تجربه معنوی رمضان با محتوای دیجیتال/ شکاف یا گسترش ارتباط!
| رمضان دیجیتال، تجربه‌ای نو از عبادت و معنویت است؛ فرصتی برای دسترسی گسترده‌تر، اما با تغییر در شیوه‌های سنتی. |
به گزارش بخش استانها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از خرم‌آباد، در دنیای امروز که فناوری‌های دیجیتال به تمام ابعاد زندگی نفوذ کرده‌اند، تجربه معنوی انسان‌ها نیز تحت تأثیر این تغییرات قرار گرفته است.
فضای دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی به یکی از مهم‌ترین بسترهای ارتباطی تبدیل شده‌اند که سبک زندگی افراد را تغییر داده و شیوه‌های سنتی عبادت و نیایش را نیز دگرگون کرده‌اند.
این تغییرات، از یک سو، فرصت‌هایی برای آگاهی‌بخشی، ترویج مفاهیم دینی و افزایش دسترسی به منابع مذهبی ایجاد کرده و از سوی دیگر، برخی سنت‌های جمعی را تحت‌تأثیر قرار داده‌است.
برنامه‌های تلویزیونی، شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌های مذهبی، بسترهایی برای تجربه‌های نوین دینی فراهم کرده‌اند و این فضاها امکان بهره‌مندی از تلاوت‌های قرآنی، پخش زنده مراسم مذهبی و ارتباط با علمای دینی را مهیا کرده‌اند.
در نتیجه، عبادت در ماه رمضان دیگر تنها به مساجد و محافل حضوری محدود نیست، بلکه هر فرد می‌تواند با استفاده از تلفن همراه یا رایانه شخصی، در برنامه‌های عبادی شرکت کند و از محتوای معنوی بهره‌مند شود.
نمونه بارز این امر را می‌توان در واکنش‌های جهانی مسلمانان نسبت به مسائل اجتماعی و سیاسی مشاهده کرد که فضای مجازی را به عرصه‌ای برای ابراز همدلی و حمایت تبدیل کرده است. اما در کنار این فرصت‌ها، چالش‌هایی نیز مانند خطر سطحی شدن تجربه‌های معنوی و کاهش تأمل و تدبر در عبادات وجود دارد.
کاهش بعد جمعی روزه‌داری
اعظم روانشاد، جامعه‌شناس لرستانی، در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم درباره تأثیر فضای دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی بر تجربه عبادت و نیایش در ماه رمضان اظهار کرد: فضای دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی تمام ابعاد زندگی را تحت‌تأثیر قرار داده‌اند و به‌تبع آن، تجربه عبادت و نیایش نیز از این امر مستثنی نیست.
وی افزود: امروزه افراد با دسترسی به فضای دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی، اطلاعات بیشتری درباره عبادت و نیایش در ماه رمضان دریافت می‌کنند، تجربه سایر کشورها را مشاهده کرده و محتواهای مرتبط را به اشتراک می‌گذارند.
جامعه‌شناس لرستانی بیان کرد: سحرخوانی در گذشته بیشتر ماهیت جمعی داشت و علاوه‌بر بیدار کردن مردم برای سحری و نماز، به تقویت ارتباطات اجتماعی و ایجاد حس همبستگی کمک می‌کرد.
روانشاد تأکید کرد: امروزه بیشتر خانواده‌ها با تنظیم زنگ گوشی‌های خود یا تماس تلفنی، یکدیگر را برای سحر بیدار می‌کنند و این امر باعث شده که حال‌وهوای جمعی و احساسات مشترک ناشی از سحرخوانی کمرنگ‌تر شود.
وی افزود: بسیاری از افراد در کنار گسترش فضای مجازی همچنان برای اقامه نماز صبح و مغرب به مسجد می‌روند و سعی می‌کنند این فریضه را به جماعت ادا کنند.
جامعه‌شناس لرستانی تأثیر فناوری بر روزه‌داری در دنیای مدرن تصریح کرد: تقویت یا تضعیف بعد معنوی روزه‌داری تنها به فضای دیجیتال وابسته نیست، اما مهم‌ترین تغییر کاهش بعد جمعی روزه‌داری و افزایش جنبه فردی آن است.
وی درباره استفاده از اپلیکیشن‌های مذهبی برای دعا و نیایش خاطرنشان کرد: این مسئله هم جنبه مثبت دارد و هم منفی. از یک سو، افراد حق انتخاب دارند و می‌توانند هر نوع محتوای مذهبی مورد نیاز خود را دریافت کنند، اما از سوی دیگر، این امر ممکن است بعد جمعی عبادت را تضعیف کند.
دو روی سکه روزه‌داری در فضای مجازی
جامعه‌شناس لرستانی با بیان اینکه فضای مجازی تجربه‌های عمیق دینی را کمرنگ کرده‌است، تأکید کرد: در گذشته، افراد در مساجد یا منازل با تمام وجود قرآن تلاوت می‌کردند، اما امروزه در شبکه‌های اجتماعی مانع ایجاد ارتباط عمیق با متون دینی می‌شود.
روانشاد درباره فرصت‌هایی که شبکه‌های اجتماعی برای ترویج فرهنگ رمضان و روزه‌داری ایجاد کرده‌اند، افزود: برخی افراد روزه‌دار تجربیات معنوی خود را در این شبکه‌ها به اشتراک می‌گذارند و این امر موجب ایجاد ارتباط میان دینداران و روزه‌داران می‌شود.
وی ادامه داد: شبکه‌های اجتماعی بستری برای مصرف محتوای دینی فراهم کرده‌اند و کاربران به‌راحتی می‌توانند به محتواهای تولیدشده توسط نهادهای دینی یا افراد فعال در این حوزه دسترسی داشته باشند.
جامعه‌شناس لرستانی در مورد تأثیر فضای دیجیتال بر گسترش معنویت جمعی و همبستگی میان مسلمانان تصریح کرد: نمونه بارز آن را می‌توان در واکنش جهانی مسلمانان به جنگ غزه مشاهده کرد.
روانشاد اشاره کرد: فضای دیجیتال باعث ایجاد خشم مشترک علیه ظلم و تقویت احساسات جمعی در حمایت از مردم فلسطین شده و همچنین، کمک‌های گسترده مسلمانان از نقاط مختلف جهان نمونه‌ای از همبستگی ایجادشده در این فضا بود.
وی درباره راهکارهای استفاده از ظرفیت‌های دیجیتال برای تعمیق تجربه معنوی ماه رمضان گفت: افراد می‌توانند تجارب معنوی خود را در این فضا به اشتراک بگذارند و از محتوای دینی موجود بهره ببرند.
جامعه‌شناس لرستانی تأکید کرد: نهادهای سیاست‌گذار و برنامه‌ریز باید با تولید محتوای فاخر، کیفیت تجربه معنوی را ارتقا دهند، زیرا امروزه افراد بیشتر از هر زمان دیگری به محتوای عمیق و تأثیرگذار نیاز دارند.
اشاعه تجربیات معنوی
روانشاد درباره تغییر مفهوم روزه‌داری در دنیای دیجیتال خاطرنشان کرد: دیجیتالی شدن جامعه باعث تسهیل بسیاری از امور شده‌است و روزه‌داران می‌توانند بدون خروج از خانه، بسیاری از کارهای خود را انجام دهند.
وی درباره آینده روزه‌داری در جهان دیجیتال اظهار کرد: فضای دیجیتال یک چاقوی دولبه است که می‌تواند هم برای دینداران و هم برای مخالفان دین فرصت‌هایی ایجاد کند.
جامعه‌شناس لرستانی یادآور شد: ملت‌های مسلمان احتمالاً بیشترین بهره را از فضای مجازی برای اشاعه تجربیات معنوی ماه رمضان خواهند برد، اما میزان عمق و معنویت این تجربه‌ها همچنان جای پرسش دارد.
سید نواب موسوی، کارشناس مذهبی، در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم درباره تأثیر فضای دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی بر عبادات و نیایش اظهار کرد: فضای دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی امری اجتناب‌ناپذیر است و باید به‌درستی مدیریت شود.
وی خاطرنشان کرد: شبکه‌های اجتماعی، برنامه‌های مذهبی و پخش زنده مراسم عبادی، امکان مشارکت گسترده‌تر در اعمال مذهبی مانند قرائت قرآن، دعا و سخنرانی‌ها را فراهم کرده‌است.
کارشناس مذهبی ادامه داد: فضای دیجیتال هم فرصتی برای گسترش معنویت و هم چالشی برای سنت‌های عبادی است، اگر به‌درستی مدیریت شود، می‌تواند به تعمیق تجربه معنوی کمک کند.
موسوی تأکید کرد: استفاده ناآگاهانه از فضای مجازی ممکن است بعد جمعی عبادات را کمرنگ کند، تقویت محتوای دینی مؤثر و آگاهی‌بخشی در این فضا، راهی برای بهره‌گیری بهتر از ظرفیت‌های آن در ماه رمضان است.
وی افزود: روزه‌داری در دنیای دیجیتال از یک‌سو، دسترسی به محتوای مذهبی، برنامه‌های عبادی و ارتباط با علما را آسان‌تر کرده، اما از سوی دیگر وابستگی به فضای دیجیتال و می‌تواند تمرکز بر بعد معنوی روزه را کاهش دهد.
کارشناس مذهبی ادامه داد: برنامه‌های سحری و افطاری که به‌طور گسترده در رسانه‌های دیجیتال پخش می‌شود، تا حدی جای سنت‌های قدیمی را گرفته‌اند، زیرا دسترسی آسان، محتوای متنوع و جذابیت بصری دارند.
تضعیف سنت مؤمنانه سحری‌خوانی
موسوی بیان کرد: در گذشته، همسایه‌ها برای سحر یکدیگر را بیدار می‌کردند، اما امروزه فضای دیجیتال جایگزین این سنت مؤمنانه و کاهش شوروشوق حضور در جلسات جزءخوانی رمضان نیز شده‌است.
موسوی خاطرنشان کرد: استفاده آگاهانه و مدیریت‌شده از فضای دیجیتال می‌تواند به بهینه‌سازی تجربه معنوی کمک کند و در برنامه‌ریزی عبادی و بهره‌گیری از محتوای دینی نقش مثبتی داشته باشد.
وی درباره استفاده از اپلیکیشن‌های مذهبی برای دعا و نیایش اظهار کرد: دسترسی آسان، یادآوری اذکار و بهره‌مندی از محتوای متنوع دینی، از مزایای این فضاست، اما از سوی دیگر، ممکن است باعث وابستگی به فناوری شده و حضور قلب در عبادات را کاهش دهد.
کارشناس مذهبی تأکید کرد: ارائه محتوای آموزشی و معنوی متناسب با سطح فهم مخاطبان، ایجاد فضایی برای تعاملات معنوی و تولید محتوای جذاب، به‌روز و مختصر متناسب با نیاز کاربران باید در صدر برنامه‌ریزی‌ها باشد.
فضای دیجیتال، رمضان را دگرگون کرده‌است؛ از کاهش تجمعات سنتی تا گسترش محتواهای دینی آنلاین. این تغییرات، هم فرصتی برای تعمیق معنویت است و هم هشداری برای سطحی شدن تجربه‌های عبادی.
آینده رمضان دیجیتال، آیا پلی خواهد شد میان سنت و فناوری، یا شکافی میان عبادت فردی و جمعی ایجاد خواهد کرد؟
انتهای پیام/.
| © | خبرگزاری تسنیم |
