امیرنظام گروسی که بود؟

به گزارش وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از بیجار، علی اصغر دریایی ظهر امروز در جشنواره ملی و بزرگداشت امیرِ خوشنویس فرهنگ و هنر یادبود حسنعلی خان گروسی ملقب به امیرنظام گروسی که با حضور اساتید برجسته کشوری و استانی در مجتمع فرهنگی و هنری این شهر برگزار شد، با گرامیداشت یاد و خاطره شهدای انقلاب اسلامی و تبریک ایام اظهار داشت: تجلیل و قدردانی از خدمات و آثار این مشاهیر، موجبات اعتلای فرهنگی و هنری را فراهم می‌کند.

وی با قدردانی از دست‌اندرکاران و متولیان برگزاری این مراسم باشکوه گفت: کردستان استان فرهنگ و هنر دارای مشاهیر و نامداران بزرگی است، آشنایی با مشاهیر و معارف فرهنگ و هنر سهمی ارزنده در هویت بخشی جامعه ایفا می‌کند.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کردستان تصریح کرد: مردم قدرشناس کردستان، احترام خاصی برای مشاهیر و نامداران عرصه‌های مختلف فرهنگی و هنری قائلند که جزو میراث گذشتگان این سرزمین محسوب می‌شوند.

وی برگزاری بزرگداشت امیرنظام گروسی از مشاهیر و نامداران بزرگ را در همین راستا خواند و افزود: در مواجهه با جهانی‌سازی حفظ هویت فرهنگی و هنری با برگزاری این بزرگداشت‌ها و قدردانی از خدمات آنها، نشان از درک و اخلاق زیبای اسلامی مردمان این سرزمین را دارد.

دریایی خاطرنشان کرد: سفر تاریخی رهبر معظم انقلاب به استان کردستان و نامگذاری حکیمانه کردستان به عنوان استان فرهنگی، نشان از غنای فرهنگی این خطه است.

وی با اشاره به شخصیت و هویت ماندگار امیرنظام گروسی عنوان کرد: این شخصیت برجسته با وجود سفر به اروپا، هیچ وقت مجذوب ظواهر این فرهنگ نشد و در بازگشت به ترویج فرهنگ زیبای ایرانی و ایجاد خط تحریر ایران پرداخت.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کردستان از برگزاری برنامه‌های مختلف فرهنگی و هنری در سال گذشته و برنامه‌ریزی برای امسال خبر داد و خاطرنشان کرد: رویکرد برنامه‌ها و رویدادها نگاه یکسان به همه شهرستان‌ها، تمرکززدایی و عدم نگاه کاریکاتوری به عرصه فرهنگ و هنر بوده است.

وی با اشاره به تداوم برنامه‌های فرهنگی اعلام کرد: برگزاری همایش مستوره اردلان و بزرگداشت سارو بیرو بانه‌ای و ملاعبدالله باشماقی در شهرستان دهگلان از دیگر بزرگداشت‌های امسال است.

دریایی برگزاری همه برنامه‌ها، جشن و شادی‌ها را در سایه امنیت پایدار و به برکت خون شهدا عنوان کرد و یادآور شد: اگر امروز ما در ایران و همین کردستان شاهد برپایی کارناوال‌های شادی و سرور و دارای امنیت پایدار در منطقه هستیم از برکت خون شهدای گرانقدر و جانفشانی نیروهای نظامی و انتظامی است، در حالی‌که متأسفانه در شهر امام شافعی، غزه کارناوال‌ها و سمفونی توپ و تانک و‌ کشتار کودکان از سوی استکبار و رژیم منحوس صهیونیستی در جریان است.

وعده چاپ آثار امیرنظام گروسی

محمدحسین محبیان، فرماندار شهرستان بیجار نیز در این مراسم با ابراز خرسندی از برگزاری چنین برنامه‌‌ای که با حضور مهمانان کشوری و استانی برگزار شد، اظهار داشت: امیرنظام گروسی فردی بود که دارای مناصب و موقعیت‌های زیاد و در کنار مسئولیت‌های متعدد، تالیفات بی‌شماری داشته است.

وی گفت: او فردی ملی‌گرا و آشنا به فرهنگ نوین غرب بود. با وجود اینکه مدتی در اروپا زندگی کرد، اما هیچگاه ظواهر زیبای تمدن غرب او را فریب نداد و همچنان سنت‌های ایرانی را در هر جایگاه و مکانی که بود حفظ می‌کرد.

فرماندار شهرستان بیجار با بیان اینکه این جشنواره با هدف پرداختن به گوشه‌ای از ابعاد شخصیتی این بزرگ مرد تاریخ برگزار شد، تصریح کرد: تلاش می‌شود تا آثار این شخصیت برجسته کردستانی مجددا چاپ و در اختیار مردم قرار بگیرد.

محبیان خواستار تداوم اجرای برنامه‌های فرهنگی و هنری در این شهرستان شد و افزود: آمادگی حمایت از چنین برنامه‌های ارزشمندی را داریم.

اشعار سروده شده در وصف امیر نظام گروسی جمع‌آوری شود

حمیدرضا قلیچ خانی، خوشنویس برجسته کشوری نیز اجرای چنین مراسمی را قابل تقدیر و مایه خوشحالی ذکر کرد و گفت: امیر نظام گروسی از شخصیت‌های بسیار بزرگی است که باید به جامعه معرفی شود. بیش از اینکه این استاد خوش نام را به یک خوشنویس بشناسیم یک شکسته نویس تحریر است و این باعث تفاوت این فرد شده است.

وی افزود: در اولین تذکره خوشنویسان مربوط به هدایت الله خان سپهر از امیر نظام به عنوان خوشنویس نام برده شده و این بسیار اهمیت دارد

خوشنویس برجسته کشوری با پیشنهاد اینکه اشعار سروده شده در وصف امیر نظام گروسی جمع‌آوری و یک صفحه مجازی برای این جشنواره ایجاد شود، تصریح کرد: چنین برنامه‌های باید تداوم، ثبت و ضبط و در اختیار عموم قرار بگیرد.

بعد از این مراسم؛ نمایشگاه خوشنویسی در نگارخانه هنر مجتمع امیرنظام گروسی شهرستان بیجار افتتاح شد.

امیر نظام گروسی که بود؟

به گزارش تسنیم؛ دیار گروس با قدمتی نزدیک به 7 هزار سال، خاستگاه مشاهیر بزرگان، فرهیختگان، ادیبان، تاریخ‌نویسان، اساتید و هنرمندان بسیار بزرگی است که در سطح کشور و دنیا حرف برای گفتن داشته‌اند که امیرنظام گروسی تنها یکی از آنها بوده است.

حسنعلی خان امیر نظام گروسی از کُردهای طایفه کبودوند گروس در سال 1236 یا 1237 ق در بیجار مرکز ولایت گروس به دنیا آمد، مادرش اصالتاً ارمنی و پدرش محمدصادق خان جزء رجال بزرگ دربار فتحعلی شاه بود و سیره‌نویسان و مورخان دوره قاجار، اصل و نسب او را تا سدۀ سوم اسلامی به عقب برده‌اند.

حسنعلی خان بر اثر استعداد و لیاقت ذاتی تقریباً از هفت سالگی بسیاری از علوم زمانۀ خود را فرا گرفت و توانست توجه اطرافیان را به خود جلب کند. وی در سال 1252 قمری با دریافت درجه سرهنگی به عنوان فرمانده افواج گروس منصوب شد و در سال 1253 با همین سمت در اردوی محمدشاه در محاصره هرات شرکت کرد و از خود لیاقت خوبی نشان داد. وی از سال 1254 تا 1257 قمری حسنعلی خان به همراه افواج گروس به محافظت از ارگ تبریز مأمور گشت و از سال 1257 تا 1295قمری برای محافظت از سرحدات کرمانشاه در برابر عثمانی انتخاب شد.

در سال 1260 قمری با نسبت دادن پدرکشی به وی، او را از کار برکنار کردند که در همین زمان حاج میرزا آقاسی صدراعظم محمد شاه نظر به عداوتی که با خانواده حسنعلی خان داشت، حکومت موروثی گروس را از دست خاندان حسنعلی خان گرفته و به ابراهیم خان سرتیپ سلماسی سپرد.

وی در سال 1264 قمری ناصرالدین شاه که به تخت نشست و امیرکبیر را به عنوان صدراعظم برگزید، حسنعلی خان نیز توانست به کمک امیرکبیر حکومت از دست رفته گروس را مجدداً به خاندان خود برگرداند و بار دیگر ریاست افواج گروس را بر عهده گرفت.

در سال 1265 قمری حسنعلی خان جهت سرکوبی فتنه سالار راهی خراسان شد و توانست موفقیتی به دست آورد.

در سال 1267 قمری حسنعلی خان جزو ملتزمین رکاب ناصرالدین شاه در سفر به اصفهان بود. به نظر می‌رسد حسنعلی خان در همین سفر و در اردوگاه سلطانیه کتاب پندنامه یحیویه را برای پسرش یحیی خان به نگارش درآورده است. پس از بازگشت به تهران مدتی ریاست افواج گارد سلطنتی را برعهده گرفت و در سال 1271 ق با داشتن مقام ریاست افواج گروس برای بازگرداندن نظم و امنیت به مشهد مأمور انتظامات آن شهر شد.

در سال 1272 قمری حسنعلی خان با سپاه خود به همراه حسام‌السلطنه والی خراسان عازم تسخیر هرات شد، پس از محاصره طولانی، هرات را فتح کردند و حفاظت از هرات را برعهده حسنعلی خان گذاشتند. در سال 1273 حسنعلی خان به دلیل خدمات شایسته‌ای که انجام داده بود به تهران فرا خوانده شد و مورد التفات شاه قرار گرفت.

در سال 1273 قمری به دلیل اعتراض دولت انگلستان نسبت به فتح هرات، سرچارلز موره وزیر مختار انگلیس در ایران، برای نشان دادن اعتراض خود تهران را ترک کرد و به بغداد رفت، بعد از اندک مدتی که بین ایران و انگلیس صلح پاریس منعقد شد، دولت مرکزی حسنعلی خان را مأمور بازگرداندن سرچارلز موره به ایران کرد، وی در این مأموریت نیز لیاقت و شایستگی خود را نشان داد، در همین سال حفاظت از بیوتات و خزانه شاهی به مدت یک سال، یعنی تا 1275 ق به وی واگذار شد. 

در سال 1275 قمری پس از عزل اعتمادالدوله نوری صدراعظم و مراجعت فرخ خان امین‌الدوله ایلچی مخصوص دولت ایران در دربار کشورهای اروپایی، حسنعلی خان گروسی به عنوان وزیر مختار از طرف سعید خان انصاری وزیر امور خارجه و به درخواست ناصرالدین شاه به اروپا (پاریس) مأمور شد. در این مأموریت وی سرپرستی 42 نفر دانشجوی ایرانی را که قصد ادامه تحصیل به سبک اروپایی را داشتند بر عهده گرفت و از هیچ کوششی جهت یاری دادن به آنها دریغ نمی‌کرد.

در سال 1276 ق به عنوان مأمور فوق‌العاده و وزیر مختار مخصوص در پاریس انتخاب شد. سفارت حسنعلی خان در اروپا هفت سال طول کشید. وی علاوه بر وظایفش در سفارت بیشتر اوقات خود را صرف بازدید از کارخانجات، مدارس، بیمارستان‌ها و … می‌کرد. در همین دوران مورد توجه زمامداران اروپایی قرار گرفت و توانست از آنها نشان‌های دولتی دریافت نماید، از جمله نشان «سنت موریس» و «سنت لازار» از ایتالیا «عقاب سفید» از آلمان، «لوژیون دونور» از فرانسه، «لئوپلد» از بلژیک، « دانبرک» از دانمارک، «کوردون» از روسیه و «مجیدیه» از عثمانی را از آن خود کرد.

در سال 1281 ق برای مدت کوتاهی به تهران آمد و مجدداً با همان سمت به پاریس برگشت اما بعد از یک سال 1282 ق به علت مختل شدن مزاجش به ایران بازگشت و در سال 1283 ق با تأسیس دارالشوری کبری به عضویت آن پذیرفته شد و به مدت 5 سال در این مقام باقی ماند. در سال 1287 ق فرزند ارشدش یحیی خان که فرمانده فوج گروس در کرمان بود وفات یافت و حسنعلی خان را در ماتم فرو برد.

در همین سال(1287 ق) سپهسالار وزیر مختار ایران در استانبول به ایران بازگشت و به صدراعظمی ناصرالدین شاه برگزیده شد. حسنعلی خان به جای وی در سال 1288 ق به سفارت استانبول فرستاده شد، مدت اقامتش 14 ماه به طول انجامید. در این مدت حسنعلی خان با زیرکی تمام از سیاست ایران در برابر عثمانی‌ها دفاع کرد، نهایتاً در سال 1289 ق ضعف مزاج خود را در آب و هوای استانبول بهانه کرد و به ایران بازگشت.

در سال 1289 ق به عنوان وزیر فواید عامه در دولت سپهسالار منصوب و به عضویت شورای وزیران نیز پذیرفته شد و همچنین به درجه امیر تومانی نائل آمد. علیرغم بی برنامگی و بی نظمی که در آن دوران، در امور اداری وزارتخانه‌ها رایج بود حسنعلی توانست اقدامات نسبتاً مهمی در زمینه اصلاحات انجام دهد از جمله می‌توان به فعالیت‌های عمرانی و زیربنایی، همچون ایجاد شبکه راه‌آهن و راه‌سازی اشاره کرد.

در سال 1290 ق ناصرالدین شاه که به تشویق سپهسالار عازم اروپا شد، حسنعلی خان با سمت وزیر فواید عامه از جمله ملتزمین رکاب وی بود.

در سال 1300 ق بعد از مرگ محمدرحیم خان علاءالدوله «امیر نظام» به پیشنهاد مظفرالدین میرزا ولیعهد آذربایجان، تصدی امور پیشکاری آذربایجان به حسنعلی خان داده شد و لقبش را به «سالار لشکر» ارتقاء دادند. مهمترین اقدام حسنعلی خان در این برهه زمانی یاری دادن به حاج میرزا حسن رشدیه در تأسیس مدرسه رشدیه در تبریز بود. در سال 1303 ق ولیعهد مظفرالدین میرزا با اعطای شمشیر مرصعی به حسنعلی خان او را به لقب «امیر نظام» مفتخر کرد.

در پنجم رمضان 1317 ق امیرنظام گروسی در سن 81 سالگی دیده از جهان بست و بنا به وصیت خودش در ماهان کرمان در جوار شاه نعمت‌الله ولی در مقبره‌ای که برای خود بنا کرده بود به خاک سپرده شد.

امیرنظام در کنار تدابیر سیاسی ـ نظامیش، شخصی صاحب ذوق، شعردوست، سخن‌شناس، ادیب، فاضل و از جمله نویسندگان چیره‌دست بود که در شیوه نگارش و انشاء خط روشی ابتکاری و منحصر به فرد به نام «شیوۀ امیرنظام» را برای خود برگزید. همچنین از وی دو اثر ارزنده ادبی به صورت مکتوب به نامهای منشآت و پندنامه یحیویه به جای مانده است که هر کدام نمونه‌ای از کمال و پختگی و شیوه نگارش او می‌باشد.

حسنعلی خان امیرنظام گروسی جزء معدود رجال خوشنام و درستکار و در عین حال پر نفوذ دوره قاجاریه به شمار می‌رود که 64 سال از عمر خویش را به طور مستمر در امورات مختلف سیاسی ـ نظامی و فرهنگی صرف خدمت به این سرزمین کرد، در حالی که در این دوره طولانی خدمت، او از بیان حقیقت هیچ باکی نداشته و کوچکترین خیانتی از او نسبت به حکومت مشاهده نشد. او فردی ملی‌گرا و در عین متجدد و اصلاح‌طلب و آشنا به فرهنگ نوین غرب بود. با وجود اینکه مدتی در اروپا زندگی کرد، اما هیچگاه ظواهر زیبای تمدن غرب او را فریب نداد و همچنان سنت‌های ایرانی را در هر جایگاه و مکانی که بود حفظ می‌کرد.

انتهای پیام/481/.