یادداشت|روز عرفه، فرصتی برای بخشش گناهان و استجابت دعاست

به گزارش بخش استان‌ها در وبانگاه به نقل از خبرگزاری تسنیم از قم، آیت الله مکارم شیرازی در نوشتاری به مناسبت روز عرفه؛ روز نیایش (9 ذی الحجه) به اهمیت این روز پرداختند و گفت:روز نهم ذی الحجة به نام «روز عرفه» شناخته می شود. این روز، یک روز پیش از عید قربان است و بنابر نظر فقها و مراجع شیعه، کسانی که حج به جا می آورند باید از ظهر تا غروب شرعی این روز را در «عرفات» توقف کنند. این وقوف یکی از ارکان اعمال حج گزاران است؛ یعنی اگر یک حج گزار به این منطقه نرود و مقداری هرچند کوتاه در آنجا نباشد، حجّ او باطل خواهد بود.(1)

معنای «عرفه» در لغت

«عرفه» از ماده «ع ر ف» به معنای به معنای ادراک، فهم و شناختن چیزی همراه با تفکر و تدبر در آثار آن است.(2) گفته می شود «عرفات» را از این روی به این نام شناخته اند که زمینی مشخص و شناخته شده در میان کوه هاست.(3)

جایگاه معنوی روز عرفه

به گفته علّامه مجلسی روز عرفه از اعیاد بزرگ اسلامی است و کسی که بتواند این روز را در «عرفات» باشد، توفیق بزرگی دارد. این روز اعمال و دعاهای فراوانی دارد و بهترین عمل در این روز، دعا است.(4) این روز، برای تقویت معرفت الهی، و رابطه عمیق تر با حضرت حق و شناخت صفات جمال و جلال پروردگار، بسیار مناسب و مغتنم است.

این روز، به ویژه برای کسانی که در سرزمین پرخاطره و انسان ساز «عرفات» باشند و در مناسک حج شرکت داشته باشند، سعادت مضاعف خواهد بود. آنان که در لباس سفید احرام، با قلبی مملوّ از عشق خداوند، دعای عرفه امام حسین(علیه السلام) را در سرزمین عرفات زمزمه می کنند، از این زلال معرفت ناب، بیش از دیگران سیراب می شوند.

امام باقر از امام زین العابدین(علیهماالسلام) روایت کرده است که آن حضرت در روز عرفه جمعی را مشاهده کرد که دست نیاز به سوی مردم دراز کرده و کمک می خواستند! حضرت فرمود: «وای بر شما! آیا از غیر خدا در این روز حاجت می طلبید در حالی که در این روز امید می رود که فضل خداوند حتّی شامل بچّه هایی شود که در شکم مادرانند!».(5)

در روایات بسیاری، روز عرفه به عنوان فرصتی برای بخشایش گناهان و استجابت دعا معرفی شده است.(6) در این روز، مخصوصا دعا برای مؤمنان و دوستان بسیار سفارش شده است. چه آنان که زنده اند و چه کسانی که از دنیا رفته اند.(7) از ابراهیم بن هاشم که از بزرگان شیعه است چنین نقل شده که «عبد اللَّه بن جندب» را در سرزمین عرفات دیدم که در روز عرفه، غرق در دعا و راز و نیاز بود. دست های خود را به سوی آسمان بلند کرده بود و اشک از چشمانش سرازیر بود، و فراوان گریه می کرد؛ در پایان نزد او رفتم و گفتم: وقوف و عبادت هیچ کس را مثل تو ندیدم. گفت به خدا سوگند فقط برای برادران مؤمن دعا کردم، زیرا از امام موسی کاظم(علیه السلام) شنیدم که فرمود: هر کس برای برادران مؤمن خود دعا کند، از عرش ندا می رسد که صد هزار برابر آن برای خود تو خواهد بود و من نخواستم از صد هزار برابر دعای فرشتگان که یقینا مستجاب است، دست بردارم و برای خودم دعا کنم که نمی دانم مستجاب خواهد شد یا خیر!(8)،(9)

اعمال روز عرفه

در روز عرفه، انجام دادن چند عمل توصیه شده و به جا آوردن شان مستحب است. اعمالی مانند:

1. صدقه دادن(10)

2. روزه گرفتن که پاداش فراوانی دارد. البته اگر روزه در این روز سبب ضعف و ناتوانی جهت دعا و انجام اعمال و عبادات روز عرفه شود ترک آن بهتر است!(11) روشن است که روزه مربوط به کسانی است که در وطن هستند یا قصد اقامت ده روز کرده‏ اند.

3. غسل کردن قبل از غروب آفتاب.(12)

4. زیارت امام حسین(علیه السلام)؛ این زیارت طبق روایتی از امام صادق(علیه السلام) پاداش حج و عمره بسیار و جهاد فراوان دارد.(13) در روایات متعدّد معتبر، وارد شده که خدای سبحان در روز عرفه قبل از آنکه به حاجیان متوقّف در عرفات نظری افکند، نظر رحمتش را به سوی زائران قبر حسین(ع) معطوف می سازد.(14) در روایت دیگری از امام صادق(ع) نقل شده است که خداوند در روز عرفه، توجّه خاصّی به زائران قبر امام حسین(ع) دارد، حاجات شان را برآورده می سازد و گناهان شان را می‏ آمرزد.(15) در حدیث دیگری از سه امام بزرگوار، حضرت امام صادق و امام کاظم و امام رضا(علیهم السلام) آمده است که «هر کس روز عرفه به زیارت امام حسین(ع) برود، خداوند او را با ایمان محکم همراه با اطمینان باز می گرداند».(16) به هر حال، احادیث در فضیلت زیارت امام حسین(ع) در روز عرفه، متواتر است. به همین دلیل سیل مشتاقان در این روز به سوی مرقد آن حضرت سرازیر می شود.

5. دو رکعت نماز مخصوص بدین شرح که پس از نماز عصر، و قبل از آن که دعاهای روز عرفه را بخواند، دو رکعت نماز در زیر آسمان، به جا آورد و به گناهان و خطاهای خود اعتراف کند. امام صادق(علیه السلام) فرمود: «هر کس چنین کند، پاداش کسانی که در سرزمین عرفات اند را خواهد داشت و گناهانش آمرزیده گردد».(17)

مرحوم شیخ کفعمی کیفیّت نماز را این گونه آورده است: پس از آن که نماز ظهر و عصر را با رکوع و سجود نیکو، به جا آوردی، دو رکعت نماز بخوان؛ در رکعت اوّل بعد از سوره حمد، سوره توحید و در رکعت دوم، پس از سوره حمد، سوره کافرون را بخوان. بعد از آن نیز چهار رکعت نماز بگزار (هر دو رکعت به یک سلام). و در هر رکعت بعد از سوره حمد، پنجاه مرتبه سوره توحید را بخوان که نماز امیرالمؤمنین(علیه السلام) نیز به همین صورت است. آنگاه باید تسبیحات و اوراد و اذکار و صلوات هایی را به جای آورد که تفصیل آن در کتب ادعیه و مصادر مربوطه ثبت شده است.(18)،(19)

دعای معروف امام حسین(ع) در روز عرفه‏

از جمله دعاهایی که خواندنش در روز عرفه سفارش شده است دعای معروف و مشهور سالار شهیدان امام حسین(علیه السلام) است که از محتوای بسیار با ارزش و بی نظیری برخوردار است؛ این دعای پرفیض، گنجینه ای از معارف اسلامی است که راه خداشناسی و توبه و بازگشت به او را، به هر خداجوی مسلمانی می آموزد و روح را به بالاترین اوج معرفت می‏رساند به گونه ای که می توان گفت یک دوره عرفان اسلامی در آن درج است.

در کتاب های تاریخی و منابع روایی، دقیقا گفته نشده که امام حسین(علیه السلام) در چه سالی این دعا را قرائت کرده اند اما شواهدی وجود دارد که نشان می دهد قرائت این دعا از جانب حضرت شان در آخرین سالی که به مکه آمده بودند و از آنجا عازم کربلا شدند، نبوده است چرا که ایشان در آن سفر واپسین اصلا در عرفات توقف نداشتند چون در آن سال در اثنای به جا آوردن اعمال حج متوجه شدند که مزدوران یزید در حال توطئه علیه شان هستند و برای اینکه خدایی ناکرده خونی در حرم امن الهی ریخته نشود، حج خود را به عمره تغییر نیت دادند و بعداز طواف و سعی و تقصیر، عازم کوفه شدند.

بشر و بشیر دو تن از اصحاب امام حسین(علیه السلام) و از فرزندان غالب اسدی(20) روایت کرده اند که: عصر روز «عرفه» در سرزمین «عرفات» خدمت امام حسین(ع) بودیم که آن حضرت با گروهی از اهل بیت و شیعیان خود، در نهایت خشوع و فروتنی، از خیمه خویش بیرون آمدند و در قسمت چپ کوه «جبل الرحمة» رو به سوی کعبه ایستادند و همانند فقیر و نیازمندی که چیزی طلب کند دست‏ها را در برابر صورت گرفتند و این دعا[دعای عرفه] را خواندند.(21)

درباره اصالت برخی از فرازهای پایانی دعای عرفه و انتساب آنها به امام حسین(علیه السلام) مناقشه ای بین برخی علما و محدثین وجود دارد و گروهی در آن فرازها تردید کرده و به برخی از گروه های منحرف منتسب شان کرده اند ولی باید توجه داشت که این تردیدها موجّه نیست و فرازهای مورد ادعا قرار گرفته شده، از لحاظ معنایی در حال و هوای دیگر فرازهایی این دعا هستند که اصالت شان ثابت شده و به طور کلی در آن فرازهای خاص نشانه ای از افزوده ‌های گروه‏‌های منحرف یافت نمی شود.(22)

پی نوشت:

(1). رک: جامع الفتاوی، مناسک حج، موسوی شاهرودی، سیدمرتضی، نشر مشعر، قم، 1428هـ ق، چاپ سوم، ص173 و 174.

(2). مفردات الفاظ القرآن، اصفهانی، حسین بن محمد راغب، دارالعلم، دارالشامیة، بیروت، دمشق، 1412هـ ق، چاپ اول، ص 560.

(3). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، مصطفوی، حسن، قریشی، مرکز الکتاب للترجمة والنشر، تهران، 1402هـ ق، چاپ اول، ج 8، ص 96.

(4). زاد المعاد- مفتاح الجنان‏، مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی‏، محقق / مصحح: اعلمی، علاءالدین‏، موسسة الأعلمی للمطبوعات‏، بیروت‏، 1423هـ ق، چاپ اول‏، ص 170.

(5). الخصال‏، ابن بابویه، محمد بن علی‏، محقق / مصحح: غفاری، علی اکبر، انتشارات جامعه مدرسین‏، قم‏، 1362هـ ش، چاپ اول، ج 2، ص 517.

(6). من لا یحضره الفقیه‏، ابن بابویه، محمد بن علی‏، محقق / مصحح: غفاری، علی اکبر، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏، قم‏، 1413هـ ق، چاپ دوم‏، ج 2، ص 211؛ الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق‏، محقق / مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1407هـ ق، ج 4، ص 146.

(7). زادالمعاد، همان، ص 170.

(8). همان.

(9). ن.ک: کلیات مفاتیح نوین، مکارم شیرازی، ناصر، مترجم: رسولی هاشم، مکارم، مسعود، حامدی، محمدرضا، محقق: قدسی، احمد، داودی، سعید، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع)، قم، 1390هـ ش، ص 852 و 853.

(10). من لایحضره الفقیه، همان، ج 3، ص 113.

(11). المصباح للکفعمی(جنة الأمان الواقیة)، کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی‏، دار الرضی(زاهدی)، قم‏، 1405 هـ ق، چاپ دوم، ص 661.

(12). همان.

(13). مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، طوسی، محمد بن الحسن‏، مؤسسة فقه الشیعة، بیروت‏، 1411 هـ ق، چاپ اول‏، ص 715.

(14). ن.ک: کامل الزیارات، ابن قولویه، جعفر بن محمد، محقق و مصحح: امینی، عبدالحسین، دارالمرتضویة، نجف، 1356هـ ق، چاپ اول، ص 170 و 171.

(15). همان، ص 170.

(16). بحارالأنوار، مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی‏، دار إحیاء التراث العربی‏، بیروت‏، 1403 هـ ق‏، چاپ دوم، ج 98، ص86.

(17). زاد المعاد، همان، ص 172.

(18). المصباح للکفعمی(جنة الأمان الواقیة)، همان.

(19). ن.ک: کلیات مفاتیح نوین، همان، ص 853 و 854.

(20). معجم رجال الحدیث، خوئی، ابوالقاسم، مرکز نشر الثقافة الإسلامیة، قم، 1373 هـ ش، چاپ پنجم، ج 4، ص 227.

(21). ن.ک: کلیات مفاتیح نوین، همان، ص 857 و 858.

(22). کلیات مفاتیح نوین، همان، ص ٨٧٨، پاورقی ١.

انتهای پیام/