چالش حمل سلاح در بلوچستان؛ نماد قدرت یا عامل ناامنی؟

به گزارش بخش استان‌ها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از زاهدان، استان سیستان و بلوچستان با تاریخچه‌ای غنی و فرهنگی متنوع، به دلیل داشتن مرزهای مشترک و وسیع با دو کشور افغانستان و پاکستان  همواره در مرکز توجه مسائل اجتماعی و امنیتی کشور قرار داشته است. یکی از چالش‌های مهم این منطقه، فرهنگ غلط استفاده از سلاح بین طوایف است. این موضوع نه تنها به عنوان یک مسئله امنیتی، بلکه به عنوان یک پدیده اجتماعی و فرهنگی نیازمند بررسی دقیق و جامع است.

استفاده از سلاح بین طوایف این استان، ریشه در تاریخ و سنت‌های دیرینه دارد. در گذشته، سلاح به عنوان ابزاری برای دفاع از زمین‌ها و منابع طبیعی و همچنین به عنوان نمادی از قدرت و افتخار طایفه‌ای مورد استفاده قرار می‌گرفت. این سنت‌ها به مرور زمان به بخشی از هویت فرهنگی منطقه تبدیل شده‌اند و در مراسمات و مناسبت‌های مختلف نیز به چشم می‌خورند.

در سال‌های اخیر، عوامل متعددی به تداوم این فرهنگ کمک کرده‌اند. فقر و بیکاری، دسترسی آسان به سلاح و ضعف در سیستم عدالت اجتماعی از جمله عواملی هستند که به این وضعیت دامن زده‌اند. درگیری‌های طایفه‌ای و اختلافات محلی نیز می‌توانند به سرعت به خشونت‌های مسلحانه تبدیل شوند، که این امر امنیت و ثبات منطقه را به خطر می‌اندازد.

تیراندازی در عروسی‌ها سنتی مهلک

در بسیاری از مناطق سیستان و بلوچستان، تیراندازی در مراسم عروسی به عنوان نمادی از شادی و بخشی از جشن‌ها تلقی می‌شود. با این حال، این سنت بارها به حوادث ناگوار و حتی مرگبار منجر شده است. گلوله‌های شلیک شده، که گاه بدون هدف و بی‌رویه پرتاب می‌شوند، می‌توانند خسارات جبران‌ناپذیری به بار آورند و جشن را به ماتم تبدیل کنند.

طبق گزارش‌های محلی، در سال‌های اخیر شمار رویدادهای مرتبط با تیراندازی در مراسم عروسی به طور معنی‌داری افزایش یافته است. متأسفانه، برخی از این حوادث به جان‌باختن و زخمی‌شدن عده‌ای ختم می‌شود. این موضوع نه تنها امنیت اجتماعی را تهدید می‌کند، بلکه پیامدهایی روانی و عاطفی برای خانواده‌های قربانیان به همراه دارد.

عبدالناصر، معلم روستایی از خاش در این باره به خبرنگار تسنیم می‌گوید: “این تیراندازی‌ها باید پایان یابد. بسیاری از افراد بی‌گناه در این مراسمات آسیب دیده یا جان خود را از دست داده‌اند. نیاز به آگاهی‌بخشی و ایجاد تغییر فوری داریم.”

سمیه، یک مادر از ایرانشهر نیز می‌گوید: “هر بار که صدای تیراندازی را می‌شنوم، ترس تمام وجودم را فرامی‌گیرد. به جای شادی، ترس و نگرانی جایگزین شده است.”

سارا، دانشجو در زاهدان می‌گوید: “ما نیاز به تغییر داریم. آموزش و آگاهی‌بخشی می‌تواند به ما کمک کند تا از این فرهنگ فاصله بگیریم و به سمت زندگی مسالمت‌آمیزتر حرکت کنیم.”

راهکارها و اقدامات پیشنهادی

خبرنگار ما در این زمینه سراغ امان‌الله تمنده‌رو جامعه شناس و عضو هیأت علمی گروه مردم شناسی دانشگاه ولایت ایرانشهر رفت تا نظر کارشناسی وی را در خصوص فرهنگ غلط استفاده از سلاح در استان سیستان و بلوچستان و راهکارهای مقابله با این فرهنگ غلط را جویا شود.

این کارشناس حوزه مردم شناسی به خبرنگار تسنیم گفت: از لوله تفنگ چیزی جز نابودی، مرگ، یتیم شدن فرزندان و بیوه شدن زنان به دست نمی‌آید؛ یعنی جز نابودی در استفاده از اسلحه ما چیزی نداریم؛ با کاربرد اسلحه هیچ موقع انسان به یک نتیجه مطلوب نمی‌رسد و در همه جای دنیا کسی می‌تواند اسلحه در اختیار داشته باشد که ضابط قانون است و از طرف دولت و حاکمیت مجوزی به او داده می‌شود تا برای تامین امنیت و حفظ نظم عمومی اسلحه در اختیار داشته باشد و این اصلاً منطقی نیست که افراد شخصی و غیرنظامی اسلحه در اختیار داشته باشد اما متاسفانه از دیرباز در بعضی از مناطق کشور به ویژه منطقه ما و مناطق قومیتی که دور از کنترل بعضی از نهادهای دولتی بوده، فرهنگ استفاده و نگهداری اسلحه وجود داشته و مقصر اصلی هم شاید بتوانیم بگوییم خانواده‌ها هستند که اجازه می‌دهند و ما نقش مادر را نباید انکار بکنیم چرا که اگر مادر در خانواده اجازه ندهد که فرزندش هیچگونه اسلحه‌ای چه اسلحه سرد چه اسلحه گرم با خودش داخل منزل بیاورد به خاطر احترام مادر شاید فرزند رعایت بکند و هیچ وقت اسلحه را وارد خانه نکند.

احساس فخر و قدرت با داشتن اسلحه!

وی ادامه داد: دوم خود پدرها هستند و بزرگترهای هر خانواده و فامیل، اینکه با نشان دادن اسلحه به فرزندمان، داشتن آن و عکس گرفتن با آن و نمایش دادن آن در فضای مجازی یا در گروه‌های مجازی خانوادگی بخواهیم یک احساس فخر و قدرتی با داشتن اسلحه داشته باشیم، این فرهنگ باید کنار گذاشته بشود. به هر حال فرهنگ چیزی است که هم ویژگی‌های مطلوب دارد و هم ویژگی‌ها و مولفه‌های نامطلوبی دارد و داشتن اسلحه از آن ویژگی‌‌های نامطلوب فرهنگی است که در جوامع طایفه‌ای و قبیله‌ای و شاید حاشیه‌ای وجود داشته و ابتدا این فرهنگ را ما باید بتوانیم اصلاح کنیم.

تمنده‌رو اضافه کرد: نکته دوم وظیفه دولت است در جمع‌آوری اسلحه‌های غیرمجاز از بین مردم که این یک اراده و عزم جدی از طرف نهادهای امنیتی و انتظامی می‌خواهد که به هر نحوی شده تمامی اسلحه‌های غیرمجاز را از بین مردم جمع‌آوری کنند. نکته دیگر هم که می‌تواند کمک بکند این است که حتی نهادهای دیگر که اسلحه مجاز در اختیار افراد شخصی قرار می‌دهند، ترجیحاً از این اقدام پرهیز کنند چرا که اسلحه را باید فرد صرفاً نظامی و آن کسی که لباس نظامی بر تن دارد و مسئولیت آنلباس و اسلحه بر دوشش سنگینی می‌کند باید در اختیار داشته باشد و حتی افراد معمولی مثل مثلاً بعضی از سران طوایف یا افرادی که حالا شاید ذی‌نفوذ و ریش سفید باشند، آنها هم ترجیحا اسلحه نداشته باشند چون داشتن اسلحه اصلی از سوی این افراد یک نوع رقابت ایجاد می‌کند در بین افراد دیگر که می‌گویند آن فرد اگر اسلحه دارد چرا من نداشته باشم و این یک نوع رقابت نامطلوب و نامشروعی را برای داشتن اسلحه و به‌کارگیری آن ایجاد می‌کند.

نقش کلیدی مادران، ریش سفیدان و سران طوایف

این عضو هیأت علمی دانشگاه تصریح کرد: اگر همه گروه‌های مرجع به وظیفه خود در خصوص فرهنگ غلط استفاده از سلاح عمل کرده بودند امروز در استان شاهد بسیاری از اتفاقات تلخ نبودیم و قطعاً کوتاهی‌هایی از طرف همه ما صورت گرفته است. من معلم دانشگاه به نوبه خودم سعی می‌کنم در کلاس درس حداقل دانشجویان را آگاه کنم از این مسئله؛ امروز صبح حدود نیم ساعت از کلاسم را در بین دانشجویان مردم شناسی علوم اجتماعی من به این بحث اختصاص دادم که ریشه‌های این مسئله چیست و شما به عنوان نخبگان دانشگاهی به عنوان دانشجویان باید تلاش کنید که این مسئله را در بین طایفه، خانواده و فامیل خود رفع و رجوع کنید و هشدارسازی کنید و به نقش خانواده‌ها اشاره کردم.

وی خاطرنشان کرد: متاسفانه این فرهنگ استفاده از اسلحه بین خانواده‌های در استان وجود دارد و خانواده‌ها مخصوصاٌ مادرها خیلی نقش مهمی دارند در تربیت فرزندان و ممانعت آنها از داشتن هرگونه سلاح سرد یا گرم؛ ریش سفیدان و سران طیف هم همین وظیفه را بر عهده دارند. گاهی موقع برخی افراد خودشان به دلیل آن عصبیت قومی که در آنها وجود دارد و آن احساس برتری جویی طایفه‌ای یا قدرت طایفه‌ای که می‌خواهند داشته باشند از داشتن اسلحه در بین اعضای طایفه حمایت می‌کنند و این یک آسیب خیلی بزرگی است چرا که اگر آتشی در خرمن آن طایفه بیفتد دامن خود آن افراد را هم می‌گیرد چه بسا که خیلی افراد آبرومند و افراد ریش سفید و سر طایفه هم بوده‌اند که در آتش این رقابت اسلحه داشتن و انتقام‌جویی‌های طایفه‌ای جانشان را از دست داده‌اند و این آسیبی است که کل طایفه می‌بیند پس بهتر است که هم معلمین و هم روحانیون به خصوص روحانیون وظیفه خیلی زیادی را دارند، در هر نماز جمعه و در هر گردهمایی عمومی که وجود دارد مسئله خلع سلاح عمومی و نداشتن اسلحه در خانواده را که مثل یک آتش زیر خاکستر است و هر لحظه ممکن است بروز بکند و این را هم معلمین، هم نخبگان دانشگاهی، علما و دیگر اقشار صاحب نفوذ باید هشدارسازی بکنیم که این فرهنگ غلط استفاده از اسلحه را در کل خانواده‌های سیستان و بلوچستان ما قدغن و ممنوع کنیم و باید از خودمان هم شروع کنیم.

پلیس در این باره چه می‌گوید؟

سردار قاسم رضایی جانشین فرمانده کل انتظامی کشور بارها در سفرهای استانی خود بر استفاده مردم از سلاح به عنوان خط قرمز پلیس یاد کرده و تاکید می‌کند: ‌آنچه که مهم است داشتن سلاح غیرمجاز (خرید، فروش، حمل و نگهداری) جرم است و تیراندازی در مراسم عروسی و عزا، فرهنگ و آداب و رسوم نیست بلکه یک بدعت غیرقانونی است؛  حتی دارندگان مجوز حمل سلاح حق تیراندازی در مراسم عروسی و عزا و … را ندارند و این جرم یکی از بسترهای ناراحتی و نارضایتی مردم است.

وی با تاکید بر اینکه پلیس نسبت به جمع آوری سلاح غیرمجاز به عنوان یک کار قانونی مصمم است، عنوان کرد: آنچه که خیلی مهم است همکاری خود مردم و بزرگان این منطقه با کارکنان فراجاست که باید نسبت به جمع آوری سلاح‌های غیرمجاز و استفاده صحیح از مجوزهای سلاح به خوبی پیگیری شود. آمار و اخبار نشان دهنده این است که در تیراندازی‌های مراسم عروسی، عزا و … کودک یا زنی زخمی یا فوت کرده و خانواده‌ای عزادار شده و کینه و کدورت از همین جا ریشه دوانده که باید بسترهای این موضوعات را مدیریت و اصلاح کنیم.

رویکردی جامع ‌برای برای مقابله با این چالش

برای مقابله با این چالش، نیاز به رویکردی جامع و چندجانبه است. آموزش و پرورش می‌تواند نقشی کلیدی در تغییر نگرش‌ها و ارزش‌های جوانان ایفا کند. برنامه‌های آموزشی و فرهنگی در مدارس و جامعه می‌تواند به تسهیل گفت‌وگو و ایجاد محیطی امن برای بررسی و حل مشکلات کمک کند. همچنین، ایجاد فرصت‌های شغلی و بهبود شرایط اقتصادی می‌تواند به کاهش وابستگی به سنت‌های قدیمی و استفاده از سلاح کمک کند. نقش دولت و سازمان‌های غیردولتی در پیشبرد این رویکرد نباید نادیده گرفته شود.

تغییر فرهنگ استفاده از سلاح در بین طوایف سیستان و بلوچستان نیازمند یک تحول فرهنگی و اجتماعی است که با همکاری و مشارکت جامعه و نهادهای مربوطه قابل دست‌یابی است. این معضل نیازمند زمان، صبر و اقدامات هدفمند و مستمری است که باید به‌طور جدی پیگیری شود.

انتهای پیام/