دانشگاه در مکتب امام(ره) چگونه انسان‌ساز می‌شود
به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری تسنیم، دانشگاه در مکتب امام (ره) از ویژگی‌ها و مولفه‌هایی برخوردار است که مبدا تحولات در جامعه می‌شود. در دیدگاه ایشان این نهاد اجتماعی با سرنوشت انقلاب و اسلام پیوند ناگسستنی دارد. با بررسی رهنمودهای امام به این درک می‌رسیم که در منظومه فکری امام (ره) دانشگاه فقط آموزش دهنده،کارآفرین یا حل‌کننده مشکلات جامعه نیست بلکه کارکردی مهمتر از جمله انسان‌سازی را بر عهده می‌گیرد.
امام (ره) در سخنانی 16 خرداد 58 درباره نقش دانشگاه می‌فرمایند: «دانشگاه‌ها می‌خواهند انسان درست کنند، انسان درست شد همه چیز درست می‌شود». مسئولیت‌پذیری به روایت امام یعنی انسان‌سازی و همه مشکلات در صورت درست‌شدن انسان درست می‌شود.
وجه دوم از منظومه فکری امام (ره)، کارکرد اجتماعی و مسئولیت اجتماعی دانشگاه است. از نظر ایشان وجه پرتکرار دانشگاه، استقلال‌آفرینی باید باشد. البته استقلال را به معنای انزوا نباید تلقی کنیم، باید از علم و فناوری محصول همه دنیا استفاده کنیم، ولی خودمان باشیم.
ایشان در سخنانی در 22 دی 1361 می‌فرمایند :«دانشگاهی می‌خواهیم که ما را از وابستگی بیرون آورد». بر این اساس باید از علم دنیا استفاده کنیم؛ ولی هویت و اصالت خود را داشته باشیم، وابسته دیگران نشویم.
امام‌خمینی (ره) نگاه عمیق و انقلابی به دانشگاه و نظام آموزش عالی داشتند که می‌توان آن را در چند محور اصلی بررسی کرد:
1– تربیت «انسان اسلامی-انقلابی»
تأکید بر اینکه دانشگاه فقط محل انتقال علم نیست، بلکه باید «انسان‌سازی» کند؛ یعنی دانشجویان را متعهد، خودباور و مسئولیت‌پذیر پرورش دهد.
2– تولید علم نافع در مقابل علم ابزاری
امام تفکیک قاطعی بین «علم نافع» (علمی که در خدمت مردم و ارزش‌هاست) و «علم ابزاری» (علمی که در خدمت قدرت‌های استکباری است) داشتند.
3- نقش دانشگاه در تمدن‌سازی اسلامی
امام‌خمینی (ره) دانشگاه را یکی از ارکان اصلی برای ایجاد تمدن نوین اسلامی می‌دانستند و معتقد بودند باید با ترکیب «علم روز» و «معارف دینی»، الگویی مستقل ارائه دهد. تأسیس «شورای انقلاب فرهنگی» در سال 1359 برای اسلامی‌سازی دانشگاه‌ها نشانه عینی این دیدگاه بود.
در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام روح‌الله رجبی، رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه صنعتی امیرکبیر و حجت‌الاسلام اکبری اقدم، مسئول نمایندگی مقام معظم رهبری دانشگاه علامه طباطبایی (ره) مولفه‌های دانشگاه انسان‌ساز از دیدگاه امام راحل را بررسی کردیم.
در دانشگاه انسان‌ساز، هویت و گفتمان دانشگاه از هویت ایرانی و اسلامی سرچشمه می‌گیرد
حجت‌الاسلام اکبری با اشاره به اینکه در نگاه حضرت امام (رحمة‌الله علیه) دانشگاه مبدا همه تحولات است و از سوی دیگر دانشگاه کارخانه انسان‌سازی است، گفت: امام انسان‌سازی و پرورش انسان را مبدا همه تحولات می‌دانند. یعنی از دو فعالیت مهم دانشگاه که یکی تولید علم و فناوری و دیگری پرورش و ساختن انسان است دومی را مهمتر و اساسی‌تر می‌دانند زیرا این انسان است که حتی علم و فناوری را به دست می‌آورد و به کار می‌گیرد. اگر این عنصر درست ساخته نشده باشد، عنصر دیگر، یعنی علم و فناوری یا شکل نمی‌گیرد یا رشد و ارتقا پیدا نمی‌کند و یا به درستی برای خدمت و پیشرفت واقعی جامعه به کار گرفته نمی‌شود.
وی به ویژگی‌های دانشگاه انسان‌ساز اشاره کرد و افزود: در یک دانشگاه انسان‌ساز در درجه اول این اندیشه و گفتمان برای همه جا افتاده است که دانشگاه محل پرورش و رشد در زمینه‌های معنوی، فرهنگی، آموزشی و پژوهشی است و همه چیز باید با این انگاره تنظیم شود. معماری دانشگاه، نظام اداری و آموزشی ، پوشش استاد، کارمند و دانشجو و حتی روابط و مناسبات جاری در آن همه باید با این مهم تنظیم شود.
حجت‌الاسلام رجبی با بیان اینکه در دانشگاه انسان‌ساز کرامت، ارزش و حقیقت انسان مورد توجه قرار می‌گیرد، یادآور شد: از این منظر، تک‌تک انسان‌ها استاد، دانشجو و حتی کارمند دانشگاه به عنوان ارزشمندترین موجود عالم مورد احترام قرار می‌گیرند. در این دانشگاه رشد جامع و متوازن افراد و نه تنها جنبه علمی و تخصصی آنها مورد هدف است. در دانشگاه مد نظر امام، رشد در زمینه‌های روحی و اخلاقی، امیدواری و سرزندگی، مسئولیت‌پذیری و تاب‌آوری، همکاری و همیاری و… همگی مورد توجه دستگاه آموزشی و تربیتی است.
وی افزود: در دانشگاه انسان‌ساز، هویت، فرهنگ و گفتمان دانشگاه از هویت ایرانی و اسلامی سرچشمه می‌گیرد چرا که قرار است انسانهایی را با این هویت و گفتمان پرورش دهد و انسان نامرتبط با هویت یرانی و اسلامی عملاً نمی‌تواند انسان پیش‌برنده و رشد دهنده جامعه ایران اسلامی باشد.
انسان‌سازی و جامعه‌سازی از کارکردهای مهم دانشگاه در منظومه فکری امام (ره) است
حجت‌الاسلام اکبری اقدم، مسئول نمایندگی مقام معظم رهبری دانشگاه علامه طباطبایی (ره) نیز در گفت‌وگو با تسنیم با اشاره به اینکه انسان‌ساز بودن دانشگاه از منظر امام راحل یکی از مباحث مهم در نظام اندیشه‌ای حضرت امام (ره) است، گفت: حضرت امام رحمت الله علیه، هدف از بعثت انبیا و راهبری امامان معصومین را انسان‌سازی، هدایت انسان به سوی کمالات معنوی، تحقق حکومت الهی و برقراری عدل در جهان می‌دانند. در قرآن نیز بعثت انبیا برای پرستش خدا و اجتناب از طاغوت بیان شده است.
وی با بیان اینکه انسان‌سازی و جامعه‌سازی در منظومه فکری حضرت امام(ره) جایگاه خاص و ویژه‌ای دارد، تاکید کرد: در دیدگاه ایشان، وجود جامعه اسلامی و جامعه دینی، وجود حکومت الهی و دینی به عنوان بستر و زمینه لازم برای انسان‌سازی یکی از ضروریات تحقق تعالی و هدایت انسانی است و لذا تزکیه و تعلم از مولفه‌های مهمی است در انسان‌سازی باید مورد توجه قرار گیرد.
اکبری اقدم با بیان اینکه خاستگاه اصلی تزکیه و تعلیم مجموعه‌های حوزوی و دانشگاهی در جوامع هستند،گفت: امام (ره) و مقام معظم رهبری مسئولیت دانشگاه‌ها و نهاد علم را فراتر از تقسیم‌بندی‌هایی مانند دانشگاه آموزش محور، دانشگاه پژوهش‌محور دانشگاه کارآفرین حل کننده مسائل و مشکلات جامعه که متداول است، می‌دانند و دانشگاه را محل انسان‌سازی تعریف می‌کنند.
وی با اشاره به برخی از بیانات امام راحل در این زمینه گفت: ایشان در خرداد سال 58 تعابیر و بیاناتی مبنی بر اینکه “دانشگاه‌ها می‌خواهند انسان درست کنند”. “اگر انسان درست شد همه چیز درست می‌شود” یا اینکه “دانشگاه کارخانه انسان‌سازی است” را دارند که گویای این است که تربیت انسانهایی با اخلاق، بادانش دارای ایمان قوی، مسئولیت‌پذیر، تحول‌خواه و تحول آفرین که در دانشگاه و حوزه ایجاد می‌شود جامعه را به چه سمت و سویی خواهد برد.
حجت الاسلام اکبری اقدم گفت: بر این اساس چنین دانشگاهی می‌تواند در ایجاد تمدن نوین اسلامی قدم بردارد و انسان‌سازی آن به ایجاد تمدن نوین اسلامی منتهی خواهد شد. یکی از پایه‌ای‌ترین مباحث در ایجاد جامعه و حکومت اسلامی و در نهایت تمدن نوین اسلامی انسان است. دانشگاه‌ها در این زمینه از جایگاه خاصی برخوردارند و اهدافی را دنبال می‌کنند. انسان‌سازی، جامعه‌سازی و ایجاد حکمرانی متعالی و در نهایت ایجاد تمدن نوین اسلامی از کارکردهای مهم دانشگاه که با تربیت نیروی تراز و تربیت مدیران آینده قابل تحقق است.
نیازمند تحول در نظام دانشگاهی و آموزش عالی هستیم
وی با اشاره به اینکه نوع نگاه و جهت‌گیری فکری و اندیشه‌ای به دانشگاه می‌تواند نحوه مدیریت، راهبری و برنامه‌ریزی مجموعه‌های دانشگاهی را تحت شعاع قرار دهد، افزود: با توجه به اینکه دانشگاه‌ها متکفل تعلیم و تربیت هستند و در کنار آموزش، تربیت نیروی انسانی آینده جامعه را نیز عهده‌دار می‌شوند، وجود مدیران توانمند، متعهد و متخصص با نوع نگاه و جهت‌گیری متعالی جامعه را رشد می‌دهد. در این زمینه تربیت و تزکیه انسان و توجه به انسان‌سازی از مباحث بسیار مهمی است که مجموعه‌های دانشگاهی آن را عهده‌دار خواهند شد.
اکبری اقدم افزود: امام راحل تعبیری دارند که مقدرات آینده جامعه و نظام در دستان دانشگاه است. طبیعتاً دانشگاهی که متکفل تعلیم و تربیت انسان است اگر بتواند به خوبی نقش ایفا کند، می‌تواند در سعادت و آینده نظام، جامعه و کشور اثرگذار باشد.
وی در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه ما در علوم‌انسانی تحول یافته بومی‌سازی شده به دانش، دانشمند و مدیران آینده نیاز داریم، گفت: بخش عمده این افراد محصول نظام دانشگاهی‌اند. اگر این افراد با رویکرد انسان‌سازی و نگاه توحیدی تربیت شده باشند و در علم نقش‌آفرینی کنند قطعا هم می‌توانند برای کشور رشد علمی بالایی را رقم رنند و هم مسائل نظام، حاکمیت و جامعه را برطرف کنند. در واقع این افراد تحقق تمدن نوین اسلامی را ایجاد خواهند کرد.
اکبری اقدم با اشاره به اینکه باید به فلسفه و هدف نظام آموزشی توجه کرد، گفت: مقام معظم رهبری در رابطه با حضرت امام (ره) در سال‌های اخیر تعبیری داشتند و امام را تحول‌انگیز، تحول‌خواه و تحول آفرین معرفی کردند. ما باید با این نوع نگاه وارد عرصه آموزشی شویم. اگر می‌خواهیم نظام آموزشی ما به انسان‌سازی و جامعه‌سازی بپردازد، نیازمند تحول در نظام دانشگاهی و آموزش عالی هستیم.
وی گفت: در این راستا نهاد علم باید در فلسفه، منطق و هدفش بازخوانی داشته باشد و بر این اساس به یک طراحی و بازآفرینی نیاز داریم تا ذیل حکمرانی متعالی و الهی بتوانیم یک صورت‌بندی جدیدی را برای نظام دانشگاهی که متکفل انسان‌سازی جامعه است، متصور شویم.
انتهای پیام/
