شکست سنگین اردوغان در انتخابات شهرداری‌های ترکیه چگونه رقم خورد؟

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: برای اولین بار در دو دهه گذشته، حزب عدالت و توسعه جایگاه نخست را از دست داده و از حیث میزان رأی، دومین حزب ترکیه است.

انتخابات شهرداری‌های ترکیه پایان یافت و برخلاف ادعاهای حزب عدالت و توسعه و دولت اردوغان، مردم حاضر نشدند یک بار دیگر به شهرداران حزب حاکم اعتماد کنند. مردم ترکیه با مشارکت ۷۷ درصدی در انتخابات دیروز، پایین‌ترین میزان مشارکت در ۲۰ سال گذشته را ثبت کردند. گفته می‌شود که تورم و فقر و نارضایتی از عملکرد دولت و حزب حاکم، مهمترین عامل مشارکت پایین بوده است.

پیروزی مخالفین در این دوره از انتخابات شگفتی ساز شد و حالا شرایط به نفع اردوغان و کابینه او نیست. چرا که با وجود آنکه دولت و اکثریت کرسی‌های پارلمان را در اختیار دارد اما یک بار دیگر در آنکارا و استانبول شکست خورده و در چندین شهر مهم و استراتژیک دیگر، شهرداری‌ها را به مخالفین واگذار کرده است.

شکست سنگین نامزدهای مورد حمایت حزب اردوغان در آنکارا، استانبول، ازمیر، آنتالیا، مرسین و چندین استان دیگر، باعث شد که حزب جمهوری خلق به عنوان قدیمی‌ترین حزب ترکیه یا قدمت صد و یک ساله، یک بار دیگر خود را در جایگاهی ببیند که مدعی کنار زدن حزب حاکم و رسیدن به قدرت شود.

حزب اردوغان در مسیر افول و زوال

حزب عدالت و توسعه یا آکپارتی، توسط گروهی از شاگردان غربگرای حزب اسلامگرای فضیلت تشکیل شد. یعنی همان شاگردان تجددخواه نجم الدین اربکان، که برخلاف مشی سیاسی رهبر خود، تمایل داشتند تا یک قرائت لیبرالی از اسلام سیاسی را پیش ببرند. این گروه به رهبری افرادی همچون عبدالله گل، رجب طیب اردوغان، بلنت آرنچ و دیگران، پس از جدایی از صف یاران اربکان، در سال ۲۰۰۱ میلادی حزب جدید را تأسیس کرد و در سال ۲۰۰۲ میلادی، با کسب اکثریت آرا، به تنهایی دولت را تشکیل داد. حزب مزبور، همواره در ۲۲ سال گذشته، قدرت را به صورت یک قبضه در اختیار داشته و عنوان «حزب اول کشور» را یدک کشیده است. اما حالا برای اولین بار در دو دهه گذشته، حزب عدالت و توسعه جایگاه نخست را از دست داده و از حیث میزان رأی، دومین حزب ترکیه است.

حزب جمهوری خلق توانست در انتخابات شهرداری‌ها ۳۷.۷۴ درصد از آرای مردم را کسب کند و اول شود و حزب عدالت و توسعه نیز با کسب ۳۵.۴۹ درصد آرا دوم شد. این در حالی است که در انتخابات سال ۲۰۱۹ میلادی ۴۳ درصد از آرای مردم ترکیه به حزب اردوغان و ۲۶ درصد از آرا به حزب جمهوری خلق تعلق گرفته بود.

حزب عدالت و توسعه دیروز توانست کلید ۵۰۵ شهرداری ترکیه را به دست آورد اما در سال ۲۰۱۹ میلادی ۸۱۸ شهرداری را به دست آورده بود! تعداد شهرداری‌های حزب جمهوری خلق در انتخابات دیروز به عدد ۴۲۰ رسید اما در سال ۲۰۱۹ تنها ۲۳۲ شهرداری را در اختیار داشت. البته ذکر این نکته ضروری است که درصد رأی، الزاماً تعیین‌کننده تعداد شهرداری‌ها نیست و ممکن است یک حزب با درصد پایینی از آرا چندین شهرداری شهرهای کوچک را در اختیار بگیرد اما یک حزب دیگر ناچار شود برای به دست آوردن شهرداری یک شهر بزرگ و مهم، رأی چند میلیونی بگیرد. اما در یک ارزیابی کلی، از حیث اهمیت شهرداری‌های ۸۱ استان ترکیه، با چنین تابلویی مواجه هستیم:

۱. تعداد ۳۰ شهرداری از ۸۱ استان ترکیه، عنوان مهم کلانشهر را دارند که دارای بودجه و اعتبارات بالایی هستند و پیروزی شدن در آنجا برای همه احزاب مهم است. از تعداد ۳۰ شهرداری کلانشهر ترکیه، ۱۴ شهرداری به حزب جمهوری خلق رسید، حزب عدالت و توسعه ۱۲ شهرداری را برد، ۳ شهرداری سهم کردهای مخالف اردوغان شد و ۱ شهرداری هم به حزب جدیدالتاسیس فرزند نجم الدین اربکان تعلق گرفت.

۲. از جمع ۵۱ شهرداری مرکز استان باقیمانده، تنها ۱۲ شهر به یاران اردوغان رسید، شریک اردوغان یعنی باغچلی ۸ مرکز استان را گرفت، ۷ شهر به کردها رسید، ۲۱ شهر به حزب جمهوری خلق تعلق گرفت و ۳ شهر نیز به احزاب دیگر تعلق گرفت.

۳. مخالفین اردوغان در حزب جمهوری خلق، توانستند از مجموع ۹۷۳ شهرستان ۳۳۷ شهر را ببرند و از ۲۷۲ ناحیه نیز ۴۸ مورد را در اختیار گرفتند.

تحلیلگران ترکیه معتقدند که استعفای کمال کلیچداراوغلو از رهبری حزب جمهوری خلق و سپرده شدن این مسئولیت حساس به سیاستمدار جوانی به نام اوزگور اوزل، نقش مهمی در پیروزی این حزب قدیمی ایفا کرده است چرا که اوزل، ارتباطات وسیعی با طیف‌های مختلف مردم برقرار کرده و جوانان ترکیه، توجه ویژه ای به او و اکرم امام اوغلو نشان دادند.

اردوغان در برابر دو معضل بزرگ

حالا حزب عدالت و توسعه به رهبری اردوغان، در برابر دو معضل بزرگ قرار گرفته است:

۱. از سویی با بحران اقتصادی بزرگی روبه‌روست و در عرض ۱۰ ماه گذشته یعنی در سومین دوره ریاست جمهوری او، دلار از ۲۰ لیره به ۳۲ لیره رسیده و فقر و تورم، میلیون‌ها شهروند ترکیه را به ستوه آورده است.

۲. نتایج انتخابات شهرداری‌ها و سقوط به جایگاه دومین حزب ترکیه، عملاً مشروعیت و اعتبار حزب را به چالش کشیده است.

یاران اردوغان در شرایطی در انتخابات شکست خوردند که تمام امکانات دولتی برای پیروزی نامزدهای مورد حمایت حزب حاکم به کار گرفته شد و در چند استان ترکیه نیز، هزاران نیروی نظامی، برخلاف روند قانونی در حوزه‌های شهرستان، به نفع نامزدهای مورد حمایت آکپارتی، رأی خود را به صندوق انداختند.

در همین حال، در روند انتخابات نیز، ۱۷ وزیر کابینه اردوغان در استانبول و آنکارا، با انجام ده‌ها بازدید عمومی، از مردم خواستند به مخالفین رأی ندهند. اما هیچکدام از این اقدامات نتیجه نداد و آکپارتی متحمل سنگین‌ترین شکست تاریخ ۲۳ ساله خود شد. حال باید دید شکست سنگین حزب عدالت و توسعه در انتخابات محلی، تا چه اندازه بر روند تحولات سیاسی ترکیه تأثیر می‌گذارد.