اما و اگرهای پاسخ احتمالی ایران به اقدام تروریستی اسرائیل

رحمن قهرمان‌پور تحلیل‌‌گر مسائل سیاست خارجی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در مورد گمانه‌زنی رسانه‌های خارجی در خصوص پاسخ ایران به حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق و اینکه گفته شده واشنگتن برای توقف حملات اسرائیل به سوریه و لبنان در ازای عدم پاسخ ایران تعهد داده است، گفت: این حرف به نظر می‌رسد گمانه‌زنی رسانه‌ای است اما به دلیل آنکه هنوز از سوی ایران تکذیب نشده می‌تواند درست باشد. به دلیل اینکه اولویت ایران با ملاحظات انسانی که در غزه به خاطر تعداد زیاد کشته‌ها و حملات مکرری اسرائیل دارد، این است که به دنبال آتش بس باشد. این مسأله مهمی بوده اما تا زمانی که به صورت رسمی تأیید نشده باید منتظر تحولات باشیم.

وی افزود: همزمان یک خبری از منابع رسانه‌ای مختلف منتشر شد مبنی‌بر اینکه مذاکرات آتش‌بس میان حماس و اسرائیل در قاهره هم شکست خورده است. یعنی به این معنا که اسرائیل شروط حماس برای آتش‌بس را نپذیرفته است. چون درباره شروط حماس و اسرائیل بحث‌های زیادی مطرح شده است. به طور مثال گفته شده یکی از شروط حماس این است که اسرائیل از جنوب غزه عقب‌نشینی کند و این اتفاق افتاد اما هنوز مشخص نیست که آیا مقدمه برای آتش‌بس است یا خیر. چون مسأله اسرائیل این است که بتواند گروگان‌هایی که در دست حماس دارد هرچه سریع‌تر آزاد کند. از آن طرف حماس به دنبال این است که از این گروگان‌ها به عنوان یک برگ برنده و ابزار چانه‌زنی برای وادار کردن اسرائیل به تمدید آتش‌بس استفاده کند. از طرف دیگر خود گروگان‌ها هم به دو قسمت تقسیم می‌شوند؛ افراد غیرنظامی که گروگان حماس هستند و افراد نظامی. حماس هنوز مذاکره‌ درباره افراد نظامی که گروگان گرفته را نپذیرفته است.

قهرمان‌پور تصریح کرد: فعلا شرایط قدری مبهم است و سفر آقای امیرعبداللهیان به مسقط و دمشق به خاطر تحرکاتی که شاهد آن هستیم، برای این بود که مسأله یک سمت و سویی پیدا کند. از طرف دیگر آمریکا هم هشدار و اخطار صریحی درباره دو موضوع به اسرائیل داده است؛ یک اجازه دادن برای ارسال کمک‌های بشردوستانه و دو، داشتن یک برنامه مشخص برای پایان جنگ در غزه. چون این دو شرط برای دولت بایدن، مخصوصا در آستانه انتخابات موضوعات بسیار مهمی هستند. بنابراین می‌خواهم بگویم آمریکا از یک طرف، حماس، محور مقاومت و ایران از یک طرف، قطر، اردن و مصر از طرف دیگر تلاش می‌کنند که شرایط منطقه‌ای تحت کنترل باشد. اما مشکلی که می‌تواند وجود داشته باشد این است که از نظر وضعیت داخلی اسرائیل، نتانیاهو بقای سیاسی خودش را در ادامه جنگ و ادامه بحران می‌بیند. بی‌میلی او به آتش‌بس و صلح در حال‌حاضر اصلی‌ترین مانع بر سر راه برقراری آتش‌بس در غزه است.

وی در پاسخ به این سوال که یکی از موضوعات مطرح شده نحوه پاسخگویی ایران به اقدام اسرائیل در کنسولگری ایران در سوریه است. برخی این تحلیل را دارند که شاید ایران صبر استراتژیک را مد نظر قرار داده یا از طریق نیروهای نیابتی پاسخ دهد تحلیل شما چیست، گفت:  واقعیت امر این است که شرایط منطقه‌ای شرایط بسیار پیچیده‌ای است و هیچ‌یک از بازیگرها از جمله ایران آزادی عمل کامل ندارند. ایران از یک طرف به دنبال این است که به هرحال مانع تکرار چنین اقداماتی از سوی اسرائیل شود. مخصوصا اینکه این اقدام به نوعی عبور از خط قرمزها بود. یعنی اسرائیل در یک مکان دارای مصونیت دیپلماتیک به فرماندهان ارشد ایران حمله کرده، این یک اقدام تروریستی به حساب می‌آید و لغو کنوانسیون‌های بین‌المللی است. بنابراین ایران نیاز دارد تا واکنش جدی نشان بدهد که این اقدامات تکرار نشود.

این تحلیل‌گر حوزه سیاست خارجی افزود:  از طرف دیگر ایران همزمان می‌داند که واکنش او ممکن است منجر به یک درگیری با اسرائیل شود و اسرائیل از این درگیری استقبال می‌کند. مخصوصا نتانیاهو به دنبال این است که این درگیری اتفاق بیفتد تا بتواند شرایط داخلی را به نفع خودش تغییر دهد. ضمن اینکه نتانیاهو می‌داند که اگر درگیری بین ایران و اسرائیل اتفاق بیفتد، آمریکا لاجرم به حمایت از اسرائیل وارد درگیری خواهد شد و در این صورت آمریکا مجبور است که حضور سیاسی و دیپلماتیک و نظامی خود را در خاورمیانه افزایش دهد و این چیزی است که واشنگتن نمی‌خواهد. اما تل آویو به دنبال آن است. پس محدودیتی که ایران با آن مواجه است اینکه هم باید واکنش نشان بدهد و هم از یک طرف واکنش آن نباید منجر به آغاز جنگ و درگیری شود که بیشتر به نفع اسرائیل خواهد بود تا ایران و آمریکا. لذا شرایط سختی است. شاید به همین دلیل است که تصمیم‌گیران در ایران تا امروز در واکنش نشان دادن صبر پیشه کردند و هنوز واکنشی نشان ندادند و برخی معتقد هستند که ممکن است در روزهای آینده هم واکنشی نشان ندهند. به هرحال شرایط بسیار پیچیده و چندبعدی است و لاجرم تصمیم‌گیر و سیاست‌گذار باید این شرایط را در نظر بگیرد.

قهرمان‌پور در پاسخ به این سوال که آقای امیرعبداللهیان در سفر به عمان بحث طرح عمان در جهت آغاز مذاکرات برجامی را مطرح کرد. با توجه به شرایط امروز این موضوع به چه شکل قابل تحلیل است، گفت: ایران تلاش می‌کند که موضوع از مجرای دیپلماتیک حل و فصل شود. فراموش نکنیم در شهریور سال گذشته هم ایران و هم آمریکا به دنبال انجام مذاکراتی بودند و حتی زندانی‌های دوتابعیتی مبادله شدند. بنابراین مسیر مذاکرات در سال گذشته یک مسیر نسبتا مثبتی بود که بعد از ۷ اکتبر این مسیر متوقف شد چون اولویت‌های آمریکا تغییر کرد. متأسفانه الان در سیاست خارجی آمریکا مسأله برجام اولویت چندانی ندارد و بارها دیدیم که مقامات مختلف، حتی آقای رافائل گروسی به صورت ضمنی تأکید داشته و انتقاد کردند از اینکه چرا قدرت‌های بزرگ و مشخصا آمریکا و اروپا خیلی به موضوع برجام نمی‌پردازند.

وی تصریح کرد: اروپا در جنگ اوکراین درگیر شده و دولت آمریکا هم در انتخابات داخلی و جنگ غزه درگیر شده است. بنابراین به نظر می‌رسد که اگر آمریکا حتی بخواهد موضوع مذاکرات برجامی را به آن شکلی که مدنظر ایران است و در اولویت آمریکا نیست، انجام دهد، شاید به توافق‌های موردی رضایت بدهد. اما اینکه آماده توافق بلندمدت و جامع یا احیای برجام باشد، چنین موضوعی در دستور کار منطقه‌ای و بین‌المللی آمریکا نیست.

انتهای پیام/