محرم در ترکیه؛ از برگزاری تعزیه ۳۰۰ هزار نفری تا زینبیه استانبول

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل، الناز رحمت نژاد: محبت اهل بیت (علیهم السلام) در بین مسلمانان ترکیه از اهمیت بالایی برخوردار است. دوستداران خاندان حضرت رسول (ص) در این کشور در ایام ماه محرم با شیوه های مختلفی به عزاداری امام حسین (علیه السلام)، خاندان مطهرش و ۷۲ تن از یاران باوفایش می پردازند. مسلمانان ترکیه بر زنده نگه داشتن واقعه کربلا و روز عاشورا تاکید دارند و این امر بین آنها به عنوان یک وظیفه و ضرورت شناخته می شود.

شهروندان شیعه ترکیه در شهرهای استانبول، آنکارا، بورسا و ازمیر در استان‌های مرزی همانند آغری و ایغدیر زندگی می‌کنند؛ بدین لحاظ برای دیدن و شرکت در آیین عزاداری در ترکیه باید در این شهرها حضور پیدا کرد. بخشی از اهل تسنن نیز در این آیین حضور فعال دارند.

طبخ غذا، سیاه پوش کردن معابر، برپایی تکیه در بازارهای بزرگ، برگزاری تعزیه، سینه زنی و زنجیر زنی همراه با نوحه سرایی و روضه خوانی در کشور مورد اشاره مانند ایران اجرا می شود. برخی مواقع نوحه سرایان از ایران برای نوحه و روضه خواندن دعوت می شوند. بیشترین تکیه های عزاداری در بازار ادویه فروشان استانبول به چشم می خورد. همزمان با روز تاسوعا و عاشورا دسته های بزرگی سینه زنی در میدان اسکودور استانبول جمع می شوند. برگزاری مراسم تعزیه و عاشورا به سبک عثمانی در مسجد ایاصوفیه مورد توجه عزاداران حسینی است.

اهل سنت ترکیه مراسم آیینی و تعزیه خوانی ندارند، ولی سخنرانان مذهبی، وعاظ و علما در دهه اول محرم معمولا از این حادثه یاد می کنند و بر حقانیت امام حسین (ع) در قیام عاشورا گواهی می دهند و بر یزید و خاندان او لعنت می فرستند.

سفارت و کنسول‌گری‌های ایران در ترکیه نیز از قدیم به عنوان بانیان مراسم سوگواری شناخته شده اند.

همزمان با فرارسیدن محرم ۱۴۴۶ در فرصتی که دست داد به معرفی عادات و رسوم عزاداری در جهان اسلام پرداختیم.

قسمت اول تا چهارم این گزارش که به عادات و رسوم عزاداری در لبنان، پاکستان، عراق و کویت اختصاص دارد از پیوندهای زیر قابل مطالعه و بررسی است:

* «محرم در لبنان؛ از مراسم روضه حزب الله در ضاحیه تا تعزیه‌خوانی در نبطیه»

* «محرم در پاکستان؛ از مراسم نمادین «ذوالجناح» تا کشتی «سفینه النجاة»

* «شور محرم حسینی در عراق؛ از آئین تعویض پرچم تا «رکضه طویریج»

* «محرم در کویت؛ از حضور اهل تسنن کنار شیعیان تا محدودیت‌های عزاداری»

در ادامه، مشروح قسمت پنجم این پرونده که به عادات و رسوم عزاداری در ترکیه پرداخته است را می‌خوانیم؛

نگاه مردم ترکیه به واقعه عاشورا

اهل تسنن در ترکیه معتقدند که در ماه محرم علاوه بر واقعه عاشورا در سال ۶۱ هجری، اتفاقات مهمی در تاریخ ادیان ابراهیمی نیز روی داده است. توقف کشتی حضرت نوح (ع) در خشکی، انهدام بت ها در شهر اور توسط حضرت ابراهیم (ع)، دیدار حضرت یعقوب با حضرت یوسف، التیام بیماری حضرت ایوب، بیرون آمدن حضرت یونس از شکم ماهی، عبور حضرت موسی (ع) از دریای سرخ از جمله وقایعی است که به اعتقاد اهل تسنن ترکیه در دهم محرم روی داده است.

بعد از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در ترکیه در دهه ۲۰۰۰ میلادی سازمان امور دیانت ترکیه که تنها مرجع رسمی رسیدگی به امور مذهبی ترکیه است، همه ساله در روز عاشورا پیامی در مورد این روز منتشر کرده و به رخدادهای مذکور در این روز اشاره می کند.

پوشیدن کفن

شیعیان ترکیه به خصوص شیعیان جعفری، عزاداری ماه محرم و روز عاشورا را مانند ایران برگزار می کنند. مراسم های مختلف عزاداری، سینه زنی و نوحه خوانی در این ماه به خصوص روز عاشورا در استانهای مجاور مرزهای جمهوری اسلامی ایران همانند ایغدیر،آغری و ارضروم برگزار می شود، حتی در مواردی به دلیل نزدیکی جغرافیایی به ایران نوحه خوان ها و مرثیه سرایان ایرانی به این مناطق دعوت می شوند.

تعداد زیادی از شیعیان ترکیه مثل مردم ایران از اول تا دهم محرم لباس سیاه بر تن می کنند. در برخی مناطق این کشور شیعیان پیراهن سفیدی روی لباس مشکی خود می‌پوشند که تداعی کننده کفن شهادت است. همچنین نوارهای پارچه‌ای سبز و قرمز رنگی بر پیشانی می‌بندند.

برپایی نمایشگاه عکس از عزاداری شیعیان

نمایشگاه عکس از عزاداری شیعیان نیز توسط انجمن شیعیان جعفری ترکیه و شهرداری استانبول برپا می شود. بازدیدکنندگان این نمایشگاه عکس در دفترهای یادبودی دیدگاه ها، دل نوشته ها، متون ادبی و خواسته های خود درباره امام حسین(ع) و حادثه عاشورا را می نویسند و هر سال این دفترها به صورت کتاب با عنوان«برگ هایی محزون از عاشورا» چاپ و منتشر می شود.

برگزاری تعزیه با ۳۰۰ هزار تماشاگر

مراسم روز عاشورا مهمترین بخش برنامه های ماه محرم در میدان هالکالی استانبول است، اولین مراسم عاشورا در این منطقه توسط صلاح الدین اوزگوندوز و حمید توران در سال ۱۹۸۲ برگزار شد و هر ساله بر شکوه این مراسم افزوده شده است. خبرگزاری رسمی ترکیه در سال ۱۹۹۱ میلادی برای نخستین بار خبر این مراسم را منعکس و بطور گسترده به افکار عمومی ترکیه منعکس شد.

در سال ۲۰۰۵ مراسم تمثیلی حادثه کربلا (تعزیه) در کتاب رکوردهای گینس با ۳۰۰ هزار تماشاگر به ثبت رسید. بزرگترین کادر آماتور تئاتر با ۸۴۰ نفر و گسترده‌ترین صحنه اجرا در ۲ هزار و ۵۰۰ متر مربع صحنه خاکی و ماسه‌ای محورهای ثبت مراسم میدان هالکالی است. همچنین مراسم مذکور از طرف سازمان «یونسکو» با ‌عنوان یکی از بزرگترین مراسم های عزاداری حسینی(ع) در جهان انتخاب شده است. سال های گذشته کنگره های بین المللی نیز در حاشیه این مراسم با حضور اندیشمندان از کشورهای مختلف جهان برگزار می شد. با توجه به شناخت افکار عمومی مردم ترکیه نسبت به این مراسم، سیاستمداران ترکیه نیز به مراسم مذکور توجه ویژه ای نشان داده و در سالهای گذشته رئیس جمهور، نخست وزیر، رئیس مجلس و وزیران نیز در این مراسم باشکوه شرکت کردند.

زینبیه استانبول؛ محل تجمع شیعیان

زینبیه استانبول، مرکز فرهنگی و مذهبی در استانبول ترکیه است که با سازه زیبایی که طراحی شده در ایام محرم به خصوص روز عاشورا میزبان شیعیان و عاشقان اهل بیت(علیهم السلام) است. سالیان سال است که در روز عاشورا بیش از ۳۰۰ هزار نفر از دوستداران اهل بیت (علیهم السلام) و عاشقان امام حسین(ع) در اطراف این مجموعه دور هم گرد می آیند و مراسم عزاداری را به شکل گسترده ای برگزار می کنند.

شیعیان تمام کشورها و ایرانیان ساکن استانبول مراسم عزاداری روز عاشورا در زینبیه را با نظم و ترتیب خاصی انجام می دهند، به طوری که مورد توجه رسانه های کشور ترکیه قرار می گیرد. عزاداری در صحن زینبیه استانبول با حضور ۳۰۰ هزار نفر به عنوان مراسم نمونه عزاداری در یونسکو نیز به ثبت رسیده است. همچنین صدای اذان مرحوم موذن زاده بین مردم استانبول محبوبیت ویژه ای دارد.

می توان گفت که حب اهل بیت در بین مردم ترکیه به طور ملموس قابل مشاهده است که این مساله در ایام ماه محرم با برگزاری مراسم های عزاداری بیشتر به چشم می آید. مردم ترکیه در این ماه سعی می کنند با شرکت در مراسم های عزاداری و تعزیه خوانی محبت و ارادت خود را به سرور و سالار شیعیان حضرت امام حسین (ع) بیش از هر زمانی نمایان سازند.