آینده ربوده شده کودکان کار و جراحات اجتماعی

به گزارش وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از همدان، عصر یک روز زیبا و سرد  بارانی صدای کودکی که از سرما به خود می لرزید توجه من را به خودش جلب کرد؛ خاله ازم جوراب بخر. چند قدمی با من همراه شد و مصرانه می‌خواست از او خرید کنم، بین حرفهایش ادعا می‌کرد مشکلاتی مثل بیماری مادرش، باعث شده برای کسب درآمد راهی خیابان‌ها شود.

 مشکلاتی که کمر او را خم کرده بود و سبب شده بود از همان کودکی به شکستن غرور عادت کند. از طرفی تن نحیف و خسته‌ی او حاکی از کار بی‌وقفه‌ای بود که تلاش می‌کرد برای درمان مادرش، خرجی خانواده و یا شاید همکاری با گروهی درآمد اندک کسب کند. نگاه پرحسرت و معنی‌دار او به کودکانی که دست و پدر و مادر خود را گرفته و در حال خرید بودند دل هر انسانی را به درد می آورد.

صدای قهقهه‌ او همراه با دویدن در چهارراه‌هایی که می‌تواند گذرگاه مرگ خودش و بقیه کودکان کار باشد، نشان می‌داد که فقط یک تلنگر کافی‌ست او را از دنیای بی‌رحم و ضمخت کار اجباری خارج کند و مانند سایر کودکان با کوچکترین بهانه، به شادترین کودک تبدیل شود و مستانه مشغول بازی شود.

آمار کودکان کار و خیابانی در استان‌های مختلف باتوجه‌ به جغرافیا و تفاوت‌های فرهنگی متغیر است؛ مثلاً در تهران به‌ازای هر 530 نفر جمعیت و در تبریز به‌ازای هر 16 هزار نفر جمعیت «یک کودک کار» وجود دارد، ضمن اینکه در کرمان در سال گذشته 1063 کودک خیابانی و کار در شهرستان کرمان شناسایی شده‌اند.

در استان البرز در سال‌‌های 96 و  97 و سه‌ماهه اول 98 تعداد 930  مورد کودک کار و خیابان در مراکز تحت نظارت اداره کل بهزیستی پذیرش شده‌اند. در یزد 759 کودک کار و خیابانی از سال 92 تا پایان سال 97 در مراکز بهزیستی یزد پذیرش شدند و در استان خوزستان نیز کودکانی که توسط بهزیستی شناسایی و شناسنامه‌دار شده‌اند و برای آن‌ها پرونده تشکیل شده است، تقریباً 560 نفر هستند که همه آن‌ها خانواده دارند و تنها ساعاتی از روز را در خیابان‌ها کار می‌کنند.

با رشد شتابان پدیده کودکان کار زنگ خطر انواع آسیب اجتماعی و آینده‌ی مبهم این کودکان  زده شده است؛ علیرضا سمائی معاون  امور اجتماعی سازمان بهزیستی استان همدان با بیان اینکه ساماندهی کودکان کار با رویکرد خانواده محوری و با تأکید بر آگاه‌سازی و همراه‌کردن خانواده‌ها به انجام می‌رسد؛ به خبرنگار تسنیم گفت: هماهنگی و همکاری با سازمان فنی و حرفه‌ای، توانمندسازی اعضاء خانواده پدر و مادر در راستای بهره‌گیری از تسهیلات اشتغال، پیگیری‌هایی تحصیلی و جبران افت تحصیلی کودکان ارائه خدمات درمانی و تشخیصی و خدمات دندانپزشکی توسط مؤسسه فعال در این زمینه با بهره‌گیری از نیکوکاران و گروه‌های جهادی به انجام رسیده است.

وی افزود: کودکان و نوجوانان که به‌عنوان کودکان کار که عمدتاً در خیابان حضور دارند غالباً متعلق به گروه‌های کم‌درآمد هستند و به‌نوعی در مسیر تأمین معیشت خانواده کار می‌کنند.

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی استان همدان با بیان اینکه  موضوع نگران کننده آسیب‌ها و تهدیداتی است که در اثر کار در محیط‌های ناایمن و یا در خیابان  برای کودکان کار به وجود  می‌آید که منجر به آسیب‌های عاطفی روانی و جسمی می‌شود ادامه داد: در مواردی که اقدامات ناشایستی نظیر تکدی‌گری و سوءاستفاده از کودکان در این زمینه‌ها باشد حتما از ظرفیت و همراهی مراجع قضائی و انتظامی هم استمداد می‌شود و کودکان از شرایط مخاطره‌آمیز جدا می‌شوند.

سمائی گفت: سال گذشته در زمینه کودکان زباله‌گرد گشت و شناسائی‌های متعدد توسط مددکاران موسسه و همچنین همکاران اورژانس اجتماعی به انجام رسید؛ در سطح استان با خانه‌های بهداشت و دهیاری‌ها هماهنگی و اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی صورت گرفت؛ در مجموع برنامه‌هایی در مورد ساماندهی جمع آوری زباله شهرداری برنامه و فعالیتهایی دارد نظیر اپلیکیشن پاکروب و اینها که البته خیلی جای کار دارد و ساماندهی این موضوع ضرورت دارد.

وی با بیان اینکه در سال 1402 تعداد  107 کودک شناسایی و از خدمات حمایتی و آموزشی در این حوزه بهره‌مند شده‌اند، گفت: در فرایند ساماندهی کودکان چنانچه با کودک یا نوجوانی مواجه شویم که دارای سرپرست فاقد صلاحیت و غیرمؤثر است موضوع ساماندهی کودکان به انجام می‌رسد در مواجهه با خانواده‌هایی که دارای شرایط حمایت از سوی کمیته امداد امام (ره) و بهزیستی هستند هم هدایت و پیگیری به انجام می‌رسد.

* بیش از 80 درصد کودکان کار دارای خانواده هستند

علیرضا شریفی یزدی با بیان اینکه پدیده کودک کار یکی از آسیب‌های جدی هر جامعه‌ای به‌خصوص کشورهای جهان سوم به‌حساب می‌آید، بیان کرد: بر اساس آخرین مطالعات انجام شده  در کشور ما بیش از 80 درصد کودکان کار دارای خانواده هستند. در واقع از هر 5 کودک کار  4 نفر از آنها دارای خانواده بوده که باهدف کمک اقتصادی به خانواده مشغول فعالیت در سنین کم می‌شوند.

شریفی یزدی، روان‌شناس اجتماعی با بیان اینکه خانواده و وضعیت اقتصادی متهم  اصلی ردیف اول کار کردن کودکان در سنین کم هستند، اذعان کرد: تعدادی کمی از کودکان کار بی‌سرپرست و بدسرپرست هستند. کودکان کار به دلیل سن کم و عدم تخصص در مشاغلی  که دور از شأن افراد است مشغول به فعالیت با حداکثر زمان می‌شوند.

وی تکدی‌گرایی، دست‌فروشی، فروش فال، زباله‌گردی‌ها  و غیره را از جمله فعالیت‌هایی دانست که کودکان کار مشغول به آنها می‌شوند.

 این روان‌شناس و پژوهشگر اجتماعی با بیان اینکه برخی از کودکان در کارگاه‌ها، کارخانه‌ها و محیط‌های ناشناس کارگری می‌کنند، افزود: متأسفانه از  این کودکان در دخمه‌های کارگاهی سوءاستفاده می‌شود تا جایی که آنها مجبور هستند ساعات طولانی با مقدار کمی دستمزد کارگری کنند.

شریفی‌یزدی افزود: بخش زیادی از کودکان کار را  اتباع افغانی، پاکستانی و کشور همسایه شرقی ایران که خانواده آنها به‌صورت غیرقانونی به کشور مهاجرت کردند را تشکیل می دهند. رشد پدیده کودکان کار، یکی از پیامدهای مهاجرت غیرقانونی اتباع خارجی است. برخی از این خانواده‌ها به کودک به‌عنوان یک منبع اقتصادی نگاه می‌کنند و متأسفانه این امر سبب بی‌سوادی کودکان آنها می‌شود.

وی با بیان اینکه کودکان کار در برخی مواقع در معرض سوء استفاده جنسی نیز قرار دارند، کفت: مطالعات حاکی از آن است که احتمال آزار جنسی در این قشر به دلیل اینکه کودکان کار ساعات طولانی بیرون بوده و نظارت کافی بر  آنها نیست چندین برابر دیگر کودکان است. در اکثر مواقع درآمد این کودکان متعلق به خود آنها نیست و خانواده و یا رئیس آنها پول را دریافت می‌کنند.

* اعتیاد دامی دیگری است که در انتظار کودکان قرار دارد

 این پژوهشگر اجتماعی با بیان اینکه اعتیاد دامی دیگری است که در انتظار کودکان قرار دارد، تصریح کرد: برخی از کودکان هم درگیر خرده‌فروشی و قرارگرفتن در گروه‌های مواد مخدر می‌شوند.

شریفی یزدی با بیان اینکه سازمان بهزیستی به دلیل حجم کار توان رسیدگی به این تعداد آسیب‌های اجتماعی را ندارد، گفت: لازم است سایر سازمان‌های دولتی به کمک این ارگان بیایند.

وی مطرح کرد: تعداد زیادی از کودکان کار، بازمانده از تحصیل هستند و اغلب آنها انواع بزهکاری را می‌آموزند و تعدادی از آنها طعمه قاچاقچیان برای توزیع مواد مخدر هستند و توسط باندهایی در این حوزه کنترل می‌شوند، از نظر سلامتی هم به دلیل حضور دائم در محدوده‌های دارای ترافیک یا حتی فعالیت در حوزه بازیافت زباله در معرض خطر بوده و به امراض مختلفی مبتلا می‌شوند.

این پژوهشگر اجتماعی با بیان اینکه این کودکان به‌هیچ‌وجه کودکی نمی‌کنند و ازاین‌جهت نیز در معرض آسیب‌های روحی قرار دارند،‌ گفت: هم‌اکنون نمی‌توان آینده خوبی برای کودکان کار متصور شد و سرنوشت آن مبهم است، کمااینکه ممکن است تعدادی از آنها در دام باندهای قاچاق مواد مخدر و حتی قاچاق اعضا گرفتار شوند.

با توجه به رشد روزافزون آسیب‌های اجتماعی مانند زباله‌گردی، کودکان کار، تکدی‌گری در جامعه به دلایلی همچون فقر اقتصادی و فرهنگی لازم است مسئولین مرتبط اقدامات مهمی همچون شناسائی کودکان کار، ساماندهی آنها، ایجاد اشتغال برای خانواده‌های آنها، حل مشکلات تحصیلی و آموزش فنی و حرفه‌ای به کودکان و والدین را از جمله وظایف اصلی خود بدانند چرا که این قدم کوچک می‌تواند در زندگی آنها گره‌های بزرگی را  باز کند.

از طرفی با توجه به آنکه در اکثر مواقع اشتغال در سنین پایین می‌تواند دروازه ورود به آسیب‌های اجتماعی دیگر همچون بزهکاری، تکدی‌گری، اعتیاد، قرار گرفتن در گروه‌های مواد مخدر و غیره باشد لازم است تا حد امکان از فعالیت کودکان کار با فراهم کردن زندگی بهتر و یا معرفی گروه سو استفاده گر جلوگیری شود.

انتهای پیام/