چالش‌های گردشگری پایدار در ایران/ هدف چگونه تحقق می‌یابد؟
| گردشگری در جهان امروز دیگر تنها به‌معنای بازدید از مکان‌های دیدنی و گذران اوقات فراغت نیست؛ بلکه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین صنایع اقتصادی جهان، نقشی بی‌بدیل در توسعه پایدار ایفا می‌کند. |
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از ساری، صنعت گردشگری، با پیوند عمیقی که با منابع طبیعی، فرهنگی و اجتماعی دارد، می‌تواند محرک تحولاتی گسترده در جوامع باشد. از یک سو، گردشگری می‌تواند اقتصاد محلی را رونق بخشد، اشتغال ایجاد کند و به بهبود زیرساخت‌ها کمک کند. از سوی دیگر، رشد بی‌رویه و مدیریت نادرست آن، تهدیدی جدی برای محیط‌زیست، میراث فرهنگی و انسجام اجتماعی به شمار می‌رود.
در همین راستا، مفهوم گردشگری پایدار به‌عنوان راه‌حلی کلیدی برای مقابله با این چالش‌ها مطرح شده است. هدف اصلی آن، ایجاد تعادلی میان بهره‌برداری از منابع و حفاظت از آنها برای نسل‌های آینده است، اما این هدف چگونه تحقق می‌یابد؟ آیا می‌توان بین توسعه اقتصادی، حفاظت از منابع طبیعی و ارتقای کیفیت زندگی جوامع محلی هماهنگی ایجاد کرد؟
امروز، بسیاری از مقاصد گردشگری با مشکلاتی چون فشار بیش از حد بر منابع طبیعی، تخریب میراث فرهنگی، تمرکز گردشگران در مناطق پرتراکم و نابرابری در توزیع منافع اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این چالش‌ها، نیاز به برنامه‌ریزی جامع، مدیریت هوشمندانه و همکاری همه‌جانبه میان دولت‌ها، جوامع محلی، بخش خصوصی و گردشگران را دوچندان کرده است؛ از توسعه اکوتوریسم و گردشگری سلامت گرفته تا بهره‌گیری از فناوری‌های نوین برای مدیریت تأثیرات زیست‌محیطی، همگی راهکارهایی هستند که می‌توانند مسیری روشن برای پایداری گردشگری ترسیم کنند.
بااین‌حال، آنچه در این میان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، نقش جوامع محلی است. این جوامع، به‌عنوان صاحبان اصلی منابع طبیعی و فرهنگی، تأثیری مستقیم بر تجربه گردشگران و پایداری صنعت گردشگری دارند؛ مشارکت فعال آنها در سیاست‌گذاری‌ها، حفاظت از منابع و ارائه خدمات باکیفیت، می‌تواند به موفقیت پایدار این صنعت کمک شایانی کند. از طرفی، آموزش و فرهنگ‌سازی نیز یکی از ارکان حیاتی این فرآیند به شمار می‌رود؛ چراکه بدون آگاهی و تعهد جمعی، هیچ تلاشی به نتیجه نخواهد رسید.
بنابراین، ایجاد جریان پایدار سفر در مقاصد گردشگری، نه تنها یک نیاز بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای تضمین آینده این صنعت است. این مقدمه، دریچه‌ای است برای بررسی چگونگی تحقق این هدف و ارائه راهکارهایی که ضمن حفظ منابع، به توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع محلی کمک کند. مهران حسنی عضو انجمن متخصصان گردشگری ایران در گفت وگو با خبرنگار تسنیم در ساری از اهمیت گردشگری پایدار می‌گوید.
تسنیم: چرا ایجاد جریان پایدار در مقاصد گردشگری اهمیت دارد؟
حسنی: گردشگری، یکی از بزرگ‌ترین و پویاترین صنایع جهان، تأثیرات گسترده‌ای بر توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع دارد. اما اگر این رشد بدون برنامه‌ریزی و مدیریت مناسب صورت گیرد، می‌تواند به تخریب منابع طبیعی، آسیب به میراث فرهنگی و افزایش نابرابری‌های اجتماعی منجر شود. هدف از ایجاد جریان پایدار در مقاصد گردشگری، مدیریت به‌گونه‌ای است که منافع اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی را در تعادل نگه دارد و منابع برای نسل‌های آینده حفظ شوند.
تسنیم: برای دستیابی به گردشگری پایدار چه اقداماتی باید انجام شود؟
حسنی: برنامه‌ریزی جامع و استراتژیک، اساس دستیابی به گردشگری پایدار است. شناسایی ظرفیت مقصد و تعیین تعداد گردشگرانی که بدون آسیب به محیط‌زیست و منابع فرهنگی می‌توانند از یک منطقه بازدید کنند، بسیار مهم است. همچنین، تنوع‌بخشی به مقاصد و توسعه گردشگری در مناطق کمتر شناخته‌شده می‌تواند از تراکم بیش‌ازحد در نقاط محبوب جلوگیری کند.
یکی از گام‌های اساسی، تحلیل ظرفیت مقاصد گردشگری است. ما باید بدانیم که هر مقصد تا چه میزان می‌تواند گردشگر بپذیرد بدون آنکه به منابع طبیعی یا فرهنگی آن آسیب وارد شود. این اقدام از تخریب منابع جلوگیری کرده و به پایداری گردشگری کمک می‌کند.
تمرکز گردشگران در مناطق پرتراکم، علاوه بر تخریب محیط‌زیست، نارضایتی گردشگران را نیز به همراه دارد. برای همین، توسعه مقاصد کمتر شناخته‌شده و توزیع متعادل گردشگران، یکی از راهکارهای موثر برای مدیریت پایدار گردشگری است.
زیرساخت‌های گردشگری باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که نه‌تنها به کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی کمک کنند، بلکه منافع اقتصادی را به جوامع محلی منتقل کنند. به‌عنوان مثال، توسعه اقامتگاه‌های بوم‌گردی یا حمایت از کسب‌وکارهای محلی می‌تواند اقتصاد این مناطق را تقویت کند
تسنیم: در حفاظت از محیط‌زیست و میراث فرهنگی چه نقشی می‌توان ایفا کرد؟
حسنی: محیط‌زیست و میراث فرهنگی اصلی‌ترین سرمایه‌های گردشگری هستند. برای حفاظت از این منابع، باید قوانینی وضع و اجرا شوند که تخریب محیط‌زیست و فرهنگ را محدود کنند. آموزش عمومی و ارتقای آگاهی گردشگران درباره اهمیت این حفاظت، استفاده از فناوری‌های نوین برای مدیریت تأثیرات زیست‌محیطی، و کاهش اثرات منفی با استفاده از انرژی‌های پاک، از اقدامات ضروری در این حوزه است.
تسنیم: آیا وابستگی بیش از حد به یک نوع گردشگری خطرناک است؟
حسنی: بله، وابستگی بیش‌ازحد به یک نوع گردشگری می‌تواند آسیب‌زا باشد. تنوع‌بخشی به محصولات گردشگری مانند گردشگری سلامت، کشاورزی و اکوتوریسم، می‌تواند این آسیب‌ها را کاهش دهد. همچنین، تمرکز بر تبلیغ جاذبه‌ها و ظرفیت‌های خاص هر منطقه برای جذب گردشگرانی با سلایق متنوع، به توسعه پایدار کمک می‌کند.
تسنیم: نقش جوامع محلی در موفقیت گردشگری پایدار چیست؟
حسنی: جوامع محلی به‌عنوان دارندگان اصلی منابع طبیعی، فرهنگی و انسانی، نقش کلیدی در توسعه گردشگری دارند. مشارکت فعال آنها در برنامه‌های حفاظتی و مدیریتی می‌تواند تضمین‌کننده پایداری منابع باشد. همچنین، ارائه خدماتی همچون اقامتگاه‌های بوم‌گردی، غذاهای محلی و صنایع‌دستی، تجربه گردشگران را غنی‌تر می‌کند و به بهبود معیشت جوامع محلی کمک می‌کند.
تسنیم: چه اقداماتی برای بهبود تجربه گردشگران و کاهش پیامدهای منفی انجام می‌شود؟
حسنی: رفتار مناسب جوامع محلی و استقبال گرم آنها تأثیر مستقیمی بر تجربه گردشگران دارد. علاوه بر این، آموزش نیروی انسانی متخصص، بازاریابی هدفمند و استفاده از فناوری‌های هوشمند برای مدیریت اثرات زیست‌محیطی، از جمله اقداماتی است که به گردشگری پایدار کمک می‌کند.
تسنیم: به‌عنوان نتیجه‌گیری، چه توصیه‌ای برای توسعه گردشگری پایدار دارید؟
حسنی: برای دستیابی به گردشگری پایدار، همکاری و مشارکت میان دولت، جوامع محلی، بخش خصوصی و گردشگران ضروری است. حفاظت از منابع طبیعی و فرهنگی، برنامه‌ریزی استراتژیک و آموزش عمومی، از ارکان اصلی این رویکرد هستند. با این اقدامات می‌توان به توسعه‌ای دست یافت که نه‌تنها منابع را برای آینده حفظ می‌کند، بلکه منافع اقتصادی و اجتماعی چشمگیری برای جوامع به همراه دارد.
تسنیم: بازاریابی و تبلیغات در مسیر توسعه گردشگری پایدار چه نقشی دارند؟
حسنی: بازاریابی و تبلیغات نقش اساسی در جذب گردشگران مسئول و ارتقای آگاهی عمومی ایفا می‌کنند. بازاریابی پایدار می‌تواند با تمرکز بر گردشگرانی که به مسائل زیست‌محیطی اهمیت می‌دهند، تأثیر زیادی بر توسعه پایدار داشته باشد. همچنین، آموزش به گردشگران برای احترام به فرهنگ و محیط مقصد، استفاده از رسانه‌های اجتماعی برای معرفی مقاصد پایدار، و تبلیغ جاذبه‌هایی که نیازمند حفظ و حمایت هستند، می‌توانند به ایجاد جریان پایدار در صنعت گردشگری کمک کنند.
تسنیم: چگونه می‌توان از فناوری‌های نوین در راستای مدیریت پایدار گردشگری استفاده کرد؟
حسنی: فناوری‌های نوین، مانند سیستم‌های هوشمند و داده‌محور، ابزارهای قدرتمندی برای مدیریت تأثیرات زیست‌محیطی و اجتماعی گردشگری فراهم می‌کنند. از این فناوری‌ها می‌توان برای تحلیل ظرفیت مقاصد، کنترل مصرف منابع، و پایش تأثیرات زیست‌محیطی استفاده کرد. علاوه بر این، فناوری می‌تواند در ارائه خدمات بهتر به گردشگران، مانند راهنمایی‌های دیجیتال و اپلیکیشن‌های آموزشی، کمک کند.
تسنیم: در موضوع توزیع منافع اقتصادی به نفع جوامع محلی چه اقداماتی پیشنهاد می‌دهید؟
حسنی: توزیع عادلانه منافع اقتصادی یکی از مهم‌ترین اصول گردشگری پایدار است. جوامع محلی باید از درآمد حاصل از گردشگری بهره‌مند شوند. این امر می‌تواند با ایجاد فرصت‌های شغلی محلی، حمایت از صنایع‌دستی و محصولات بومی، و ارائه خدمات اقامتی و تفریحی توسط مردم منطقه تحقق یابد. اگر جوامع محلی از گردشگری سود ببرند، علاقه بیشتری به مشارکت در حفظ منابع و توسعه پایدار خواهند داشت.
تسنیم: چطور می‌توان از چالش‌های احتمالی مانند تعارضات بین گردشگران و جوامع محلی جلوگیری کرد؟
حسنی: تعارضات زمانی پیش می‌آیند که گردشگری بدون هماهنگی و مشارکت جوامع محلی توسعه یابد. برای جلوگیری از این مشکلات، مشارکت فعال جوامع محلی در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها بسیار ضروری است. شفاف‌سازی در توزیع منافع، آموزش به جوامع محلی و گردشگران برای درک متقابل، و احترام به فرهنگ و ارزش‌های محلی از جمله اقداماتی است که می‌توانند از بروز تعارضات جلوگیری کنند.
تسنیم: در پایان، چالش‌های اصلی پیش روی توسعه پایدار گردشگری را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
حسنی: چالش‌های اصلی شامل نبود مدیریت مناسب، فشار بیش‌ازحد بر منابع طبیعی، نابرابری در توزیع منافع اقتصادی و عدم آگاهی کافی گردشگران و جوامع محلی از اهمیت حفاظت از منابع است. همچنین، کمبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های پایدار و نبود هماهنگی بین ذی‌نفعان نیز از موانع جدی محسوب می‌شوند، اما با برنامه‌ریزی دقیق، استفاده از فناوری‌های نوین، و جلب مشارکت تمام ذی‌نفعان، می‌توان این چالش‌ها را به فرصت تبدیل کرد.
تسنیم: شما به نقش آموزش و فرهنگ‌سازی اشاره کردید؛ در این مورد توضیح بیشتری دهید.
حسنی: آموزش یکی از ارکان کلیدی گردشگری پایدار است. آموزش به نیروی انسانی شاغل در این صنعت، جوامع محلی و گردشگران، نقش مؤثری در ایجاد آگاهی و مسئولیت‌پذیری دارد. این آموزش‌ها می‌توانند شامل احترام به فرهنگ و محیط زیست، استفاده صحیح از منابع، و رعایت اصول اخلاقی در تعامل با گردشگران و جوامع میزبان باشند. فرهنگ‌سازی نیز از طریق رسانه‌ها، برنامه‌های آموزشی و مشارکت‌های اجتماعی می‌تواند تأثیرات مثبتی بر روند توسعه گردشگری داشته باشد.
گردشگری به‌عنوان صنعتی که تأثیرات گسترده‌ای بر ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی دارد، نیازمند مدیریتی هوشمندانه و پایدار است. آنچه از گفت‌وگوهای ارائه‌شده در این متن دریافت می‌شود، اهمیت ایجاد توازن میان حفاظت از منابع و بهره‌برداری از آنها برای توسعه گردشگری است. این مهم تنها با مشارکت همه‌جانبه ذی‌نفعان، از جمله دولت‌ها، جوامع محلی، بخش خصوصی و خود گردشگران، امکان‌پذیر خواهد بود.
راهکارهایی که توسط کارشناسان مطرح شد، نشان‌دهنده مسیر روشن و قابل‌اجرایی است که می‌تواند از تخریب منابع جلوگیری کرده و در عین حال، فرصت‌های اقتصادی و فرهنگی بیشتری را برای جوامع محلی ایجاد کند؛ از برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از فناوری‌های نوین گرفته تا آموزش عمومی و توزیع متوازن گردشگران در مناطق مختلف، همگی به‌عنوان ستون‌های اصلی دستیابی به گردشگری پایدار مطرح شده‌اند.
در نهایت، گردشگری پایدار به‌عنوان رویکردی جامع و آینده‌نگر، تنها زمانی موفق خواهد بود که همه افراد و نهادها مسئولیت خود را در قبال محیط‌زیست و فرهنگ بومی به‌درستی بپذیرند؛ پایش مداوم، نظارت دقیق و بازنگری در سیاست‌ها، ابزارهای کلیدی در این مسیر خواهند بود. اگر این اصول به‌درستی رعایت شود، می‌توان امیدوار بود که گردشگری، نه‌تنها آسیبی به منابع وارد نکند، بلکه به ابزاری برای تقویت اقتصاد، تبادل فرهنگی و حفاظت از میراث طبیعی و معنوی جهان تبدیل شود.
به گزارش تسنیم، این مکالمه نشان‌دهنده اهمیت و پیچیدگی موضوع گردشگری پایدار است؛ موضوعی که نیازمند توجه بیشتر و همکاری گسترده‌تر در سطح محلی، ملی و جهانی است. با تعهد و همبستگی در اجرای راهکارهای مطرح‌شده، آینده‌ای روشن و پربار برای صنعت گردشگری و جوامع میزبان آن قابل تصور است.
انتهای پیام/.
| © | خبرگزاری تسنیم |
