میراث «شهید جمهور» برای ایران اسلامی

خبرگزاری مهر، گروه سیاست – رامین عبدالله‌شاهی: دولت شهید آیت الله «سید ابراهیم رییسی» یک سال مانده بود تا چهار ساله شود اما در همین دوره کوتاه نیز خدمات شایان توجهی به ایران اسلامی ارایه کرد. شاید بتوان مهم‌ترین ماموریت دولت مردمی را احیای اعتماد و سرمایه اجتماعی در کشور دانست؛ این دقیقاً ماموریت مهمی بود که حضرت آیت الله خامنه ای در اولین دیدارشان با هیات دولت سیزدهم در شهریور ۱۴۰۰ مطرح و تحقق آن را از دولت مطالبه کردند.

ایشان در این دیدار با تاکید بر لزوم احیای اعتماد عمومی تصریح کردند: «مساله احیای اعتماد مردم و امید مردم هم بسیار چیز مهمی است؛ چون اعتماد مردم بزرگ‌ترین سرمایه‌ دولت است. مردم وقتی به شما اعتماد کردند و امید به شما داشتند، با شما راه می‌آیند و کمک‌تان می‌کنند؛ این بزرگ‌ترین سرمایه است برای دولت که بتواند اعتماد مردم را جلب کند که البته این متأسفانه یک مقداری آسیب دیده و بایستی ترمیم کنید این را و راهکارش هم این است که حرف و عمل مسوولین یکی باشد».

دولت سیزدهم تلاش کرد با در پیش‌گرفتن سیاست‌های مردمی، مطالبه رهبر انقلاب مبنی بر ترمیم اعتماد عمومی که در دولت‌های یازدهم و دوازدهم آسیب دیده بود را محقق سازد. اما این همه کاری که شهید رییسی و دولت ایشان انجام داد، نبود.

کسی که منتقدانش نیز روی او حساب کرده بودند

آیت الله سید ابراهیم رییسی به عنوان هشتمین رییس جمهور ایران که سیزدهمین دولت در جمهوری اسلامی را تشکیل داده بود، پس از ترور محمد علی رجایی، دومین کابینه است که دوران چهار ساله خود را تمام نمی‌کند. با شهادت رییس جمهور در میدان خدمت می‌توان او را شهید ثانی جمهور ایران دانست. این در حالی است که پس از اعلام خبر ناگوار این حادثه، جهان به سکوت ایستاد و دامنه همراهی و همدردی در میان کشورها، دولت‌ها، مردم و سازمان‌های جهانی حتی به سازمان ملل رسید. در حدود یک چهارم جمعیت جهان کشورها اعلام عزای عمومی کردند و در پهنه چند هزار کیلومتری از لبنان و سوریه تا هند، دامنه این عزاداری ادامه یافت. میلیون‌ها هموطن برای تشییع پیکرهای مطهر شهدا در تبریز، قم، تهران و مشهد به خیابان آمدند و ساعت‌ها تابوت شهدا در میان موج مردم قدر شناس کشورمان به آسمان بدرقه شد.

سید ابراهیم رییسی چهره‌ای دوست داشتنی و مردمی بود، به گونه‌ای که می‌توان مدعی شد حتی آن‌هایی که به او رأی نداده بوده و علاقمند نبودند، احساس می‌کردند که می‌توانند به عملکرد و برنامه‌های این رییس جمهور دل بسته و حساب کنند، لذا دامنه محبوبیت او برخلاف برخی از رؤسای جمهور از ابتدای سکان‌داری دولت نه تنها کاهش نیافت، بلکه بیشتر شد و حضور میلیونی مردم عزادار در زمان تشییع گواه این حقیقت است.

هرچند از همان ابتدا که او رییس جمهور شد به دلیل سابقه اجرایی او در آستان قدس رضوی و نیز در قوه قضائیه، آن‌هایی که به او رأی نداده بودند ذهنیت امیدوار کننده‌ای به اخلاق، پاک دستی، فساد ستیزی و پر تلاش بودن رییسی داشتند و احساس می‌کردند او دست آخر خواهد توانست سکان دولت را بخوبی هدایت کرد و به مقصود برساند؛ مخالفانش اگر نقدهایی هم داشتند عموماً بر سر نحوه اجرای اداره کشور و مسائل اقتصادی بود. هرچند همه به نیکی می‌دانستند که شرایط سال ۱۴۰۰ آنقدر سخت و ناگوار بود که زمان می‌برد تا هر دولتی بتواند آنها را سرو سامان داده و به سرانجام برساند.

هیچ‌کسی را متهم به غیر انقلابی‌بودن نکرد

بررسی ابعاد شخصیتی و عملکرد او در این مجالی مختصر نمی گنجد اما به جرأت می‌توان گفت، سید ابراهیم علی رغم تعقل به جناح سیاسی اصولگرای کشور، عملکردی فراجناحی داشت و ضمن وفاداری به انقلاب، اهل برچسب زدن به سایرین و سو استفاده از تریبون‌های در اختیار خود نبود؛ کسی را متهم به غیر انقلابی بودن، نمی‌کرد و به دنبال ایجاد چالش با بقیه جناح‌ها و قوا نبود.

او می‌گفت اختلافات را حتی با مخالفان به دور از ایجاد تنش و اطلاع مردم که موجب خستگی آنان می‌شود، باید دور میز حل کنیم. اخلاق مداری، جوانمردی، مرام و منش و به قول مشتی گری او در حدی بود که در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ در تلاش و رایزنی برای تعیین صلاحیت رقبای بزرگ خود بود، تا آنها هم در انتخابات حضور داشته باشند. این در حالی بود که هیچگاه به برخی اتهامات بی پایه و اساس به مدرک علمی و تحصیلی خود پاسخ نداد و با اتهام زنندگان برخوردی نکرد. به همین دلیل بود که دبیر کل یکی از جبهه‌های بزرگ سیاسی کشور به او گفته بود، شما تنها انتخاب ما برای ریاست جمهوری هستید و این ربطی به آن ندارد که از میان کاندیداهای فعلی شما را برگزیدیم، بلکه اگر همه رد صلاحیت شده‌ها هم نامزد بودند، باز شما انتخاب اصلح جبهه سیاسی ما خواهید بود.

دولتی که حزب تشکیل نداد

شهید آیت الله رییسی مرد میدان بود و به‌شدت از تنش‌های سیاسی پرهیز می‌کرد. دولت او تنها دولتی بود که برای تعامل بهتر با مجلس و حضور در انتخابات پارلمانی تشکیل حزب نداد. این در حالی است که اگر به تمام دولت‌های پس از جنگ نگاه شود، در زمان همه آنها احزابی طرفدار دولت متولد شدند. در دولت سازندگی حزب کارگزاران سازندگی، در دولت اصلاحات حزب مشارکت، در دولت احمدی نژاد جبهه پایداری و در دولت روحانی حزب اعتدال توسعه خلق شده و پای بر سپهر سیاسی کشور گذاشتند، اما رییسی و دولتش فقط برگزار کننده بی‌طرف انتخابات دوازدهمین دوره مجلس بود، حامی افزایش مشارکت بود و هیچ حزبی را تشکیل نداد.

سید ابراهیم رییسی شخصیتی پرتلاش و مردمی بود که وظیفه خود می‌دانست به آن‌هایی هم که به او رأی نداده بودند، خدمت کرده و حقوقشان را تأمین کند. این برخلاف رفتار برخی رؤسای جمهور قبلی بود که چندان علاقه‌ای به حضور در سفرهای استانی نداشته و دستکم در این سفرها به مناطق دور افتاده و محروم کمتر سرکشی می‌کردند و بعضاً نگاهی از بالا و پایین به جامعه را تزریق می‌کردند؛ اما رییس جمهور شهید احیا گر اخلاق سیاسی و رکوردار سفرهای استانی در سفر به مناطق دور دست کشور بود. وی به گونه‌ای خستگی ناپذیر در حالی که فقط ساعاتی از یک سفر خارجی باز می‌گشت بلافاصله به سفر استانی می‌رفت و همین امر باعث می‌شد تا بسیاری از وزرا، معاونین و مقامات دولت و مسئولین آن استان به تکاپو بیفتند تا برای بهبود شرایط آن استان، خارج از اتاق‌های کاری، در میان مردم به حل مشکلات بپردازند.

از سویی برای حل معضلی از یک استان صرفاً به آنجا سفر نمی‌کرد، بلکه گاه بی گاه، پی گیر حل معضلات مردم مناطق مختلف کشور بود و برای همین سفرهای استانی را تکرار می‌کرد. به طور مثال در ماجرای حل مشکل آب خوزستان، آب گرفتگی‌های اهواز و لایروبی خلیج گرگان و تکمیل پروژه‌های نیمه تمام شاهد پیگیری‌های میدانی بسیار زیاد رییسی بودیم.

توسعه زیرساخت‌های بین‌المللی با نگاه به همسایگان و شرق جغرافیایی

یکی دیگر از اقدامات قابل توجه در دولت سیزدهم احیای روابط با همسایگان بود دولت آیت الله رییسی بسیاری از روابط منطقه‌ای ایران را با کشورهای پیرامونی را احیا کرد. ایران با در اختیار داشتن ۱۵ همسایه جز چند کشور پر تعدد همسایه‌دار در جهان است که با آنها انواع مرز زمینی و دریایی را دارد. دولت سیزدهم پرچم دار تنش زدایی و توسعه روابط سیاسی و تجاری با آنها شد. توسعه زیر ساخت‌های روابط بین المللی با نگاه به منطقه و شرق با پیوستن ایران به پیمان‌های بسیار تعیین کننده و آینده نگرانه «بریکس» و «پیمان شانگهای»، از تصمیمات مدبرانه دولت رییسی و وزیر خارجه شهیدش بود. موضوعی که غرب را بشدت نگران ساخت و وقتی اراده ایران را در این امر جدی دید در ابتدا با کارشکنی و ایجاد مشکل داخلی و خارجی از جمله هدایت ناآرامی‌های پاییز ۱۴۰۱، اقداماتی در جهت بی ثبات سازی ایران کرد ولی پس از ناکامی، مشاهده می‌شود که به تدریج به دنبال پذیرش واقعیت‌های میدانی و سیاسی ایران و حتی عقب نشینی از مواضع رادیکال قبلی خود در موضوعات امنیتی و منطقه‌ای است. این امر پس از عملیات وعده صادق علیه رژیم صهیونیستی سرعت بیشتری گرفته است.

در عین حال توافق با عربستان از گام‌های مؤثری و بلندی بود که در دولت سیزدهم شکل گرفت. تحولی که توانست بسیاری از تنش‌های منطقه‌ای را میان دو وزنه اصلی در غرب آسیا بر طرف کند و آستانه تنش‌های منطقه را بشدت کاهش دهد؛ به گونه‌ای که «بن سلمان» ولی عهد عربستان از «محمد مخبر» سرپرست دولت که برای کمتر از دو ماه این مسئولیت اجرایی دولت را برعهده دارد، به تعجیل دعوت کرده است تا به عربستان سفر کند.

گفتنی است در آغاز دولت سیزدهم در منطقه با چند کشور رابطه سیاسی نداشتیم و با تعدادی دیگر در تنش سیاسی بودیم اما پس از سه سال روابط با همه کشورها برقرار شده و توسعه یافته و بحرین به عنوان تنها کشوری که با جمهوری اسلامی رابطه ندارد، ضمن اعزام وزیر خارجه خود به تهران جهت ابراز تسلیت به مقامات کشورمان، خواستار از سر گیری رابطه با کشورمان شده است.

توجه به جبهه مقاومت و امر میدان

از دیگر اولویت‌های مهم دولت رییسی توجه جدی به جبهه مقاومت و امر میدان در دیپلماسی بود. به گونه‌ای که در چند ماه گذشته که عملیات طوفان الاقصی آغاز شد، شاهد تلاش شبانه روزی وزارت خارجه دولت او برای بازگشت آرامش به منطقه و عقب نشینی رژیم صهیونیستی از مواضع تند و جنایت‌کارانه خود، بودیم. این در حالی است که شاید بتوان آمار سفرهای خارجی وزیر خارجه دولت سیزدهم در تعاملات دیپلماتیک و گسترش قدرت جبهه مقاومت را که ذیل هدایت‌های رییسی انجام می‌شد، یک رکورد جدید محسوب کنیم.

اوج این دیپلماسی در خدمت میدان را در عملیات وعده صادق دیدیم به گونه‌ای که منجر به تغییرات گسترش ژئوپلیتیک قدرت در منطقه به سود ایران و جبهه مقاومت و تغییر میدانی و نیز رسانه‌ای در توازن قوا و در فضای سیاسی، رسانه‌ای و افکار مقاومت و به سود ایران و جبهه مقاومت، شد. امری که بدون داشتن زیرساخت‌های مناسب سیاسی و تنش زدایی های مناسب منطقه‌ای در جهت افزایش حسن همجواری در منطقه و نیز نگاه به شرق که توسط این دولت در سه سال گذشته صورت گرفت، امکان‌پذیر نبود؛ بی تردید تلاش‌های سه ساله این دولت در گسترش روابط با کشورهای منطقه منجر به آن شد که ما در عملیات وعده صادق بدون آنکه در انزوا باشیم حتی با نوعی تعامل و به نوعی تأیید و همراهی کشورها نیز مواجه شدیم.

اتخاذ تصمیمات سخت و آینده‌نگرانه

در داخل کشور دولت سیزدهم با اتخاذ تصمیمات سخت که بر خلاف منافع آنی و کوتاه مدت بود، بدون نگرانی از کاهش امتیاز دولت در نظر سنجی ها، به منافع بلند مدت و منافع واقعی کشور می‌اندیشید. حذف ارز ترجیحی و تحمل انتقادهای تورمی آن از سوی مردم در سطح جامعه برای کاهش کسر بودجه دولت و سرعت بخشی به طرح‌های توسعه‌ای و نیمه تمام کشور در این راستا بود. او در دیدارهای مختلف با مردم تلاش می‌کرد، تا ضمن برقرار روابط خوب با مردم از نزدیک مشکلات آنها را لمس کرده و در جهت حل معضلات مردم محروم تلاش کند.

ریکاوری اقتصاد ایران بعد از ده سال رخوت

برنامه‌های رییسی برای به نتیجه رساندن کنترل تورم و رشد ساخت مسکن به عنوان دو ابر چالش دولت‌های گذشته و حال، نیازمند زمان بود. نتایج تلاش‌های دولت شاید با کمی وقت ملموس‌تر شده و و عده به نتیجه نزدیک می‌شد.

کاهش حدود ۵۰ درصدی رشد نقدینگی نسبت به ابتدای دولت رییس جمهور فقید از تلاش‌های بسیار زیاد دولت بود که آثار ضد تورمی آن در آینده خود را نشان خواهد داد. این در کنار رشد اقتصادی کشور و دستیابی به رکورد بالای ۶.۵ درصد در سال گذشته به عنوان بالاترین نرخ رشد کشور پس از هفت سال، قابل تأمل است. همچنین با تلاش‌های میدانی و سفرهای بیشمار استانی رییس جمهور فقید که حتی از دوران ریاستش بر قوه قضائیه در حل مشکلات حقوقی کارخانجات راکد، شروع شده بود، کارگاه‌ها و کارخانه‌های بسیاری از حالت تعطیل و نیمه تعطیل خارج شده و در مدار تولید قرار گرفتند. در عین حال دولت توانست با رشد تجارت خارجی کشور به بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار و فروش چند برابری نفت علی رغم بقا تحریم‌های ظالمانه غرب، به موفقیت‌های خوبی در عرصه اقتصادی برسد و اثبات کند ایران به هیچ عنوان منزوی نیست. در عین حال برداشته شدن گام‌های بلند در توسعه کریدورهای شمال جنوب و شرق به غرب ایران برای گسترش ترانزیت کالا از کشور نیز در نتیجه گسترش سیاست منطقه‌ای موفق دولت سیزدهم آیت الله رییسی و اتفاقاً ارتقا جایگاه ایران در منطقه و جهان بود.

معمار اتمام طرح‌های نیمه‌تمام

می‌توان گفت شهید رییسی معمار تکمیل طرح‌های نیمه تمام بود، به گونه‌ای که طرح‌ها و پروژه‌هایی که در دولت‌های قبلی کلنگ زنی شده و در حال تبدیل شدن به میراث فرهنگی بود، با تلاش‌های دولت او در پی گیری ها و سفرهای متعدد استانی به بهره برداری رسید. در عین حالی که این رییسی از حرکت‌های پوپولیستی عمرانی پرهیز می‌کرد و هیچ تمایلی به کلنگ زنی‌های بی نتیجه طرح‌های جدید و افزایش طرح‌های نیمه تمام کشور نداشت.

رییسی نشان داد می‌توان سال‌ها از مقامات ارشد نظام بود؛ انقلابی ماند؛ خدمت کرد؛ خستگی را خسته کرد؛ شهید ثانی جمهور شد و در نهایت مکتبی ماندگار از خود به جا گذاشت و روی دستان ملت به آسمان پرواز کرد. رییس جمهور فقید ثابت کرد، هیچکدام از این مسئولیت‌ها و امور به ظاهر دنیوی منافاتی با عاقبت به خیر شدن و بدرقه عاشقانه آسمانی با چشمانی بارانی و بر روی دستان مردم و حتی منتقدانش ندارد. بی تردید مکتب رییس جمهور فقید شهید آیت الله سید ابراهیم رییسی در تاریخ خواهد ماند و او به عنوان معمار اخلاق سیاسی جاودانه ماندگار شد.