قانون «عوامل خارجی»دست غرب را در گرجستان می‌بندد؟-بخش پایانی

به گزارش گروه تسنیم، در مقطعی به نظر می‌رسید که هم مخالفان و هم سازمان‌های مردم نهاد بیهوده اعتراض می‌کنند. حزب رویای گرجستان در ابتدا عزم خود را برای دفاع از دیدگاه و لوایح ارائه شده نشان داد، به باج خواهی متوسل نشد، تحریکات را نادیده گرفت و در برابر شورش‌های خیابانی عقب نشینی نکرد.

با این حال، غرب آشکارا به حمایت از معترضان پرداخت نه فقط به این دلیل که از سرمایه‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های خود در «جامعه مدنی» گرجستان دفاع کند. بلکه به این دلیل که مقامات گرجستان نیز، به سمت تقویت حاکمیت‌ملی با فاصله گرفتن از معیارهای غرب حرکت کردند هرچند این حرکت و فاصله بسیار اندک بود.

حرکت گرجستان به سمت حاکمیت‌ملی بیشتر، در مقطع زمانی کنونی آغاز نشده است، بلکه زمانی آغاز شد که تفلیس مسیر عادی سازی جزئی روابط خود با مسکو را در پیش گرفت. سپس گرجی‌ها این اقدام خود را با دلایل اقتصادی توضیح دادند و واشنگتن نیز این تغییر اندک رویکرد را از دولت گرجستان پذیرفت.

پس از شروع عملیات ویژه روسیه در اوکراین، گرجستان (علی رغم درخواست های متعدد کی یف) نه تنها از گشودن جبهه دوم در اوستیای جنوبی و آبخازیا سرباز زد، بلکه حتی از پیوستن به تحریم‌های ضد روسیه خودداری کرد.

سپس گرجی‌ها این اقدام را با بقای نظام سیاسی خود توضیح دادند و ایالات‌متحده نیز این اقدام را به عنوان یک امر مسلم برای بقای نظام سیاسی گرجستان پذیرفت.

با این حال، اکنون مقامات گرجستان با درک این موضوع که پذیرش این امر از سوی واشنگتن ابدی نیست و چرخش و برخی سو گیری‌های دولت به سمت روسیه می‌تواند با خشم آمریکا مواجه شود و نظام سیاسی کشور را متزلزل کند.

این موضوع زمانی می‌تواند شدت یابد که اوضاع برای ایالات‌متحده در جبهه اوکراین به خوبی پیش‌نرود. از همین‌روی حزب حاکم رویای گرجستان تصمیم گرفت کسانی را که آشکارا در جامعه مدنی و فضای سیاسی برای ترویج سیاست‌های غربگرایانه فعالیت می‌کنند و می‌توانند در روندهای سیاسی و اجتماعی اثرگذار باشند را با لوایح مذکور محدود کند. اما واشنگتن دیگر نخواست و نتوانست در مقابل این اقدام حزب حاکم سکوت اختیار کند.

ایالات متحده نه تنها آشکارا تمام روایت های معترضان را پذیرفت و همانند سال قبل از اقدامات بعضاً خشونت‌آمیز آن‌ها به صورت قاطعانه حمایت می‌کند، بلکه به شدت از سالومه زورابیشویلی رئیس‌جمهور گرجستان در تقابل با دولت این کشور حمایت می‌کند.

ایالات‌متحده، تمایل پارلمان گرجستان برای تصویب این قوانین را با الهام از کرملین، با مسیر روشن مردم گرجستان به سمت همگرایی اروپایی و توسعه دموکراتیک ناسازگار دانست.

سفارت آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد‌: روز تصویب مقدماتی لوایح «روز سیاه دمکراسی گرجستان» بود و پیروی از این قانون به روابط گرجستان با شرکای استراتژیک غربی خود آسیب می‌رساند و کار مهمی را که بسیاری از سازمان‌های غیرانتفاعی و مردمی گرجستانی برای کمک به هموطنان خود انجام می‌دهند، تضعیف می‌کند.

اتحادیه اروپا نیز در راستای حمایت از معترضین اعلام کرد که صرفاً مقابله نیروهای پلیس با اغتشاشگران را نقض حقوق بشر نمی‌داند بلکه کمیسیون و اتحادیه اروپا از زبان «جوزف بورل» مسئول سیاست‌خارجه اتحادیه اروپا بیان می‌کند که این لوایح با ارزش‌های اتحادیه اروپا ناسازگار است.

تصویب این دو لایحه دو شرط از 12 شرط، یعنی ایجاد و حفظ محیطی مناسب برای سازمان‌های جامعه مدنی و همچنین تضمین آزادی رسانه‌ها را که گرجستان برای اعطای وضعیت نامزدی اتحادیه اروپا باید رعایت کند را نقض می‌کند.

یعنی در واقع، بروکسل به روایت دیگری از معترضان حمایت کرد، به این شکل که این لایحه با رویاهای گرجی‌ها در مورد ادغام در ساختارهای اروپای آزاد در تضاد است و در صورت تصویب این لایحه، گرجستان اجازه ورود به اتحادیه اروپا را نخواهد داشت.

به نظر می‌رسد اکنون، ایالات متحده و اتحادیه اروپا آماده است تا مقدمات یک بحران دیگر دولتی و یا یک انقلاب رنگی دیگر را در تفلیس ایجاد کند. برای‌ مثال، به دست رئیس جمهور کشور، سالومه زورابیشویلی، که به گفته وی، این قانون که هیچ کس به آن نیاز ندارد، از ناکجاآباد ظاهر نشده است. این قوانین توسط مسکو به ما دیکته شده است.

وی قبلاً گفته بود که این لایحه را وتو خواهد کرد.

بنابراین در شرایط فعلی، حزب حاکم دو گزینه دارد. یا برای حاکمیت خود و تقویت حاکمیت ملی گرجستان بجنگد و تا آخر تصویت لوایح پیش برود، یا از تصویب این لوایح همانند سال قبل امتناع کند که با توجه به نزدیک بودن انتخابات مجلس این امر بعید به نظر می‌رسد. زیرا نه تنها احترام و اقتدار حزب، بلکه اصول حاکمیت گرجستان را با تشکیک مواجه سازد.

موضع روسیه چیست؟

پس از شروع ناآرامی‌ها در گرجستان درپی تصویب لوایح شفافیت فعالیت عوامل خارجی در مجلس گرجستان توسط حزب حاکم و ایجاد ارتباط میان طرح قوانین فوق با کرملین، مسکو سعی کرده با خویشتنداری و عدم دخالت سیاسی در تحولات گرجستان آتش اغتشاشات را شعله‌ورتر نسازد.

اما روس‌ها مطمئن هستند که ناآرامی‌ها در گرجستان در راستای تهدید منافع حیاتی و امنیت آنان در سرزمین‌های خارج نزدیک روسیه است که توسط غرب‌جمعی به خصوص نیروهای وابسته به ایالات‌متحده در جامعه مدنی گرجستان در حال شکل‌گیری است.

با توجه به روندهای موجود، کارشناسان و سیاست‌مداران روس 3 سناریو را برای تحولات گرجستان در نظر می‌گیرند.

1-در سناریوی اول ایالات‌متحده با ایجاد ناآرامی در تفلیس سعی در از بین بردن مخالفانی دارد که در مقابل خواست غربگرایان در جهت‌گیری و تصمیم‌گیری سیاسی به نفع غرب و ایالات‌متحده از خود مقاومت نشان داده‌اند. از این دیدگاه این عملیات اولین واکنش واشنگتن به تلاش‌های کرملین در جهت ادغام «اوستیای جنوبی» و «آبخازیا» در اتحادیه روسیه و بلاروس است.

2- سناریوی دوم بر وقوع یک «انقلاب رنگی» دیگر در گرجستان تاکید دارد. در این دیدگاه دو مسیر برای تحقق خواسته های ایالات‌متحده در نظر گرفته می‌شود.1- در این فرایند تنش‌های به وجود آمده در گرجستان با رهبری سالومه زورابیشویلی رئیس‌جمهور و جامعه‌مدنی دست‌ساز آمریکا در این کشور ادامه پیدا کند تا حزب حاکم رویای گرجستان و «ایراکلی کوباخیدزه» نخست‌وزیر این کشور و به خصوص ایوانشویلی پدر خوانده سیاسی رویای گرجستان را که تمایلاتی روس‌گرایانه دارد به شدت تضعیف و در انتخابات آینده به‌طور کل دولت را به غربگرایان واگذار کنند.

3-سناریو سوم اوکراینیزه کردن گرجستان برای روسیه است. این سناریو درحال حاضر سناریوی غالب در کرملین است و سیاست‌مداران مسکو تحولات تفلیس را با این رویگرد فهم می‌کنند. در این سناریو هدف اصلی که ایالات‌متحده دنبال می‌کند، تبدیل گرجستان به یک منطقه متخاصم با روسیه و همانند سازی عملکرد سالومه زورابیشویلی، رئیس‌جمهور گرجستان با ولادیمیر زلنسکی همتای اوکراینی خود است.

روند تحولات سیاسی در گرجستان پس از شروع عملیات ویژه نظامی روسیه در اوکراین بیانگر این موضوع است که دولت فعلی این کشور با تمام فشارهای موجود از سوی جریان‌های غربگرا، برخی کشورهای غربی و سیاست‌مداران اوکراینی در جهت ورود به درگیری با روسیه به نفع منافع غرب، به‌ هیچ‌وجه برخلاف منافع ملی این کشور وارد عمل نشد و جبهه جدیدی را علیه روسیه در مناطق اوستیای‌جنوبی و آبخازیا ایجاد نکرد.

اما در زمان کنونی و تغییر در معادلات میدانی به‌ نفع روسیه به‌نظر می‌رسد این رویکرد حزب حاکم گرجستان دیگر از سوی مقامات ناتو و ایالات‌متحده قابل پذیرش نباشد. از همین‌روی تغییر دولت در تفلیس بر اساس همان دستور‌العمل انقلاب رنگی کی یف در سال 2014 و روی‌کار آوردن دولتی همراه با سیاست‌های غرب، می‌تواند گرجستان را به اوکراینی جدید و پاشنه آشیل روسیه بدل کند.

این دقیقاً همان نقطه نگرانی است که سرگئی لاوروف وزیرخارجه روسیه در مصاحبه خود در خصوص تحولات گرجستان بیان داشت. اعتراضات در گرجستان علیه لایحه شفافیت عملکرد ماموران خارجی فقط بهانه‌ای برای تغییر قهرآمیز قدرت در این کشور بود و این وضعیت بشدت یادآور حوادث میدان استقلال اوکراین در سال 2014 است.

جمع‌بندی

باتوجه به روند رویدادهای چند هفته اخیر همانند اقدامات تروریستی در تالار کروکوس مسکو به‌نظر می‌رسد تلاشی برای برهم زدن تمرکز کرملین از روند جنگ در اوکراین در حال انجام است. 

این دست از اقدامات تنها برای اثرگذاری در وضعیت میدانی جنگ اوکراین نیست و باید اهداف گسترده‌تری برای اقدامات تخریبی غرب در لایه اول امنیتی روسیه در نظر گرفت. یکی از مهم‌ترین این اهداف می‌تواند اثرگذاری مخرب بر روی یکی از شاهرگ‌های حیات اقتصادی روسیه یعنی کریدورهای مواصلاتی باشد.

موضوع کریدورها به ویژه کریدور شمال-جنوب را می‌توان به‌ عنوان یکی از عناصر چهارچوب امنیت منطقه‌ای روسیه پس‌ از شروع بحران اوکراین در نظر گرفت. از این‌رو دلایل اعتراضات گرجستان را می‌توان در رویارویی ژئوپلیتیکی و نظامی-استراتژیک روسیه و غرب جستجو کرد.

بازی جدید غرب به مسکو اجازه نمی‌دهد تا سیستم اتحادهای منطقه‌ای مدنظر خود را در ماوراء قفقاز شکل دهد. از نظر غرب‌جمعی مسکو باید در این منطقه با رقابت‌های جدی و شدیدی روبرو باشد. اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده پروژه‌های خود را در قبال روسیه با پس ‌زمینه ژئوپلیتیکی و با هدف انزوای این کشور و بی‌اثر کردن منافع حاصل از کریدور شمال-جنوب دنبال می‌کنند.

و در آخر به نظر می‌رسد که اغتشاشات و اعتراضات در گرجستان در ذیل پروژه‌ای بزرگتر علیه منافع روسیه در منطقه قفقاز طرح‌ریزی شده و بر همین اساس چند سناریوی محتمل را می‌توان برای آن در نظر گرفت.

1-تغییر قدرت در گرجستان با هدف اوکراینیزه کردن این کشور و ایجاد جبهه جدید علیه روسیه. 2- ایجاد تحریم‌های گسترده از سوی دولت گرجستان علیه روسیه که در این صورت برنامه‌های اقتصادی مهمی از قبیل کریدور شمال-جنوب (بسته شدن جاده لارس‌علیا به‌منظور قطع ارتباط زمینی بین ارمنستان و روسیه) و یا مسیر عبور خطوط گازی روسیه به سمت ترکیه با مشکل مواجهه می‌شود. 

مهدی سیف تبریزی پژوهشگر حوزه روسیه و قفقاز

انتهای پیام/