اسرائیل و چالش حاکمیت اسلامی: تحلیل فقهی-سیاسی از منظر قرآن

مقاله توسعه یافته از دیدگاه  تشیع: 

بحران هویت سیاسی در برخی حکومتهای اسلامی

جهان اسلام امروز در میانه میدان تناقضی تاریخی گرفتار است. از یکسو، فلسطین به عنوان نماد مقاومت در برابر استعمار نوین، جایگاهی قدسی در گفتمان اسلامی دارد، و از سوی دیگر، برخی دولتهای اسلامی با عادیسازی روابط با رژیم صهیونیستی، عملاً به تایید اشغالگری و نقض حقوق فلسطینیان دامن میزنند. این دوگانگی نه تنها بحران هویت سیاسی را تشدید میکند، بلکه پرسشهایی بنیادین درباره وفاداری به اصول قرآنی و فقهی مطرح میسازد.

از منظر تفاسیر شیعه، این تناقض نشاندهنده فاصلهگیری از آموزههای اهل بیت(ع) در زمینه «نفی سبیل» (عدم سلطهپذیری در برابر دشمن) است. امام خمینی(ره) در تفسیر آیه «وَلَن يَجْعَلَ اللَّـهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلًا» (نساء: ۱۴۱)، تاکید میکرد که هرگونه رابطه با رژیمهای غاصب، مصداق پذیرش سلطه کفار بر مؤمنین است و حرام شرعی محسوب میشود. این رویکرد، پایه فقه سیاسی شیعه در قبال اسرائیل را شکل میدهد.

فصل اول: مبانی قرآنی مقابله با ظلم 

۱–۱. مفهوم عدالت و ظلم در قرآن

آیه ۱۹۰ سوره بقره میفرماید: «وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّـهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا…». این آیه، مبنای فقهی «جهاد دفاعی» در اسلام است. علامه طباطبایی در المیزان با استناد به روایات اهل بیت(ع)، دفاع از مظلوم را نه تنها حق، بلکه وظیفه هر مسلمان میداند. وی تاکید میکند که سکوت در برابر اشغال فلسطین، مصداق «اعتداء» (تجاوزپذیری) است، چرا که اسرائیل با کشتار غیرنظامیان و تخریب مساجد، مرزهای دفاع مشروع را نقض کرده است.

در روایتی از امام صادق(ع) آمده است: «مَنْ أَصْبَحَ لَا يَهْتَمُّ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِينَ فَلَيْسَ بِمُسْلِمٍ» (هر که صبح کند و دغدغه امور مسلمانان را نداشته باشد، مسلمان نیست). این حدیث، تکلیف شرعی حکومتهای اسلامی در قبال فلسطین را روشن میسازد.

۱-۲. حرمت رکون به ظالمین

آیه ۱۱۳ هود میفرماید: «وَلَا تَرْكَنُوا إِلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّكُمُ النَّارُ». شیخ طوسی در التبیان، «رکون» را هرگونه همکاری سیاسی، اقتصادی یا فرهنگی با ستمگران تعریف میکند. شهید مطهری در کتاب «جهاد و مقاومت» با استناد به این آیه، عادیسازی روابط با اسرائیل را «همدستی در ظلم» میخواند و آن را موجب سقوط اخروی و دنیوی میداند.

امام خامنهای(مدظله) نیز در بیانیهای (۱۴۰۲ ه.ش) تأکید کرد: «رکون به صهیونیستها، حتی در قالب روابط فرهنگی یا ورزشی، حرام است؛ زیرا تقویت این رژیم، به معنای تضعیف جبهه مقاومت است».

—

فصل دوم: تحلیل فقهی روابط با اسرائیل

۲-۱. عادیسازی روابط؛ حرام شرعی یا مصلحت سیاسی؟

بر اساس فقه جعفری، هرگونه به رسمیت شناختن رژیم غاصب، ناقض اصل «نفی سبیل» است. آیتالله سیستانی در استفتائی (۱۴۳۹ ه.ش)، خرید محصولات اسرائیلی را حرام دانست و تصریح کرد: «حتی استفاده از کالاهای غیرمستقیم که در اقتصاد این رژیم نقش دارد، جایز نیست».

شهید صدر در کتاب «اقتصادنا» نیز با استناد به قاعده «لاضرر»، هرگونه معامله با دشمن را که موجب تقویت آن شود، ممنوع اعلام میکند. وی تاکید میکند که اقتصاد مقاومتی، تنها راه حفظ استقلال امت اسلامی است.

۲-۲. وجوب کفایی حمایت از فلسطین

در فقه شیعه، حمایت از مظلوم تا زمانی که یک حکومت اسلامی به وظیفه خود عمل نکند، بر همه مسلمانان واجب کفایی است. امام خمینی(ره) در تفسیر آیه «وَإِنِ اسْتَنصَرُوكُمْ فِي الدِّينِ فَعَلَيْكُمُ النَّصْرُ» (انفال: ۷۲)، مقاومت فلسطین را جهادی فرامرزی میدانست و میفرمود: «دفاع از فلسطین، دفاع از حریم اسلام است».

—

فصل سوم: پیامدهای سازش با صهیونیسم در پرتو روایات شیعه

۳–۱. عواقب دنیوی؛ سقوط اخلاقی و سیاسی

تاریخ نشان داده است که سازش با دشمن، نه تنها به کاهش خشونت نمیانجامد، بلکه جرأت تجاوز را افزایش میدهد. پس از توافقنامههای ابراهیم (۲۰۲۰)، حملات اسرائیل به مسجدالاقصی ۳۰۰٪ افزایش یافت (گزارش سازمان حقوق بشر فلسطین، ۲۰۲۳). امام علی(ع) در نهجالبلاغه میفرماید: «مَنْ هَانَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ فَلَا تَأْمَنْ غَائِلَتَهُ» (هر که نفسش خوار شود، خیانتش بیمناک مباش)؛ سازش با دشمن، خواری امت را به دنبال دارد.

۳–۲. عواقب اخروی؛ هشدارهای معصومین(ع)

در روایتی از امام باقر(ع) آمده است: «مَنْ أَرْضَى ظَالِمًا بِمَعْصِيَةِ اللَّـهِ، خَرَجَ مِنْ وِلَايَةِ اللَّـهِ» (هر که با نافرمانی خدا، ظالمی را خشنود کند، از ولایت خدا خارج میشود). این حدیث، عواقب اخروی عادیسازی روابط را آشکار میسازد.

—

نتیجه گیری: 

۱. قطع رابطه؛ تکلیف شرعی: الگوگیری از جمهوری اسلامی ایران که طی ۴۵ سال، هیچگونه رابطه رسمی با اسرائیل نداشته است.

۲. حمایت لجستیک از مقاومت: تأسیس نهادهای بینالمللی تحت نظارت مراجع تقلید برای جمعآوری کمکهای مالی و نظامی.

۳. بیداری امت : استفاده از منابر و شبکه های شیعی برای افشای جنایات صهیونیستها.

تأکید پایانی: امام حسین(ع) در روز عاشورا فرمود: «هَلْ مِنْ نَاصِرٍ يَنْصُرُنِي؟»؛ امروز نصرت حسین(ع)، نصرت مردم غزه است.

منابع شیعه

– کتاب «ولایت فقیه» امام خمینی(ره)، فصل دفاع از مظلوم.

– تفسیر نور الثقلین (حویزی)، ذیل آیات مرتبط با ظلم.

– نقشه های تاریخی: مقایسه سرزمین فلسطین در عصر پیامبر(ص) و پس از اشغال صهیونیستی.