعت از فعالیت اقتصادی دریای سیاه و ایجاد نفوذ غیرمستقیم بر ساخت طرح بندر عمیق دریای آناکلیا، که به عنوان یک نقطه اساسی برای تقویت ارتباط منطقه‌ای در چارچوب توسعه طرح کریدور میانی تلقی می‌شود، به دست خواهد آورد.

بنابراین، طبیعی است که فرض کنیم ایجاد این پایگاه می‌تواند تهدیدی برای زنجیره‌های تامین و مسیرهای تجاری پاناوراسیا باشد که از طریق ساخت پروژه‌ بندر عمیق دریای آناکلیا که اساساً نقش روسیه را در عملیات تجاری اوراسیا تضعیف می‌کند، تقویت خواهد شد.

کارشناسان گرجستان نگران هستند که جنگ روسیه علیه اوکراین ممکن است یک واکنش زنجیره‌ای در آبخازیا و اوستیای‌جنوبی ایجاد کند و حضور نظامی این کشور در خط ساحلی آبخازیا باعث نگرانی گرجستان شده است.

اعتقاد بر این بود که جنگ در اوکراین توجه روسیه را از دیگر فعالیت‌های نظامی خود منحرف می‌کند، اما امکان ساخت یک پایگاه دریایی در آبخازیا نشان می‌دهد که مسکو همچنان به حفظ سایر مناطق تحت تصرف خود و استفاده همه جانبه از مزایای مناطق فتح شده ادامه خواهد داد. همچنین، وجود طولانی مدت تاسیسات دریایی اوچامچیره نشان می‌دهد که روسیه برای درگیری طولانی در اوکراین آماده است.

علاوه بر قفقازجنوبی، ایجاد یک پایگاه روسی دیگر در دریای سیاه در بحبوحه جنگ اوکراین نشان دهنده تمایل روسیه برای تکمیل محاصره اوکراین، به ویژه تجارت محصولات کشاورزی این کشور به آفریقا و آسیا است.

این امر، واردات و یا صادرات کشورهای قفقاز را در معرض خطر قرار می‌دهد. در نتیجه، پایگاه دریایی جدید می‌تواند تهدیدی ضمنی برای گسترش درگیری به مناطق دیگر باشد. اگر زمانی این جنگ تشدید شود و یا بحران‌های دیگری در قفقاز شروع شود، این تأسیسات برای نمایش قدرت روسیه در منطقه حیاتی خواهد بود.

از سویی، جدیدترین اقدامات مسکو برای تقویت نفوذ خود در این منطقه شلخته و غیرقابل پیش‌بینی به‌نظر می‌رسد. حمایت از استقلال مناطق جدایی طلب با انتظار رشد نگرش مثبت به اقدامات روسیه در گرجستان  به‌نظر متناقض است.

هرچه کرملین بیشتر از مناطق جدایی‌طلب علیه سیاست‌های تفلیس حمایت می‌کند، موقعیت دولت رویای‌گرجستان را که در تلاش برای حفظ بی‌طرفی است، تضعیف می‌کند. این سیاست‌ها همچنین برخی از احزاب طرفدار روسیه در گرجستان را بی‌اعتبار کرده است.

همچنین در ادامه این‌روند تصوری وجود دارد که هیچ مبنای واقعی ندارد و آن اینست که کرملین به دولت دست نشانده آبخازیا دستور داد تا با گرجستان کنار بیاید، با این ذهنیت که مسکو می‌خواهد شبکه ریلی را مجدداً از طریق سرزمین‌های آبخازیا و فرودگاه سوخومی را با همکاری دولت گرجستان راه‌اندازی کند.

این مذاکرات صلح به احتمال زیاد تأثیر منفی بر اتصال گرجستان به پان-اوراسیا خواهد داشت، زیرا احتمالاً به دنبال تضعیف زنجیره تأمین و عملیات تجاری کریدور میانی است. این امر موقعیت منطقه‌ای و ژئوپلیتیک گرجستان را تضعیف خواهد کرد، به ویژه امیدهایی که تفلیس به بندر دریای عمیق آناکلیا از نظر اهمیت آن در چارچوب کریدور میانه و سایر مسیرها و کریدورهای مهم تجاری داشته است.

به گفته یک تاجر روس نزدیک به کرملین، پایان بازی مسکو در این مورد خاص ایجاد یک دالان به منظور تکمیل زنجیره تامین روسیه است. این زنجیره تامین از ایران-آذربایجان-گرجستان (مارنئولی) و سپس با عبور از آبخازیا به روسیه به‌ عنوان نقطه پایانی خواهد رسید.

با انجام این پروژه، روسیه موقعیت خود را در قفقاز جنوبی مستحکم و با داشتن اهرم فشار بیشتر بر زنجیره تامین و مسیرهای تجاری در منطقه، نفوذ چین را کاهش می‌دهد. همچنین می‌تواند به‌ عنوان ابزاری برای چانه‌زنی روس‌ها در مقابل چینی‌ها عمل کند تا در ازای ارائه راه‌های تجاری امن، منافع بیشتری را از پکن مطالبه کند.

همچنین کرملین، طرح ایجاد بندر عمیق آناکلیا را تحت نظارت و حمایت ایالات‌متحده آمریکا می‌داند، از همین‌روی با سرمایه‌گذاری و ساخت آناکلیا مخالفت می‌کند. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، نگرانی‌های خود را در مورد توانایی‌های بالقوه پهلوگیری زیردریایی‌های آمریکا در صورت ساخت این بندر ابراز کرده است.

علاوه‌ براین، با توجه به تلاش‌های مختلف روس‌ها برای اطمینان از برقراری ارتباط ریلی بین روسیه و ارمنستان و همچنین حمایت از جدایی‌طلبی مناطقی مانند آبخازیا، هر لحظه امکان تغییر وضعیت مسیرهای تجاری در منطقه قفقازجنوبی وجود خواهد داشت.

نویسنده : مهدی سیف تبریزی پژوهشگر حوزه روسیه و قفقاز

انتهای پیام/