حوزه پیشرو و سرآمد ـ 7 | طرح ثقلین و حوزه‌ای که 100 ساله شد
| هر چه زمان از لحظات آسمانی وحی فاصله گرفت راهبران و راهروان دینی بیشتر از گذشته متوجه ضرورت دفاع از طرح ثقلین شدند و این باعث شد تا به تدریج حوزه تخصصی علمیه شکل گرفته و توسعه یابد. |
به گزارش بخش سیاسی وبانگاه به نقل از گروه امام و رهبری خبرگزاری تسنیم، سعید توتونکار یادداشتی درباره حوزه پیشرو و سرآمد با عنوان «طرح ثقلین و حوزه‌ای که 100 ساله شد» نوشته است که آن را با حدیث شریف ثقلین آغاز کرده: «إِنِّی تَارِكٌ فِیكُمُ اَلثَّقَلَیْنِ مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا بَعْدِی كِتَابَ اَللَّهِ وَ عِتْرَتِی أَهْلَ بَیْتِی وَ إِنَّهُمَا لَنْ یَفْتَرِقَا حَتَّى یَرِدَا عَلَیَّ اَلْحَوْضَ» و در ادامه آورده است: پیامبر اعظم محمد مصطفی صلوات الله و سلامه علیه و آله رو به مردم کرد و از ما خواست تا میراث‌دار شایسته گنجینه الهی و ثمره نبوت او باشیم.
1. این آغاز راهی طولانی و دشوار است که با پشت سر گذاشتن 14 قرن به عصر استقرار انقلاب اسلامی ایران و طوفان حوادث پر التهاب مقاومت منطقه غرب آسیا و طلیعه تحولات بزرگ جهانی مقارن با افول نفوذ و قدرت بزرگ‌ترین رژیم‌های مستکبر تاریخ به نقطه صد سالگی حوزه علمیه قم رسیده است. شجره طیبه‌ای که امتداد مبارک حوزه هزار ساله شیعه و قله اقتدار و اعتزاز اندیشه اسلامی؛ بلکه گرایشات دینی در جهان متلاطم و ناآرام عدالت‌ستیز و ستم‌خیز اکنون است.
2. مجموعه بزرگی که شیره جان امت برای نگهبانی و نگهداری از میراث نبوت است. بنای با عظمت و شکوهمندی که از پس سختی‌های بسیار و تلخی‌های بی‌شمار و دردهای طاقت‌فرسا و زخم‌های پی در پی، زنده و بالنده به نقطه عطف کنونی خویش رسیده. محصول همجوشی و هم‌افزایی تجربه و تعقل ملت‌های مسلمان که در هر موقعیت و وظعیتی شأن ظهور و حضور خاصی داشته و شکل و محتوای مبتکرانه و خلاقانه خود را داشته است تا اینکه از همه دام‌ها جسته و همه موانع را پشت سر گذاشته و امروز به قله‌های تمدنی خویش می‌اندیشد.
3. پس حوزه علمیه جان‌مایه مردم مسلمان در طی اعصار است و ثمره عطش بی‌پایان آزادگان برای تحقیق و تحقق حیات پاک و شایسته انسانی. هر چه زمان از لحظات آسمانی وحی فاصله گرفت راهبران و راهروان دینی بیشتر از گذشته متوجه ضرورت دفاع از طرح ثقلین شدند و این باعث شد تا به تدریج حوزه تخصصی علمیه شکل گرفته و توسعه یابد. مؤمنین با تمرین دائم و پیگیر خود، آموختند که چگونه باید از دو معجزه رسول الله یعنی قرآن و اهل بیت بهره‌مند گردند و نام و یاد و خواست آنان را در متن و بطن زندگی فردی و اجتماعی خود بگنجانند.
4. بلوغ روزافزون زیست دینی و اندیشه الهی متکی بر آموزه‌های اسلامی در جهان و ترویج و توسعه روز افزون آن و کثرت و تنوع مخاطبان و تحول زمانه و آشکار شدن نقاط ضعف و قوت انسان در فهم زندگی و به نهایت رسیدن تلاش‌ها و کاوش‌ها برای به فعلیت رساندن ظرفیت خلاقیت و نوآوری انسانی در عالم و رشد و تکامل و تقویت و توسعه و تکثیر ابزارهای کمکی در این راه و ابداع شیوه‌های گوناگون برای پاسخگویی به مسائل جدید و نو به نو، جوامع دینی از جمله جوامع اسلامی را متوجه این واقعیت مهم کرده که اگر می‌خواهد نقش نجات‌بخش خود را در دوران اکنون و آینده به درستی ایفا کند و خط سیر انبیاء و اولیاء را با قوت و قدرت و اقتدار ادامه دهد، ناگزیر باید دست به بازآفرینی و بازآرایی و بازسازی رویکردهای خود نموده و معارف اصیل خود را در ظرف‌های جدید، متناسب با شأن و جایگاه دین، انسان و جامعه ارائه دهد.
5. به نظر می‌رسد اگر کارآمدی حوزه‌های علمیه دینی موضوعیت داشته باشد که دارد، رشد و تحول روزآمد و چابک این نهاد محترم و مبارک و مقدس لازم و ضروری است. درک درست از آنچه که هست و پیش‌بینی درست از آنچه که باید باشد و می‌تواند باشد و مرور سابقه زیست بشر و نسبتی که با زیست مؤمنانه داشته و تجربه‌های انباشته می‌تواند راه و روش مختار و ممتاز بعد از این را به ما نشان دهد.
6. حوزه‌های علمیه با دو بال عملیاتی تعلیم و تهذیب در تلاش است تا ثقلین را زنده نگه دارد. زنده نگه داشتن متن و زنده نگه داشتن نماد و الگوی عینی و تام و تمام آن. نهاد دین موظف است فرایند جریان تبدیل و تبادل ایمان صادق و عقل صافی و عمل صالح را در جامعه کشف کرده، صورت‌بندی نموده، رواج دهد. در تاریخ ادیان تجربه‌های شکست خورده بسیاری داشته‌ایم که نشان داده شکستن اتحاد ثقلین و تمایل به رویکرد یک جانبه راه به جایی نمی‌برد. توجه به متن دین به عنوان گنجینه بی‌پایان تعالیم و معارف دینی و تمرکز حول اولیای دین به عنوان نمونه‌های استوار و شکوهمند امکان تحقق دین، توأمان لازم است.
7. سویه‌های انحرافی غالبا یا در فهم و تحقیق و تحلیل متن دین عاجز بوده به انحراف و انحطاط رفته‌اند و یا در پرداختن به الگوهای عملی و عینی دینداری موفق عمل نکرده‌اند. اگر بنا بر این باشد که تفسیر دقیقی از پیام اخیر مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه‌ای حفظه الله تعالی خطاب به حوزه‌های علمیه ارائه دهیم، بایستی نگاه درست و جامعی به تجربه‌های پیش از این و چشم‌اندازهای پس از این بشری داشته باشیم. آنگاه خواهیم دانست که کم و کیف بود و هست ما چیست و چه نسبتی با آرمان‌ها و آرزوها و خواسته‌های ما دارد.
8. «بلاغ مبین» به یک معنی یعنی همین. تربیت «مجاهد فرهنگی» بدون آگاهی از امکان‌ها و نتایج آزمون‌ها میسر نخواهد شد. تعلیم و تهذیب فرایندی منظم، پیگیر و دائمی است. مردمان هر عصر بر اساس پیشامدها و مواجهات خود با دیگری‌هایشان انتخاب‌های متنوعی دارند و این دگرگونی‌ها ضرورت روزآمدی را توضیح می‌دهد.
نمی‌توان دین را تنها یک متن مقدس دید و سپس انتظار داشت که جهان با آن گلستان‌های بهشتی حیات طیبه را تجربه کند. نمی‌توان فارغ از متن مقدس و حیات‌بخش دین امید بهبود وضع بشر را داشت در حالی که نیروهای شرور و القاءات منحرف و اراده‌های مخرب، از هر سو سعی در تهی کردن انسان از عقبه‌های دانشی و بینشی قویم و سلیم دارند. ما هیچ گاه در فضای خنثی سپری نمی‌کنیم تا انتظار داشته باشیم فطرت بدون هیچ معارض و معاندی مسیرهای رشد و صلاح را بپیماید و انسان کامل را به عرصه ظهور برساند.
9. برای تأدیب و تربیت انسان رشید باید علم و عمل به کمک هم بیایند و عقل و تجربه یکدیگر را پشتیبانی نمایند. نمی‌توان ایمان قلبی توحیدی را به متن زندگی مادی محکوم و محصور در تقدیر تنوع و تکثر و تلون القاء و در آن اجرا کرد و نظم و نظام زندگی فردی و جمعی را در عرض زمین و طول زمان و ارتفاع آسمان انسجام و اتحاد بخشید، بدون آنکه متن دین در مرتبه عقلانیت دینی پخته و آماده شود.
10. حوزه‌های تخصصی دینی متکفل برآوردن چنین نیازی در جوامع انسانی‌اند. پاسخ به خواست جدی و عمیق باورمندان عالم و دینداران و دینمداران و مشتاقان به کشف حقایق و دقایق، نسبت به مقدمات علمی و میانجی‌های عقلی و امکان‌های عملی سازگاری «روح و جسم» و «دین و دنیا» و «معنی و ماده» و «جامعه و فرد» و «آخرت و دنیا» و «غیب و شهود» و «زندگی و مرگ»، مسئولیت عظیم و با شکوه حوزه‌های علمیه است. چنین حوزه‌ای باید و شاید که آغوشی جهانی و قامتی تمدنی داشته باشد و با بلندنظری و کلان‌نگری زمین و زمان را رصد کند و با تحلیل زمینه‌ها و زمانه‌ها، نسخه پیشرو و سرآمد را برای نجات بشر امروز از مصیبت‌های بزرگ پیش آمده تقدیم رأی و نگاه منتقد و داوری وجدان عمومی جهانی کند.
11. چالشی جذاب و شورانگیز که تمام ظرفیت‌های جوامع دین‌باور را به عرصه کار و جهاد شبانه‌روزی می‌کشد و از آن انتظار دارد بیشترین توان خود را به کار بندند و این راه را به سرمنزل نتایج مطلوب و مقبول و معروف برسانند. پس وظیفه حوزه‌های دینی تنها محصور و محدود در متن‌کاوی و ژرف‌اندیشی مؤمنانه و دیندارانه نیست. بلکه انتظارات از حوزه فراتر از این است. امید این است که حوزه بتواند الگوهای عملی و نظامات اداری را بر اساس اصول ایمانی و عقلی و عملی دینی و فروعات آن طراحی و پیاده کند و آن را از مراحل اجرا و آزمون بگذراند و در اختیار سایرین از طالبان و مشتاقان و نیازمندان قرار دهد.
12. با این نگاه گمان می‌رود پیام مهم ولی فقیه زمان حضرت آیت الله خامنه‌ای ادام الله عزّه نیازمند توجه و تمرکز جدی اصحاب فکر و اندیشه و تلاش‌گران عرصه اجرا و عمل است. بازطراحی اهداف و نقشه‌ها و جانمایی درست ظرفیت‌ها و بازآرایی ساختارها و تعریف درست و دقیق و روزآمد برنامه‌ها و بهره‌مندی از فرصت‌های معطل‌مانده یا نادیده گرفته شده و یا ناشناخته و گرد هم آوردن تمام سرمایه‌ها بخشی از اولویت‌های پس از این حوزه‌های علمیه و مجاهدان فرهنگی جامعه است. با این امید که به زودی شاهد باروری و شکوفایی رویه‌های امت‌پرور و تمدن‌ساز حوزه‌های علمیه دینی به طور خاص و نهادهای علمی به طور عام در ایران و جهان اسلام باشیم.
انتهای پیام/
| © | خبرگزاری تسنیم |
