شاگردان اربکان خواهان احیای «دی8» شدند

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در شرایطی که تنها چند روز از سالگرد کودتای سال 1997 میلادی ترکیه گذشته، شاگردان مرحوم نجم الدین اربکان، خواهان احیای «دی8» شده و فعال شدن مجدد آن را برای ترکیه و منطقه ضروری دانستند.

حزب اسلامگرای سعادت ترکیه اعلام کرده که در روزگار امروز و با توجه به آنچه در غزه روی می‌دهد، جهان اسلام بیش از هر چیزی، محتاج نهاد قدرتمندی مانند «دی8» است.

تمل کاراملا اوغلو رهبر حزب سعادت و از شاگردان قدیمی مرحوم اربکان نخست وزیر اسلامگرایی که به دستور ژنرال‌های کودتاگر و لاییک ترکیه در سال 1997 میلادی برکنار شد، به تندی از اردوغان انتقاد و اعلام کرد: «22 سال از به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه سپری شده و اردوغان حاضر نشده حتی یک بار از دی 8 حرف بزند. فکر می‌کنید چرا استاد ما سازمان دی 8 را تاسیس کرد؟ اگر آن سازمان احیا می‌شد، صهیونیست‌ها می‌توانستند به این راحتی اطفال مسلمان را قتل عام کنند؟»

رهبر حزب سعادت در ادامه گفت: «خاورمیانه در حال سوختن است. مسئول و مجری اصلی این جنایت، رژیم صهیونیستی است. به قول استاد مرحوم ما جناب اربکان، فقط زبان زور را می‌فهمد. این درست نیست که کشور ما در این شرایط تلخ، با اسراییل تجارت کند و در مورد غزه، فقط به ابراز همدردی اکتفا کند. این همان روزی است که ما خلا و نبود سازمان D-8 را حس می‌کنیم. حالا وقت آن رسیده که سران کشورهای D-8 گردهم آیند و در برابر اسراییل، موضع مشترک و قاطعانه بگیرند».

اربکان و ایده همکاری 8 کشور در حال توسعه مسلمان

در 28 ژوئن 1996، رئیس جمهور سلیمان دمیرل وظیفه تشکیل دولت را به نجم الدین اربکان سپرد و او پس از توافق با چیللر، دولت رفاه یول را تأسیس کرد.

روزنامه انگلیسی The İndependent با تیتر «بازگشت امپراتوری عثمانی» خبر انتصاب اربکان به عنوان نخست وزیر را منتشر کرد. در 19 مرداد 1375، نخست وزیر اربکان اولین سفر خارجی خود را به مقصد ایران انجام داد و این پیام را منتقل کرد که همراهی با ایران، برای ترکیه اهمیت حیاتی دارد.

وی سپس از پاکستان، سنگاپور، مالزی و اندونزی بازدید کرد. در این سفر توافقاتی با ایران در زمینه همکاری های گاز طبیعی، نفت و انرژی صورت گرفت. این بازدیدها در واقع پایه های D-8 را پایه گذاری کرد. مدتی بعد D-8 یا هشت کشور در حال توسعه به عنوان یک سازمان مبتنی بر همکاری بین ترکیه، ایران، بنگلادش، مصر، اندونزی، مالزی، نیجریه و پاکستان شکل گرفت.

تأسیس رسمی D-8 با بیانیه استانبول در اجلاس سران در 15 ژوئن 1997 در استانبول برگزار شد و نخست وزیر وقت ترکیه پروفسور نجم الدین اربکان اعلام شد، پیشنهاد دهنده اصلی راه اندازی این سازمان بود و هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور وقت ایران نیز، از این ایده حمایت کرد. 

از اهداف مهم گروه D-8 تقویت موقعیت کشورهای عضو در اقتصاد جهانی، ایجاد فرصت‌های جدید برای این کشورها در روابط تجاری و تنوع بخشیدن به تجارت، مشارکت در فرآیندهای تصمیم‌گیری در سطح بین‌المللی و تقویت استانداردهای زندگی می‌توان اشاره کرد.

این گروه که در مرحله اول به صورت 8 کشوری مطرح شد، قصد داشت در میان مدت 20 کشور و سپس 80 کشور را زیر چتر خود متحد کند.

قرار بود در D-8، هر کشور عضو، حوزه مسئولیت و محور خاصی را پیش ببرد. قرار بود این کشورها با تولید محصولات خود، تجارت با یکدیگر را توسعه دهند داد و ابزار استعمار کشورهای غربی نشوند.

در ایستگاه نخست، برای 5 کشور عضو چنین محورهایی تعریف شد:
ایران: تلاش در مسیر تولید علم و دستیابی به فناوری روز جهان.
ترکیه: توجه به صنایع روز و تمرکز بر بهداشت و محیط زیست.
اندونزی: مبارزه با فقر، تربیت منابع انسانی و توجه به دانش هوافضا.
مالزی: تمرکز بر امور مالی، بانکداری و خصوصی‌سازی. 
نیجریه: تبدیل شدن به یک قدرت بزرگ در حوزه انرژی.
توجه به محورهای بالا نشان دهنده این است که در تعریف این اهداف، توانایی و پتانسیل کشورها نیز لحاظ شده و ایران در این گروه، جایگاه خاصی داشته است.

دی 8 فقط آغاز راه بود…

مرور ایده‌های اربکان، نشان دهنده این است که او مدل و الگوی خاصی برای وحدت کشورهای اسلامی داشته است. او معتقد بود، چون اتحادیه اروپا نیروی دفاعی مستقلی ندارد، ناچار شده در چهارچوب ناتو خود را حفظ کند. بنابراین کشورهای اسلامی نیز باید در اندیشه یک پیمان نظامی باشند.

از دید اربکان، D-8 نه تنها یک اتحادیه اقتصادی، بلکه می‌توانست سازمانی باشد که کشورهای عضو در آن، به مفاهیم سیاسی و حقوق بشری و ارزش‌های معنوی، توجه خاصی نشان دهند و بر روی چنین محورهایی متمرکز شوند: نه به جنگ و استقبال از صلح، حمایت از گفتگو به جای تعارض، حمایت از عدالت به جای استانداردهای دوگانه، گنجاندن برابری به جای تبعیض و برتری، آزادی به جای استعمار و حقوق بشر به جای سلطه و استبداد.

مرور مجدد اسامی اعضای گروه مزبور همچون ایران، ترکیه، پاکستان، بنگلادش، اندونزی، مالزی، نیجریه و مصر، گستره جغرافیایی، جمعیت بسیار و برخورداری از مواد خام و منابع انسانی این کشورها را به یادمان می‌آورد و تداوم همکاری می‌توانست تحولات بزرگی به دنبال بیاورد. به ویژه با این شرط که قرار بود کشورها، به جای دلار از روش تجارت پایاپای استفاده کنند و بعدها، برای ایجاد یک واحدپول مشترک اقدام کنند. 

چرا D-8 بعد از اربکان گرد هم نیامد؟

یکی از ابعاد مهم اختلافات کنگره حزب فضیلت در سال 2001 میلادی و جدا شدن عبدالله گل، اردوغان و دیگران از استادشان اربکان و تاسیس حزب عدالت و توسعه، مساله شرق و غرب بود.

شاگردان موسوم به جناح متجددین حزب فضیلت، یعنی گل و دیگران، معتقد بودند که توجه ویژه اربکان به جهان اسلام، بازگشت به شرق و اتخاذ مواضع سفت سخت علیه غرب و ناتو، ترکیه را در شرایط دشوار قرار داده و لازم است از این سیاست دست بکشند.

گل، اردوغان و دیگر رفقای آنها که به عنوان موسسین حزب عدالت و توسعه از صف شاگردان و یاران اربکان جدا شدند، معتقد بودند که کودتای سال 1997 میلادی، پاسخ داخلی سکولارها به تفکرات شرق محور اربکان بوده و در صورت تداوم آن مسیر، ترکیه در خارج نیز با واکنش های تند روبرو می شود و بهتر است به جای اندیشیدن به مفاهیمی همچون امت اسلامی و تاسیس گروه 8 کشور در حال توسعه اسلامی، ترکیه تعهد و پایبندی خود را به رفاقت با غرب و پیروی از سیاست بازار آزاد، ابراز کند.

انتهای پیام/