ساز و کار نهایی برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری ۱۴۰۳

خبرگزاری مهر، گروه سیاست-طیبه بیات: وقوع یک حادثه در ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ و شهادت آیت الله «سید ابراهیم رییسی» رییس‌جمهور کشورمان و جمعی از همراهان ایشان، سرنوشت سیاسی جمهوری اسلامی ایران را دستخوش تغییراتی کرد. قریب به یک سال از اتمام دولت سیزدهم باقی مانده بود اما کشور به دلیل وقوع شرایط اضطراری، ناچار به برگزاری انتخابات زودهنگام است که متن صریح قانون اساسی در مورد آن تصمیم‌گیری کرده است.

به موجب اصول ۱۳۱ و ۱۳۲ قانون اساسی «در صورت‏ فوت‏، عزل‏، استعفا، غیبت‏ یا بیماری بیش از دو ماه‏ رییس‏‌جمهور و یا در موردی که‏ مدت‏ ریاست‌جمهوری پایان‏ یافته‏ و رییس‏ جمهور جدید بر اثر موانعی هنوز انتخاب‏ نشده‏ و یا امور دیگری از این قبیل‏، معاون‏ اول‏ رئیس‏ جمهور با موافقت‏ رهبری اختیارات‏ و مسئولیت‌های وی را بر عهده‏ می‌گیرد و شورایی متشکل‏ از رئیس‏ مجلس‏ و رییس‏ قوه‏ قضاییه‏ و معاون‏ اول‏ رئیس‏ جمهور موظف‏ است‏ ترتیبی دهد که‏ حداکثر ظرف‏ مدت‏ ۵۰ روز رییس‏ جمهور جدید انتخاب‏ شود.»

در قانون همچنین آمده است: «در صورت‏ فوت‏ معاون‏ اول‏ و یا امور دیگری که‏ مانع انجام‏ وظایف‏ وی گردد و نیز در صورتی که‏ رییس‏ جمهور معاون‏ اول‏ نداشته‏ باشد، رهبر انقلاب، فرد دیگری را به جای او منصوب‏ خواهد کرد.

در مدتی که‏ اختیارات‏ و مسئولیت‌های رئیس‏ جمهور بر عهده‏ معاون‏ اول‏ یا فرد دیگری است‏ که‏ به موجب‏ اصل‏ یکصد و سی‏ و یکم‏ منصوب‏ می‌گردد، وزرا را نمی‌توان‏ استیضاح‏ کرد یا به آنان رای‏ عدم‏ اعتماد داد و نیز نمی‏‌توان‏ برای تجدیدنظر در قانون‏ اساسی‏ و یا امر همه‏ پرسی‏ اقدام‏ نمود.»

آغاز رسمی و قانونی فرآیند برگزاری انتخابات زود هنگام

بلافاصله پس از وقوع سانحه‌ای که منجر به شهادت رییس جمهور شد، رهبر معظم انقلاب ضمن تاکید بر اینکه خللی در امور کشور پیش نخواهد آمد محمد مخبر معاون اول رییس جمهور را بر اساس اصول مذکور قانون اساسی، به‌عنوان مدیر قوه مجریه منصوب کردند.

۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۳ محسن اسلامی، مدیرکل انتخابات وزارت کشور اعلام کرد: «کلیات برنامه زمان‌بندی انتخابات چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری مطابق با اصل ۱۳۱ قانون اساسی، در ستاد انتخابات کشور مورد بررسی قرار گرفت و نهایی شد و در این کلیات، هشتم تیرماه به عنوان روز برگزاری انتخابات چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری مبنا قرار گرفته و به شورای نگهبان پیشنهاد شده است که بر این اساس، زمان ثبت نام داوطلبان هشتم خرداد ماه خواهد بود.»

طبق اعلام ستاد انتخابات کشور، با هماهنگی شورای نگهبان جدول زمان‌بندی انتخابات نهایی شده است و ۱۰ خرداد تا ۱۴ خردادماه به‌مدت ۵ روز موعد ثبت‌نام از داوطلبان خواهد بود.

ردیف	شرح برنامه	ظرف زمانی	از تاریخ	تا تاریخ
۱	دستور شروع انتخابات	۱ روز	۱۴۰۳/۰۳/۱۰	۱۴۰۳/۰۳/۱۰
۲	تشکیل هیات‌های اجرایی مرکزی و شهرستانی	۱روز	۱۴۰۳/۰۳/۱۰	۱۴۰۳/۰۳/۱۰
۳	ثبت نام از داوطلبان انتخابات	۵ روز	۱۴۰۳/۰۳/۱۰	۱۴۰۳/۰۳/۱۴
۴	رسیدگی به صلاحیت داوطلبان انتخابات	۷ روز	۱۴۰۳/۰۳/۱۵	۱۴۰۳/۰۳/۲۱
۵	انتشار اسامی نامزدهای ریاست جمهوری	۱ روز	۱۴۰۳/۰۳/۲۲	۱۴۰۳/۰۳/۲۲
۶	فعالیت تبلیغات انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری	۱۵ روز	۱۴۰۳/۰۳/۲۳	۱۴۰۳/۰۴/۰۶
۷	پایان مهلت قانونی تبلیغات انتخاباتی	۱ روز	۱۴۰۳/۰۴/۰۷	۱۴۰۳/۰۴/۰۷
۸	اخذ رای در کلیه شعب داخل و خارج کشور	۱روز	۱۴۰۳/۰۴/۰۸	۱۴۰۳/۰۴/۰۸
۹	انجام اخذ رای مرحله دوم	۱ روز	۱۴۰۳/۰۴/۱۵	۱۴۰۳/۰۴/۱۵

بر اساس این جدول زمان بندی، شورای نگهبان از ۱۵ الی ۲۱ خرداد صلاحیت‌های ثبت‌نام‌کنندگان را بررسی می‌کند و در نهایت ۲۲ خرداد اسامی نامزدهای انتخابات دولت چهاردهم منتشر خواهد شد. این در حالی است که مهلت تبلیغات کاندیداها از ۲۳ خرداد الی ۶ تیرماه در نظر گرفته شده است.

امکان و احتمال برگزاریِ رأی‌گیریِ الکترونیک در چند حوزه

نکته قابل توجه دیگر در انتخابات زود هنگام پیش رو این است که ستاد انتخابات کشور برای برگزاریِ رأی‌گیریِ الکترونیک در چند حوزه از جمله کلان‌شهر تهران و برخی دیگر از کلان‌شهرها اعلام آمادگی کرده اما این مسئله منوط به تأیید از سوی شورای نگهبان است که هنوز تصمیم نهایی در این خصوص اتخاذ نشده است.

۵ خرداد ۱۴۰۳ جلسه‌ای به میزبانی محمد مخبر سرپرست ریاست جمهوری و با حضور محمد باقر قالیباف رییس مجلس شورای اسلامی و غلامحسین محسنی اژه ای رییس قوه قضاییه، قائم مقام شورای نگهبان، وزیر کشور و معاون حقوقی ریاست جمهوری برگزار شد که در این جلسه ضمن مرور تصمیمات جلسه گذشته از جمله موعدهای تعیین شده برای ثبت نام نامزدهای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، بررسی صلاحیت ثبت‌نام کنندگان، تبلیغات انتخاباتی کاندیداها و برگزاری مراحل اول و احیاناً دوم انتخابات، گزارشی از هماهنگی‌های صورت گرفته میان شورای نگهبان و وزارت کشور ارائه شد.

پیش بینی سامانه‌ای برای ثبت نام غیرحضوری داوطلبان ریاست جمهوری

در این جلسه بر اساس نظر شورای نگهبان و طبق پیشنهاد وزارت کشور، مقرر شد برای تسهیل روند اجرای انتخابات و جلوگیری از ایجاد زحمت اضافه برای داوطلبان، افراد واجد شرایط ثبت‌نام (حداقل ۴۰ و حداکثر ۷۵ سال سن، برخورداری از مدرک فوق لیسانس، حداقل ۴ سال سابقه مدیریت عالی مثل استانداری، وزارت، نمایندگی مجلس و امثال آن و نداشتن سوءپیشینه کیفری) ابتدا مدارک خود را بر روی سامانه‌ای که وزارت کشور طراحی کرده بارگذاری کنند، تا فقط افرادی که واجد شرایط می‌باشند، برای ثبت‌نام به شکل حضوری به وزارت کشور مراجعه کنند.

منع قانونی برای ثبت نام غیرحضوری داوطلبان ریاست جمهوری

در آخرین بررسی‌ها، امیر شجاعان رئیس کمیته فناوری اطلاعات ستاد انتخابات کشور درباره روند ثبت‌نام از داوطلبان انتخابات ریاست‌جمهوی اظهار داشت: «سامانه ستاد انتخابات کشور برای ثبت‌نام الکترونیکی داوطلبان آماده است، اما با توجه به اینکه قانون انتخابات ریاست‌جمهوری می‌گوید که ثبت‌نام‌ها باید حضوری باشد، به این نتیجه رسیدیم که داوطلبان نیازی به ثبت‌نام اینترنتی ندارند.»

وی ادامه داد: «داوطلبان در روزهای ۱۰ تا ۱۴ خرداد ثبت‌نام حضوری را انجام می‌دهند و همان‌جا توسط اپراتورهای ستاد انتخابات کشور، پرونده الکترونیکی تشکیل می‌شود.»

ثبت نام از داوطلبان انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری

ستاد انتخابات کشور عصر روز یکشنبه با انتشار اطلاعیه شماره یک اعلام کرد: ثبت نام از داوطلبان انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری از روز پنجشنبه ۱۰ خرداد ماه جاری آغاز می‌شود.

در اطلاع ستاد انتخابات کشور آمده است؛ ثبت نام داوطلبان انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری از روز پنجشنبه مورخ ۱۴۰۳/۳/۱۰ تا روز دوشنبه مورخ ۱۴۰۳/۳/۱۴ جمعاً به مدت پنج روز از ساعت ۸:۰۰ صبح لغایت ۱۸:۰۰ (به مدت ۱۰ ساعت) در محل وزارت کشور واقع در میدان فاطمی، ابتدای خیابان شهید گمنام، تالار بزرگ وزارت کشور، انجام می‌پذیرد.

شرایط ثبت نام کنندگان چیست؟

به استناد ماده (۳۵) قانون انتخابات ریاست جمهوری، داوطلبان هنگام ثبت نام باید دارای شرایط زیر باشند:

از رجال مذهبی، سیاسی

ایرانی‌الاصل

تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران

مدیر و مدبر

دارای حسن سابقه و امانت و تقوی

مؤمن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور

همچنین بر اساس ماده (۵۵) همان قانون، مدارک مورد نیاز جهت ثبت نام به شرح زیر است:

اصل شناسنامه عکس دار

اصل کارت ملی

دو (۲) قطعه عکس ۴ × ۶ جدید

اصل مدرک تحصیلی

همچنین بر اساس مصوبه جلسه مورخ ۲۰/‏۱۰/‏۱۳۹۶‬ شورای محترم نگهبان و اصلاح آن در تاریخ ۱۴۰۰/۲/۸، دارا بودن شرایط ذیل جهت ثبت نام از داوطلبان گرامی الزامی‌ست:

۱- سابقه تصدی حداقل مجموعاً چهار سال در مناصب ذیل که در احراز مدت جمع سابقه تصدی در یک یا چند مورد از مناصب مذکور کفایت می‌کند.

۱-۱ مقامات سیاسی موضوع بندهای (الف) (ب) و (ج) ماده (۷۱) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب ۱۳۸۶/۸/۷

۲-۱- معاونین رؤسای قوای سه گانه.

۳-۱- اعضای شورای عالی امنیت ملی.

۴-۱- اعضای مجمع تشخیص مصلت نظام.

۵-۱- مدیر مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه کشور.

۶-۱- روسای سازمان‌ها، مؤسسات ، نهادهای دولتی و مؤسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی در سطح ملی.

۷-۱ -فرماندهان عالی نیروهای مسلح با جایگاه سرلشگری و بالاتر.

۸-۱- رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در سطح کشور.

۹-۱- استانداران.

۱۰-۱- شهرداران شهرهای بالای دو میلیون نفر جمعیت .

۱۱-۱- اشخاص، مقامات و مدیران هم طراز مناصب فوق به تشخیص شورای نگهبان.

۲- سلامت و توانایی لازم جهت ایفای مسئولیت‌های ریاست جمهوری.

۳- حداقل سن ۴۰ سال تمام شمسی و حداکثر سن ۷۵ سال تمام شمسی در هنگام ثبت نام.

۴- داشتن مدرک تحصیلی حداقل کارشناسی ارشد یا معادل آن مورد تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و یا مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه.

۵- ارائه برنامه‌ها و خط مشی‌های اجرایی در چارچوب صلاحیت و اختیارات قوه مجریه مبتنی بر اسناد بالادستی از جمله قانون اساسی و سیاست‌های کلی نظام.

۶- معرفی مشاوران جهت تشریح برنامه‌ها و توان مدیریتی.

۷- عدم محرومیت از حقوق اجتماعی در زمان ثبت نام.

۸- فقدان سابقه محکومیت کیفری موثر.

۹- عدم محکومیت قطعی کیفری به جرایم اقتصادی از جمله کلاهبرداری، رشاء و ارتشاء، اختلاس، تبانی در معاملات دولتی، پولشویی، اخلال در نظام اقتصادی کشور و عدم محکومیت به اقدام علیه نظام جمهوری اسلامی ایران.

۱۰- وابسته نبودن به گروه‌های غیر قانونی و فقدان سوابق سو امنیتی از جمله در فتنه سال ۱۳۸۸.

۱۱- عدم وابستگی به رژیم گذشته و مؤثر نبودن در تحکیم آن.

ملاحظه (۱) – داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری مکلفند در هنگام ثبت نام، مدارک مثبته مربوط به بندهای ۱، ۳، ۴، ۸، ۹ را به وزارت کشور ارائه نمایند. ثبت نام در انتخابات به معنای دارای بودن صلاحیت داوطلبان نبوده و در هر حال احراز صلاحیت داوطلبان بر عهده شورای نگهبان می‌باشد.

ملاحظه (۲) – داوطلبان در صورت اعتراض نسبت به عدم ثبت نام خود، می‌توانند مراتب را به همراه مستندات به صورت کتبی و همزمان به وزارت کشور و شورای نگهبان اعلام نمایند. شورای نگهبان در زمان مقتضی و در مهلت ثبت نام به اعتراض رسیدگی و نتیجه را به وزارت کشور و داوطلب اعلام می‌کند.

ملاحظه (۳) – شورای نگهبان می‌تواند به منظور احراز شرایط داوطلبان ریاست جمهوری ضمن استعلام از مراجع ذی صلاح، اقدام به تحقیقات مورد نیاز و بررسی‌های مستقل نماید.

ضمناً در تعامل و همکاری فی مابین مجریان و ناظران انتخابات و در اجرای ماده (۵۹) قانون، اسناد و مدارک مثبت صلاحیت داوطلبان در هنگام ثبت نام داوطلبان، توسط وزارت کشور دریافت و در اختیار شورای نگهبان قرار می‌گیرد.