آیین سنتی " شیر آش پزون در خرکاک لفور

به گزارش وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از سوادکوه، جهان پر از نشانه‌هایی است که شکرانه زیستن در طبیعت را به رخ می‌کشند و گویا زمین در ستایش خالقش صدای حمد سر می‌دهد، گاهی این صدا را در تواضع یک آبشار در خروش و گاهی در روییدن، سرسبزی و زایش می‌شنویم، زمین می‌رویاند و انسان بهره‌مند از مواهب آن می‌شود و گاهی به پاس مواهب الهی، آیینی شکل می‌گیرد تا مخلوق ناطق هم ثناگوی موهبت خالقش باشد.

مازندران مملو از آیین‌هایی است که هر کدام در  تاریخچه خود صندوقچه‌‌ای از فرهنگ و آداب هنرمندانه را به میراث دارند، فرهنگ‌های غنی که در قالب جشنواره‌های بومی و محلی ارائه می‌شوند.

سوادکوه نیز میراث‌دار فرهنگ، آداب و رسومی است که جذبه آنها هر کسی را به خود جذب می‌کند، فرهنگ‌های بومی و محلی که ریشه در معنویت، سنت و اصالت مردمان آن دارد و به بهانه آن جشنواره‌هایی شکل می‌گیرد و هر علاقه‌مندی را به خود مجذوب می‌کند.

جشنواره ” شیر آش پَزون” در روستای ” خرکاک” منطقه ” لفور” سوادکوه شمالی یکی از همین بهانه‌های جذاب شکرگزاری از نعمت‌های خالق است که علاقه‌مندان زیادی را به دل جنگل‌های هیرکانی شیرگاه می‌کشاند تا حاصل شیر دام‌های دامداران در فرایند پخت غذای کامل و پر انرژی ” شیر آش ” یا همان شیربرنج تهیه و میل شود، غذایی که به شکرانه نعمت‌های الهی پخته و بین مردم توزیع می‌شود.

این مراسم آیینی هر ساله بعد از عید فطر برای سپاس از نعمات الهی برگزار می‌شود و دامداران به شکرانه نعمت خداوند، شیر دام‌هایشان را صرف پخت شیر آش و پذیرایی از مهمانانی می‌کنند که از نقاط مختلف استان خود را به سوادکوه شمالی و لفور شیرگاه می‌رسانند.

علی حسن‌نژاد کارشناس و محقق فرهنگ بومی مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با بیان اینکه مواد غذایی بویژه موادی که از دیرباز توسط انسان‌های اولیه کشف شدند نقش پر رنگی در زندگی دارند، گفت: گاو به عنوان اولین حیوان رام شده توسط انسان و بعد آن گوسفند به معنای گاو مقدس، ارزش بالایی داشته‌اند که حاصل دستاورد یکجا نشینی دامپروری و استفاده از تمام فرآورده‌های این حیوانات و استفاده در کار کشاورزی بوده است. 

وی افزود:شیر به عنوان یکی از کامل‌ترین غذاها بوده که از نظر متخصصین تغذیه نقش مهمی در پرورش جسمانی و تامین نیازهای انسان دارد و حتی جایگزین شیر مادر نیز می‌شود و در زنجیره غذایی مازندران فرآورده‌های چند وجهی از شیر مدنظر است.

این پژوهشگر فرهنگ بومی به معرفی فرآورده‌های حاصل از شیر در مازندران  اشاره و عنوان کرد: یکی همان شیر خام است که به صورت گرم خورده می‌شود، دوم شیری که برای رعایت بهداشت و یا هضم راحت‌تر جوشیده و پخته می‌شود، کف روی شیر سرد که در مازندران ” کالِ سر شیر” نامیده می‌شود اولین فرآورده شیر دوشیده شده است، شیر گرم پخته شده نیز مایع پر چربی رویش جمع می‌شود که به ” کف شیر” یا ” سر شیر” معروف بوده و یک ماده غذایی محسوب می‌شود، کره، روغنی که با کره اصلی متفاوت است، ماست، دوغ و … سایر فرآورده‌های شیر در مازندران هستند و عشایر ایرانی نیز 17 فرآورده از شیر بدست می‌آورند.

حسن‌نژاد پیمانه کردن شیر و توجه به حلال و حرام در این کار را یکی از آداب مردم مازندران در فروش شیر برشمرد و گفت: از لحاظ دیدگاه حلال و حرامی شیر نقش مهمی‌ دارد بویژه آنکه پیمانه حتما باید دقیق باشد، کسانی که شیر می‌فروشند اعتقاد بر پیمانه دارند و اندکی بیشتر می‌فروشند و کم فروشی نمی‌کنند، کسانی که حلال و حرام را از گذشته اعتقاد دارند هرگز به شیر آب اضافه نمی‌کنند حتی برای شستن انتهای ظرف و معتقدند آب اضافه شده به شیر سیلی خواهد شد و اموال را با خود می‌برد.

کارشناس و محقق فرهنگ بومی مازندران با توضیح نقش شیر در آیین‌های اسطوره‌ایی مازندران، گفت: شیر و ماست در کاسه‌ها جزء رد و بدل‌های غذاهای آیینی به حساب می‌آید، حضور پر رنگ شیر در ماه رمضان در تهیه فِرِنی که تقدس خاصی دارد و به عنوان غذای آیینی کاربرد دارد، شیر در مازندران در آیین‌های اسطوره‌ای هم حضور دارد، مشخصاً در آیین‌های ” آفتاب ‌خواهی ” و ” باران خواهی” که ” شیر پَزونی” در قبرستان انجام می‌دهند، وقتی باران یا آفتاب زیاد باشد برنج و شیر را جمع کرده و ” شیر آش” یا همان شیربرنج درست کرده و‌ به معصوم زاده یا اهالی و یا فقرا می‌دهند.

حسن‌نژاد با بیان اینکه در امور دامداری بویژه گوسفند‌داری انواع پیمانه شیر را داریم به معرفی غذاهایی که با شیر در مازندران پخت می‌شود پرداخت و عنوان کرد: شیر و نان، شیر پِلا یا همان شیر و پلو، سوپ شیر، شیر آش یا همان شیربرنج، گِرماستی که ترکیبی از شیر، ماست و پِلا یا پلو هست غذاهایی‌اند که در مازندران از شیر تهیه می‌شوند.

این پژوهشگر فرهنگ بومی مازندران با اشاره به انواع جشنواره‌های بومی و محلی در مازندران، اظهار داشت: شکل‌گیری جشنواره‌های جدید که نیازهای فرهنگی، هنری و بومی مردم را تامین می‌کند در مازندران فراوان است از جمله جشنواره خَرمَن، جشن نِشا، جشن تمشک، پیاز ، گردو وغیره.

حسن‌نژاد باتوجه به برگزاری جشنواره ” شیر آش پَزون” در سوادکوه شمالی، گفت: جشنواره ” شیر آش ” روستای ” خرکاک” منطقه لَفور در دل جنگل‌های هیرکانی با صدای ” هَیرا، هَیرا ” چوپان و گالش، دیدن ” تِلِم” و ” پوستی کِلاه”، صدای ” بَع بَع گوسفند” و ” تَله گوگ‌زا” در دل جنگل‌های قشنگ و ” چهه چهه بلبل” ویژگی خاصی دارد که مردم را از جاهای مختلف به سمت ریشه، آیین، اقتصاد خرد و نمایشگاه می‌کشاند که بگوئیم ما هم می‌توانیم صاحب جشنواره باشیم که هم باعث شادی، شناخت فرهنگ و کمک به اقتصاد شود.

وی افزود: مردم مستقیم از تولیدکننده‌گان و عرضه‌کنندگان جنس می‌خرند، بازار داد و ستد و روزبازاری هم در اینجا شکل بگیرد.

حسن‌نژاد، تصریح کرد: به یقین جشنواره‌ها موثر هستند و زمانی این تاثیر بیشتر می‌شود که متفاوت باشند و سال به سال این تفاوت اجرا شود، جشنواره در کنار اینکه می‌تواند محل تلاقی فرهنگ‌های درون جامعه‌ای مثل سوادکوه و مازندران باشد، می‌تواند سال‌های آینده به برون قبیله و برون شهرستان هم اتفاق بیفتد.

کارشناس و محقق فرهنگ بومی مازندران یکی از آسیب‌های جدی جشنواره‌ها در سال‌های اخیر را تکراری شدن آنها عنوان و بیان کرد: جشنواره‌ها اگرچه غنیمتی برای حضور مردم بوده و همچون شمعی فرهنگ عامه و ریشه‌ای را گرم می‌کند اما باید بدانیم در این عصر اطلاعات چه چیزی را می‌خواهیم به مخاطب ارائه دهیم اگرچه خیلی تخصصی شدن در تعریف اینگونه فرهنگ‌ها نمی‌گنجد.

حسن‌نژاد، خاطر نشان کرد: به عنوان کسی که از اولین‌های برگزاری جشنواره در مازندران بودم و جشن خرمن را در سال 79 در سوادکوه برگزار کردم می‌دانم که برگزاری جشنواره‌های بومی محلی بسیار سخت است و نبود حمایت، فراهم کردن امکانات در جایی که امکاناتی نیست بسیار دشوار است.

وی تصریح کرد:اگر کمکی از مسئولی برمی‌آید در درجه اول باید نسبت به فرزندان خود و حفظ ریشه‌های خود در کنار مسئولیتی که دارد دغدغه داشته باشد، همه کسانی که برای برگزاری جشنواره‌ها زحمت می‌کشند قابل تقدیر هستند و گاهی ممکن است مورد شماتت نیز قرار گیرند و هستند کسانی که عاشق‌اند و کار را پیش می‌برند.

به گزارش تسنیم، جذبه‌ی این قدردانی هنرمندانه از نعمت‌های الهی توسط دامداران در لفور شیرگاه همگان را روز آدینه به سمت خود کشاند و طی طریق مسافتی سرسبز برای رسیدن به جشنواره بر جذابیت آن افزود. امیدواریم با حمایت‌های متولیان این جشنواره‌ مردمی رونق گسترده‌تری به خود بگیرد. 

انتهای پیام/